اسکلروتراپی چیست؟ چه مزایا و معایبی دارد و چطور اختلالات وریدی و واریس را درمان می‌کند؟
اسکلروتراپی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
اسکلروتراپی (کلمه‌ای که از واژه skleros آمده که در یونانی به معنای "سخت" است) روشی است که برای درمان عروق خونی یا ناهنجاری‌های رگ‌های خونی (ناهنجاری‌های عروقی) و هم‌چنین سیستم‌های لنفاوی استفاده می‌شود.
وقتی که این دارو به عروق تزریق می‌شود باعث جمع شدن و کوچک شدن‌شان می‌گردد و لذا از آن برای درمان کودکان و نوجوانانی که دارای ناهنجاری‌های عروقی یا لنفاوی هستند، استفاده می‌شود. در بزرگسالان، اسکلروتراپی اغلب برای درمان رگ‌های عروقی عنکبوتی، رگ‌های واریسی کوچک‌تر، هموروئید و هیدروسل استفاده می‌شود.
اسکلروتراپی شامل تزریق محلولی (معمولا محلول نمک) به داخل ورید است. این محلول باعث تخریب پوشش داخل رگ شده و لذا خون موجود در آن لخته می‌شود و با گذشت زمان، این رگ به بافت اسکار تبدیل شده و از بین می‌رود.
اسکلروتراپی یک روش کم تهاجمی است که برای درمان عروق خونی غیرمعمولی یا رگ‌های متورم به کار گرفته می‌شود. اسکلروتراپی بیش از 150 سال است که برای درمان رگ‌های عنکبوتی و وریدهای واریسی استفاده می‌شود.
تاریخچه اسکلروتراپی
همانند جراحی رگ‌های واریسی، تکنیک‌های اسکلروتراپی در طول زمان تکامل یافته‌اند. تکنیک‌های مدرن از جمله هدایت سونوگرافی و فوم اسکلروتراپی، آخرین تحولات رخ داده در این زمینه هستند. نخستین گزارش ارائه شده در مورد اسکلروتراپی در سال 1682 توسط زولیکوفر در سوئیس ارائه شد.
در سال 1854، 16 مورد از وریدهای واریسی با تزریق ید و تانین به رگ‌ها، درمان شدند. با این حال، با توجه به میزان بالای عوارض جانبی داروهای استفاده شده، اسکلروتراپی تا سال 1894 به حال خود رها شد. اما با پیشرفت تکنیک‌های جراحی و بیهوشی، روش‌های درمانی مجددا از نو آغاز گردیدند. بیشترین پیشرفت در زمینه تکامل اسکلروتراپی، با ظهور سونوگرافی داپلر در دهه 1980 و به کارگیری آن همراه با عمل اسکلروتراپی به دست آمد.
روش اسکلروتراپی
تزریق یک محلول اسکلروئیدی به ورید موردنظر، سبب می‌شود که ورید بلافاصله کوچک شده و سپس طی یک هفته در بدن جذب شده و ناپدید شود. لکن بر خلاف روش لیزر، محلول اسکلروز، رگ‌های فیدری را که در زیر پوست قرار دارند و باعث ایجاد رگ‌های عروقی عنکبوتی می‌شوند از بین می‌برد، بنابراین عود مجدد رگ‌های عنکبوتی در منطقه تحت درمان محتمل است.
معمولا محلول رقیق، چندین‌بار به داخل رگ‌های غیرطبیعی درگیر در پا تزریق می‌شود. پس از آن پای بیمار به مدت دو هفته پس از درمان با جوراب یا بانداژ بسته می‌شود و در این مدت. بیماران نیز تشویق می‌شوند که به طور مرتب راه بروند.
علاوه بر این اسکلروتراپی می‌تواند با استفاده از میکروفوم‌هایی که به وسیله سونوگرافی هدایت می‌شوند برای درمان رگ‌های واریسی بزرگتر که شامل رگ‌های سیاهرگی بزرگ و کوچک می‌باشند به کار گرفته شود. پس از اینکه نقشه رگ‌های واریسی بیمار با استفاده از سونوگرافی مشخص شد، محلول به این رگ‌ها تزریق می‌گردد و با استفاده از سونوگرافی بر نحوه تزریق، نظارت می‌شود.
در اغلب موارد در اسکلروتراپی، محلول نمک از طریق یک سوزن بسیار ظریف به داخل ورید تزریق می‌شود. در این مرحله، ممکن است ناراحتی‌های خفیف و گرفتگی عضلانی به مدت یک تا دو دقیقه احساس شود، به ویژه هنگامی که رگ‌های بزرگ تحت درمان قرار می‌گیرند.
