آزمایش FSH یا آزمایش هورمون تحریک کننده فولیکولی چیست؟
آزمایش هورمون تحریک کننده فولیکولی یا آزمایش FSH
هورمونی مرتبط با تولید مثل، رشد تخمک در زنان و رشد اسپرم در مردان می‌باشد. این هورمون کاربردهای بسیاری دارد. این آزمایش در زنان و مردان ممکن است با آزمایش‌های دیگری هم چون آزمایش هورمون لوتئیزه کننده (آزمایش LH)، تستوسترون، استرادیول و یا پروژسترون مورد استفاده قرار گرفته و برای تشخیص موارد زیر کمک کننده باشد:
- تشخیص علت ناباروری
- تشخیص شرایط مرتبط با اختلال تخمدان یا بیضه‌ها
- کمک به تشخیص اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس که می‌توانند تولید هورمون FSH را تحت تاثیر قرار دهند.
در زنان سطح هورمون FSH به موارد زیر کمک می‌کند:
- ارزیابی اختلالات قاعدگی
- پیش‌بینی شروع و یا تایید دوران یائسگی
در مردان میزان FSH برای تعیین علت کم تعداد اسپرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایش FSH در کودکان هم برای ارزیابی بلوغ جنسی زودرس یا دیررس انجام می‌شود. البته همزمان با این، آزمایش LH هم می‌تواند مورد سنجش قرار بگیرد. زمان نامنظم بلوغ ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر از قبیل هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، تخمدان یا بیضه‌ها و یا سایر سیستم‌ها باشد. اندازه‌گیری FSH و LH ممکن است بین علائم خوش‌خیم تا بیماری واقعی تفاوت داشته باشد. زمانی تشخیص واقعی به درستی صورت می‌گیرد که آزمایش‌های دیگری همسو با آن‌ها انجام شود.
در کودکان چه زمانی انجام آزمایش FSH توصیه می‌گردد؟
در دختران و پسرانی که علائم بلوغ را نشان نمی‌دهند یا نشانه‌های بلوغ زودرس دارند انجام این آزمایش تجویز می‌گردد. این علائم عبارتند از:
- بزرگ شدن سینه در دختران
- رشد موهای زائد
- رشد بیضه‌ها و آلت تناسلی در پسران
- شروع قاعدگی در دختران
تفسیر نتایج حاصل از آزمایش FSH
این آزمایش که همراه با آزمایش‌های دیگر انجام می‌شود تا حدودی می‌تواند اطلاعات لازم را در اختیار پزشک قرار دهد.
در زنان
سطوح هورمون FSH و LH می‌توانند به تمایز ما بین علت‌های اولیه و ثانویه نارسایی تخمدان در اثر عملکرد نامناسب تخمدانی و یا اختلالات غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس کمک کنند. مقادیر بالای هورمون FSH و LH می‌تواند به علل اولیه نارسایی تخمدان اشاره کند. عملکرد نامناسب خود تخمدان می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- تحلیل تخمدان
- اختلالت کروموزومی مانند سندرم ترنر
- نقص در تولید استروئید توسط تخمدان‌ها
نارسایی زودرس و عملکرد نامناسب تخمدانی می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- قرار گرفتن در معرض امواج
- شیمی درمانی
- بیماری‌های خود ایمن
نارسایی مزمن تخمدان می‌تواند به دلیل شرایط زیر رخ دهد:
- بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- بیماری غده آدرنال
- بیماری غده تیروئید
- تومور تخمدان
- زمانی که یک زن وارد دوران یائسگی می‌شود و عملکرد تخمدانی او متوقف می‌شود هورمون FSH مقادیر بالاتری را نشان می‌دهد.
سطوح پایین FSH و LH با نارسایی های ثانویه تخمدان به علت اختلالات غده هیپوفیز و مشکلات هیپوتالاموس مطابقت دارد. سطح سرمی پایین FSH با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان همراه است.
در مردان
سطوح بالای FSH به علت نارسایی اولیه بیضه می‌باشد. این حالت می‌تواند منجر به نقایص رشدی در بیضه‌ها گردیده و یا آسیب بیضه را با خود به همراه داشته باشد. نقایص رشدی مانند:
- عدم رشد گنادها (گنادها تولید کننده هورمون‌های مردانه می‌باشند)
- اختلالات کروموزومی مانند سندرم کلاین فلتر
نارسایی بیضه که می‌تواند به دلیل شرایط زیر باشد:
- عفونت‌های ویروسی مانند اوریون
- آسیب
- قرار گرفتن در معرض تابش امواج
- شیمی درمانی
- بیماری‌های خود ایمن
- تومور ژرم سل
سطوح پایین هم با اختلات غده هیپوفیز و هیپوتالاموس همراه است.
در کودکان
سطوح بالای FSH و LH می‌تواند نشانگر مشکلات زیر باشد:
- آسیب مغزی، تروما
- تومور سیستم عصبی مرکزی
- التهاب سیستم عصبی مرکزی (مننژیت و آنسفالیت)
- جراحی مغز
چه عواملی می‌توانند بر روی نتیجه آزمایش FSH تاثیر بگذارند؟
برخی عوامل می‌توانند بصورت کاذب نتیجه این آزمایش را بالاتر از حد واقعی نشان دهند مانند:
- داروهای خاصی مانند سایمتیدین cimetidine
- داروی کلومیفن clomiphene
- داروی دیجیتالیس digitalis
- داروی لوودوپا levodopa
برخی عوامل می‌توانند بصورت کاذب نتیجه آزمایش را کمتر از حد واقعی نشان دهند:
- قرص‌های پیشگیری
- دارو فنوتیازین phenothiazines
- هورمون درمانی
این هورمون در دوران باردای مقادیری کمتری را نشان می‌دهد. نمونه‌های مورد نیاز برای انجام آزمایش FSH شامل نمونه‌های خونی و گاهی اوقات نمونه ادرار تصادفی و یا جمع آوری ادرار 24 ساعته می‌باشد. برای کودکان و مردان زمان‌بندی خاصی برای انجام آزمایش وجود ندارد اما زمان‌بندی نمونه‌گیری در زنان با چرخه قاعدگی او مرتبط خواهد بود.
شما می‌توانید به سادگی با عضویت در تریتا و با ورود به بخش کاربری از امکانات سامانه پزشک هوشمند نیز استفاده کنید، همچنین قادر خواهید بود آزمایش موردنظر را در تریتا ثبت و بدون نیاز به پزشک، مقادیر موجود در آزمایش خود را تفسیر کنید. لطفا پس از ورود، به بخش آزمایشات خون - هورمون‌ها مراجعه کنید.
منابع:
فاطمه قربانی
فاطمه قربانی هستم، لیسانس ژنتیک، به علوم نوین پزشکی و ایمونولوژی علاقمندم. از شما دوست گرامی بخاطر مطالعه این مقاله و همچنین مجموعه تریتا بخاطر فرصت انتشار مطالبم در راستای کمک به ارتقای دانش کمال تشکر دارم. شاد باشید و سلامت
my name is Fatemeh Ghorbani, I have a B.S in genetics and interested in immunology and medical science. I believe that, even into the smallest acts, should be put our heart, mind and soul. Thank you for reading my article
