آزمایش ادرار در دوران بارداری به همراه تفسیر

آزمایش ادرار در بارداری اطلاعات مهمی در مورد بیماری‌ها یا شرایطی که به طور بالقوه می‌تواند روی مادر باردار یا جنین در حال رشد تأثیر بگذارد، به پزشک یا ماما ارائه می‌دهد. به همین دلیل است که در هر ویزیت قبل از تولد، از مادر باردار خواسته می‌شود که به عنوان بخشی از یک معاینه روتین، یک آزمایش ادرار انجام دهند.

این نمونه ادرار برای اندازه گیری میزان قند، پروتئین، باکتری یا سایر مواد موجود در ادرار برای تعیین دیابت، بیماری کلیوی یا عفونت مثانه به تشخیص پزشک کمک خواهد کرد. این آزمایش معمول و بدون درد است و می‌تواند از بروز مشکلات جدی در طول دوره بارداری جلوگیری کند.

شرایط نمونه‌گیری ادرار بارداری

این ادرار را می‌توان در هر ساعت از روز جمع آوری کرد. به احتمال زیاد به مادر باردار یک لیوان استریل داده می‌شود تا نمونه مورد نظر را در آن جمع آوری نماید. قبل از ادرار کردن، از یک پارچه استریل برای پاک نمودن اندام تناسلی از جلو به عقب استفاده کنید و سپس بعد از تخلیه ابتدای ادرار می‌توانید نمونه‌گیری در ظرف را انجام دهید، این کار از آلوده شدن نمونه با باکتری‌ها یا ترشحات دیگری که ممکن است در نتایج آزمایش تداخل ایجاد کنند، جلوگیری می‌کند. ظرف را در جریان ادرار قرار داده و تا میزان تعیین شده جمع آوری کنید.

سپس این نمونه با نوارهای کاغذی یا میله‌های تست شده با مواد شیمیایی بررسی می‌شود و نتایج معمولاً بلافاصله در دسترس است. اگر تجزیه و تحلیل بیشتری هم چون کشت ادرار مورد نیاز باشد، ممکن است زمان بیشتری برای این کار صرف گردد.

انواع آزمایش ادرار در بارداری

1- قند:

به طور معمول، قند (گلوکز) در ادرار در دوران بارداری بسیار کم یا ناچیز است. اما وقتی میزان قند خون در بدن بسیار زیاد باشد، قند اضافی می‌تواند در ادرار موجود باشد. این حالت با عنوان دیابت حاملگی، نوعی دیابت که فقط در دوران بارداری بروز می‌کند، اطلاق می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های بارداری توانایی بدن در استفاده از انسولین را مختل می‌نمایند، این هورمون می‌تواند قند خون را به انرژی تبدیل کند.

پزشک زنان معمولاً در اوایل بارداری آزمایش خون برای تایید دیابت را درخواست می‌نماید البته این حالت در صورتی است که مادر باردار ریسک فاکتورهای دیگری مانند سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت بارداری داشته باشد. اکثر پزشکان به طور مرتب غربالگری دیابت را به کمک آزمایش خون بین هفته‌های 24 و 28 انجام می‌دهند حتی اگر هیچ خطری برای دیابت بارداری وجود نداشته باشد. آزمایش غربالگری که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد، آزمایش گلوکز خوراکی یک ساعته است، که در آن خون یک ساعت پس از نوشیدن محلول قندی برای گلوکز مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

هر ساله حدود 135000 مادر آمریکایی مبتلا به دیابت حاملگی تشخیص داده می‌شوند که بسیاری از آنها هیچ گونه علامتی نداشتند. اگر فرد به دیابت بارداری مبتلا باشد، اغلب از طریق رژیم غذایی، ورزش و کنترل روزانه قند خون قابل مدیریت خواهد بود. برخی از زنان انسولین را به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود مصرف می‌کنند.

به یاد داشته باشید که بیشتر زنان مبتلا به دیابت، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. اما بدون کنترل این شرایط، نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری وزن بیشتری داشته که بعضی اوقات زایمان طبیعی را دشوار می‌سازد. حتی مهمتر از این، سطح کنترل نشده گلوکز در طول بارداری هم‌چنین می‌تواند منجر به افزایش خطر نقایص قلبی، کلیوی و ستون فقرات در نوزاد گردد.

حتی اگر نتایج آزمایش ادرار خوب باشد، بیشتر زنان باردار بین هفته 24 و 28 بارداری تحت انجام آزمایش خونی دیابت بارداری قرار خواهند گرفت. اما جای نگرانی نیست چرا که کمی افزایش قند به طور غیرمعمول به معنای ابتلا به دیابت نیست و مصرف نوشیدنی شیرین یا هم‌چنین وعده غذایی بزرگ در زمان نزدیک به خون گیری نیز می‌تواند باعث بالا دیده شدن آن در آزمایش گردد. در چنین مواردی پزشک آزمایشات دیگری را به منظور پیگیری و تایید دیابت بارداری درخواست خواهد کرد.

2- پروتئین:

پروتئین موجود در ادرار (پروتئینوری) می‌تواند عفونت ادراری (UTI)، عفونت کلیه یا بیماری مزمن کلیه را نشان دهد. هنگامی که پروتئینوری در اواخر بارداری ایجاد شود، می‌تواند نشانه اولیه پره اکلامپسی باشد،  که یک بیماری مرتبط با بارداری است و می‌تواند باعث فشارخون بالا بعد از هفته 20 بارداری شود و خطر عوارض جدی برای مادر و نوزاد را افزایش دهد. پره اکلامپسی یک عارضه حدود 7 درصد از کل حاملگی‌ها است و زنان مبتلا به پره اکلامپسی معمولاً برای جلوگیری از بروز مشکلات در سلامتی و زایمان خود به درمان فوری نیاز دارند.