این روش حدود 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. تعداد رگ‌های تزریقی در یک جلسه بستگی به اندازه و محل رگ‌ها و هم‌چنین وضعیت کلی بیمار دارد. برای اسکلروتراپی، بیمار حتما باید بیهوش شود. رادیولوژیست ممکن است از یکی از این دو روش استفاده کند. اولین راه ممکن برای انجام این کار، قرار دادن یک کاتتر در رگ خونی و سپس تزریق یک محلول 90٪ الکل به ورید آسیب دیده است که باعث مسدود شدن ورید می‌شود. این روش به عنوان یک رویکرد اندوواسکولار شناخته شده است و روش دوم نیز به طور مفصل در بالا شرح داده شده است.
چه کسانی باید تحت درمان اسکلروتراپی قرار بگیرند
قبل از اسکلروتراپی، شما باید با یک متخصص پوست یا متخصص عروق صحبت کنید تا او با معاینه شما بتواند تشخیص دهد که آیا کاندید خوبی برای این روش درمان هستید یا خیر. اولا شما نباید باردار باشید. اگر از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنید، می‌توانید اسکلروتراپی داشته باشید.
اگر قبلا لخته خون داشته باشید، واجد شرایط بودن شما با معاینه تعیین می‌شود و به سلامت کلی منطقه مورد درمان و نیز علت لخته شدن خون بستگی دارد. کسانی که چاق و فربه نیستند و تا کنون از جوراب‌های واریس استفاده نکرده‌اند کاندید خوبی برای این نوع درمان هستند. علاوه بر این افراد سالمی که از ظاهر وریدهای سطحی شکایت دارند، نیز کاندید خوبی برای اسکلروتراپی هستند.
عوارض جانبی اسکلروتراپی
خطرات اسکلروتراپی و عوارض جانبی این روش درمانی عبارتند از:
- هایپرپیگمنتاسیون
- تورم موقت
- انقباض مویرگی (یا گشادشدگی مویرگی)
- درد حاصل از تزریق
- کهیرهای موضعی
- تاول
- تورم و آماس شدید
- رفلکس وازوواگال
- رشد مو در محل درمان و مرگ پوست
- واکنش‌های آلرژیک، لخته شدگی سطحی
- آمبولی ریوی
- ترومبوز وریدی عمقی
- آسیب عصبی
- سردرد میگرنی
برخی عوارض نادر دیگر نیز شامل اختلال در بینایی، نکروز پوستی، سرخ و ملتهب شدن منطقه تحت درمان هستند. اگر اسکلروز به درستی به داخل رگ تزریق شود، هیچ آسیبی برای پوست اطراف به وجود نخواهد آورد، اما اگر در خارج از ورید تزریق شود، باعث بروز نكروز و زخم‌های بافتی می‌شود.
با اینکه نکروز پوستی یک عارضه جانبی نادر است، اما التیام آن می‌تواند تا چند ماه طول بکشد. بیشتر عوارض ناشی از اسکلروتراپی، به واکنش شدید التهابی بدن به عامل تزریقی در ناحیه اطراف ورید مربوط می‌باشد. علاوه بر این، عوارض سیستمیک زیادی وجود دارد که ممکن است برای بیمار اتفاق بی‌افتند.
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که محلول اسکلروز از طریق رگ به قلب، ریه و مغز می‌رسد. یکی از گزارشات اخیر نشان داد که درمان با محلول فوم می‌تواند منجر به سکته شود اگرچه در مورد ذکر شده مقدار زیادی فوم تزریق شده بود.
گزارش‌های اخیر نشان داده‌اند که حباب‌های حاصل از تزریق مقدار کمی فوم اسکلروز به رگ‌ها به سرعت در قلب، ریه و مغز ظاهر می‌شوند. یکی دیگر از موضوعات موجود در این روش این است که اگر بیمار به درستی بیهوش نشود باید درد زیادی را تحمل کند.
قبل از اسکلروتراپی چه کارهایی باید انجام داد
قبل از اسکلروتراپی، شما باید از مصرف داروهای خاصی اجتناب کنید. با پزشک خود در مورد تمام داروهایی (از جمله داروهای بدون نسخه، گیاهی و مکمل‌های غذایی) که مصرف می‌کنید صحبت کنید. اگر قبل از اسکلروتراپی نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
هیچ لوسیونی نباید قبل از عمل به پاها زده شود. بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند که از مصرف آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهابی برای 48 الی 72 ساعت قبل از اسکلروتراپی اجتناب شود. . البته چنین عنوان شده که استامینوفن برای این درمان مشکلی را به وجود نمی‌آورد.
مزیت اسکلروتراپی
برای بیماران مبتلا به نارسایی وریدی، درمان با بهبود جریان خون وریدی و محدود کردن تورم مزمن می‌تواند مفید باشد و علاوه بر این، برای کسانی که از ظاهر پاهایشان شکایت دارند، می‌تواند ظاهر مطلوبی را به ارمغان آورد.
منابع:
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
