شناخت کودک آزاری و انواع آن، به همراه علائم و روش‌های مقابله

انواع کودک آزاری

کودک آزاری انواع مختلفی دارد، از جمله:

1- آزار فیزیکی

آزار فیزیکی کودکان زمانی ایجاد می‌شود که یک کودک به طور عمدی مورد آسیب فیزیکی قرار بگیرد یا در شرایطی قرار بگیرد که امکان رسیدن آسیب فیزیکی به او امکان‌پذیر باشد.

2- آزار جنسی

این نوع از کودک آزاری عبارت است از داشتن هرگونه فعالیت جنسی با کودکان، همچون لمس بدن وی، رابطه جنسی دهانی یا مقعدی، مقاربت، استفاده از کودکان با هدف تولید محتوای جنسی در اینترنت یا نشان دادن تصاویر پورن به کودکان

3- آزار روحی

آزار روحی کودکان به معنای از بین بردن اعتماد به نفس و حس رضایت از خود در کودکان است. این اتفاق می‌تواند از طریق خشونت کلامی یا احساسی ایجاد شود، مثل تحقیر و سرزنش مداوم کودک. آزار روحی می‌تواند شامل نگه داشتن کودک در انزوا، نادیده گرفتن وی، یا بازپس زدن او نیز باشد.

4- آزار پزشکی

آزار پزشکی کودک یعنی عدم ارائه اطلاعات کافی و صحیح درمورد وضعیت جسمانی و سلامت کودکی که نیاز به دریافت کمک پزشکی دارد، این اتفاق باعث می‌شود کودک در معرض آسیب دیدگی، تشدید بیماری و مرگ قرار بگیرد.

5- بی‌توجهی

بی‌توجهی به کودک، در اینجا فراتر از معنای ساده آن، به معنی عدم تغذیه کافی و صحیح کودک، عدم ایجاد سرپناه مناسب برای کودک، محبت نکردن، نظارت و کنترل بیش از اندازه، عدم ایجاد امکانات برای تحصیل و عدم ارائه خدمات پزشکی و دندان‌پزشکی است.

در بسیاری از موارد، کودک توسط فردی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد که کودک، وی را به خوبی می‌شناسد و به او اعتماد دارد، مثلا یکی از والدین یا خویشاوندان. در صورتی که متوجه کودک آزاری از سمت هر شخصی نسبت به کودکی شدید، وظیفه انسانی شماست که اطلاعات لازم را در اختیار افراد مسئول قرار دهید.

در ایران، می‌توانید گزارش مربوط به کودک آزاری را با شماره 123 به بخش اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اطلاع دهید تا اقدامات لازم جهت رفع مشکل صورت بگیرد. در این صورت، افراد متخصص با راهنمایی از طریق تلفن یا حاضر شدن در محل، اقدامات لازم را انجام می‌دهند.

علائمی که ممکن است یک کودک تحت آسیب از خود نشان دهد

کودکی که تحت آزار یا سوءاستفاده قرار گرفته است، ممکن است دچار احساس گناه، خجالت، یا سردرگمی‌‌ شود. او ممکن است از صحبت در مورد اتفاق رخ داده بترسد، بخصوص اگر فردی که به وی آسیب رسانده یکی از والدین، افراد فامیل یا دوستان نزدیک باشند. و به همین دلیل است که باید حواسمان به آژیر قرمز باشد:

دوری از دوستان
عدم علاقه به انجام دادن فعالیت‌هایی که پیش از آن به آن‌ها علاقه داشت
تغییر در رفتار، مثل نشان دادن خشونت، ساکت شدن، بیش فعالی
تغییر در عملکرد وی در مدرسه (افت وضعیت تحصیلی)
افسردگی، خشم، داشتن ترس‌های غیر معمول، از دست دادن اعتماد به نفس به صورت ناگهانی
تمایل به غیبت‌های مکرر از مدرسه
بی‌میلی نسبت به فعالیت‌های تحصیلی
عدم تمایل نسبت به بازگشت به خانه از مدرسه
تلاش برای فرار کردن
نشان دادن رفتار سرکشانه یا تدافعی
اقدام به آسیب زدن به خود یا خودکشی

علائم کودک آزاری در کودکان مختلف و بسته به نوع آزاری که دیده شده می‌تواند متفاوت باشد. به خاطر داشته باشید علائم عنوان شده، تنها "علائم کودک آزاری" هستند، بنابراین، چنانچه کودکی هر یک از علائم فوق را نشان داد لزوماٌ به این معنا نیست که او مورد آزار و اذیت قرار گرفته است.

علائم کودک آزاری فیزیکی

آسیب دیدگی‌های غیر معمول، مثل کبودی، شکستگی، یا سوختگی
آسیب دیدگی‌هایی که با توضیحات کودک یا افراد نزدیک وی همخوانی ندارد

علائم کودک آزاری جنسی

انجام رفتارهای جنسی یا داشتن اطلاعاتی که مناسب سن کودک نیست
بارداری یا ایجاد عفونت‌های مقاربتی در کودک
مشاهده خون در لباس زیر کودک
صحبت کردن کودک در مورد رفتار جنسی که با او شده
داشتن رفتار جنسی با سایر کودکان

علائم آزار روحی کودک

تاخیر در بلوغ روحی کودک یا ایجاد بحران روحی
از دست دادن اعتماد به نفس
کنار کشیدن از جامعه یا از دست دادن شور و اشتیاق گذشته
افسردگی
دوری کردن از برخی موقعیت‌ها، مثل رفتن به مدرسه یا سوار اتوبوس شدن
تشنه محبت بودن
افت تحصیلی یا از دست دادن علاقه نسبت به مدرسه
از دست دادن علاقه نسبت به مهارت‌هایی که از پیش به آن‌ها علاقه داشت

علائم مورد بی‌توجهی قرار گرفته شدن کودک

نداشتن رشد مناسب، چاق شدن یا اضافه وزن داشتن
وضعیت بهداشتی نامناسب
عدم پوشش مناسب
برداشتن غذا یا پول از جایی بدون اجازه
کنار گذاشتن یا قایم کردن غذا
عدم توجه به تکالیف مدرسه
نداشتن وضعیت مناسب سلامت جسمانی

رفتار والدین

گاهی رفتار والدین شواهدی مبنی بر کودک آزاری ارائه می‌دهد. این شواهد عبارتند از:

نداشتن توجه کافی به کودک خود
عدم توانایی تشخیص مشکلات فیزیکی و روحی کودک
سرزنش مداوم کودک
تحقیر کودک و استفاده مکرر از کلماتی با بار معنایی "بی‌ارزش" یا "بد ذات"
به کار بردن قوانین انضباطی سخت‌گیرانه در قبال کودک
تواقعات غیر منطقی در ارتباط با وضعیت تحصیل کودک
اعمال محدودیت‌های شدید در مورد ارتباطات کودک با سایر افراد
ارائه توضیحات غیرواقعی در مورد جراحات ایجاد شده بر بدن کودک یا عدم ارائه توضیحی در مورد آن‌ها

چگونه از ایجاد کودک آزاری جلوگیری کنیم؟

شما می‌توانید با انجام اقداماتی از قرار دادن کودک‌تان در معرض خشونت و سوءاستفاده جلوگیری کنید. هدف از انجام این اقدامات ایجاد یک رابطه سالم، پایدار و سازنده با کودک است.

1- به کودک خود عشق بورزید و به او توجه کنید

به کودک خود توجه کنید، به حرف‌هایش گوش کنید و به او کمک کنید تا بتواند به افراد اعتماد کند و روابط خوبی ایجاد کند. یک محیط خانوادگی حمایت‌گرانه می‌تواند باعث بالا رفتن اعتماد به نفس در کودک شود.

2- با عصبانیت با او رفتار نکنید

اگر عصبانی یا ناراحت هستید، قدری صبر کنید. عصبانیت خود را بر سر کودک خالی نکنید. با یک روان‌شناس در مورد چگونگی کنترل استرس و داشتن یک رابطه خوب با کودک خود صحبت کنید.

3- بر کودک خود نظارت داشته باشید

کودک خود را در خانه تنها نگذارید. در محیط‌های شلوغ مراقب باشید کودک‌تان جلو چشم‌تان باشد. در فعالیت‌های داوطلبانه مدرسه مشارکت کنید تا فرصتی برای شناختن مسئولین مدرسه و در واقع کسانی که کودک‌تان وقت خود را در مدرسه با آن‌ها می‌گذراند، پیدا کنید. زمانی که به سن مناسب برای به تنهایی بیرون رفتن رسید او را تشویق کنید به غریبه‌ها بیش از اندازه نزدیک نشود و بیشتر در جمع دوستان باشد تا تنها.

4- پرستار، مربی یا معلم کودک خود را بشناسید

به صورت تصادفی و به دفعات در محل نگهداری کودک خود حاضر شوید تا بدانید در غیاب شما چه شرایطی وجود دارد. اجازه ندهید پرستار کودک فردی غیر از خودش را به عنوان جایگزین کنار کودک شما بگذارد، مگر اینکه فرد جایگزین را به طور کامل بشناسید.

5- نه گفتن را به کودک خود آموزش دهید

به کودک خود یاد دهید که نیازی نیست خود را مجبور به انجام کاری کند که با آن راحت نیست و احساس می‌کند از طریق قبول انجام آن آسیب می‌بیند. به او آموزش دهید چنانچه در محیطی احساس ناامنی یا خطر کرد سریعاٌ محل را ترک کند و از یک فرد بزرگ‌سال و قابل اعتماد کمک بخواهد. از او بخواهید اگر برایش اتفاقی افتاد در مورد آن با شما یا هر فرد قابل اعتماد دیگر صحبت کند. به او اطمینان خاطر دهید صحبت کردن در مورد اتفاق رخ داده کار قابل قبولی است و هیچ خطری او را بابت این کار تهدید نخواهد کرد.

6- به کودک خود آموزش دهید چگونه در محیط مجازی از خود محافظت کند

کامپیوتر کودک خود را به جای گذاشتن در اتاق، در یک محیط عمومی‌تر در خانه قرار دهید. بر فعالیت‌های کودک خود در فضای مجازی نظارت داشته باشید و به بخش تنظیمات خصوصی او سر بزنید. به کودک خود آموزش دهید اطلاعات خصوصی خود را در اختیار غریبه‌ها قرار ندهد و با افرادی که در اینترنت با آن‌ها آشنا شده، بدون اجازه و اطلاع شما، بیرون از خانه ملاقات نکند.