اگر مبتلا به پروتئینوری هستید و فشارخون شما در حد طبیعی است، پزشک شما ممکن است برای تعیین اینکه آیا عفونت باعث ایجاد پروتئینوری شده یا نه، درخواست آزمایش ادرار دهد. کشت ادرار هم‌چنین می‌تواند باکتری‌ها را شناسایی کرده و به پزشک امکان انتخاب آنتی بیوتیک مناسب با عفونت را می‌دهد. برای دریافت نتیجه حاصل از آزمایش کشت ادرار در بارداری ممکن است به 48 الی 72 ساعت زمان نیاز باشد. در همین حال، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که برای شما درمان‌های آنتی بیوتیکی را آغاز نماید. (مطمئن باشید که چندین نوع آنتی بیوتیک برای مصرف در زنان باردار بی‌خطر محسوب می‌شوند.) هم‌چنین ممکن است پزشک درخواست آزمایش 24 ساعته ادرار در بارداری نماید که ادرار یک شبانه روز جمع آوری می‌گردد تا میزان پروتئین در ادرار تعیین گردد.

اگر شرایط پره اکلامپسی وجود داشته باشد، پزشک زن باردار و جنین آن را تحت کنترل خواهد داشت و ممکن است استراحت در رختخواب را برای کاهش فشارخون توصیه نماید. زمانی که پزشکان پره اکلامپسی را تشخیص دهند، اغلب برای زنده ماندن جنین، توصیه به انجام عمل جراحی سزارین خواهند داشت. مشکل این است که پزشکان مطمئن نیستند که آیا پروتئینوری باعث بروز پره اکلامپسی شده یا نه. در این موارد، آزمایش‌های بیشتری درخواست داده می‌شود و گاهی اوقات زنان باردار برای تحت نظر بودن تا تأیید تشخیص یا تا زمانی که جنین آن‌ها به دنیا بیاید باید در بیمارستان بستری شوند.

اگر مادر باردار و جنین در معرض خطر باشند، پزشک ممکن است القاء زایمان یا انجام سزارین را قبل از برنامه توصیه نمایند. زایمان تنها "درمانی" برای پره اکلامپسی است.

3- باکتری‌ها:

وجود باکتری در ادرار علامت بارز UTI یا عفونت‌های ادراری است. بیش از 8 درصد از زنان باردار مبتلا به عفونت ادراری می‌شوند، اما بسیاری از آنها علامتی ندارند. با این حال، یک عفونت بدون علامت هنوز هم می‌تواند در کلیه‌ها پخش شده و مشکلات مهمی را برای زن باردار یا جنین وی ایجاد کند. درمان سریع و صحیح UTI به ندرت منجر به عوارض بعدی می‌شود. اما در صورت عدم درمان، آنها می‌توانند به کلیه‌ها آسیب رسانده و خطر ابتلا به جنین کم وزن هنگام تولد یا نوزاد نارس را بالا می‌برند.

نوار تست ادرار قادر به تشخیص باکتری‌ها نمی‌باشد، اما می‌تواند آنزیمی را که نشانه عفونت ادراری است، تشخیص دهد. تست نواری ادرار هم‌چنین می‌تواند نیتریت‌ها را که توسط بعضی از باکتری‌ها ترشح می‌شود در ادرار تشخیص دهد.

اگر این آزمایش مثبت باشد، پزشکان معمولاً برای تفسیر آزمایش ادرار در بارداری یعنی تأیید وجود باکتری‌ها و اینکه کدام یک از آنتی بیوتیک‌ها به بهترین شکل عمل می‌کنند، توصیه به انجام کشت ادرار می‌کنند. زنان باردار مبتلا به این عفونت‌ها (حتی اگر علائم وجود باکتری در ادرار نداشته باشند) همیشه باید با آنتی بیوتیک درمان شوند. چندین نوع آنتی بیوتیک برای زنان باردار بی‌خطر محسوب می‌شود، اما حتما قبل از مصرف هر نوع آنتی بیوتیک با پزشک خود مشورت کنید.

در حقیقت، پزشکان معمولاً در ابتدای بارداری اقدام به کشت ادرار می‌کنند تا بتوانند هرگونه عفونت باکتریایی بدون علامت که بعداً باعث ایجاد عوارض می‌شود را، شناسایی و درمان کنند.

4- کتون‌ها:

وقتی چربی‌ها به جای قند برای کسب انرژی مورد تجزیه قرار گیرند، ماده حاصل از این تجزیه، فرآورده‌های اسیدی به نام کتون هستند. اگر به دیابت مبتلا باشید، مقادیر زیاد کتون در ادرار ممکن است وضعیت خطرناکی به نام کتواسیدوز را نشان دهد، که می‌تواند به کمای دیابت منجر شود.

اگر مقادیر بسیار بالایی از کتون در ادرار زن باردار یافت شود، پزشک عادات‌های غذایی افراد را مورد بررسی قرار خواهد داد. اگر پزشک تشخیص دهد که وجود کتون در ادرار یک زن باردار به دلیل عدم خوردن کافی مواد غذایی بوده باشد و بعد از خوردن از بین برود، بنابراین بستری شدن در بیمارستان ضروری نخواهد بود. اگر تهوع و استفراغ شدید در زن باردار باعث دریافت اندک مواد غذایی و انرژی گردد، ممکن است نیاز به دریافت مواد مغذی از طریق تزریق داخل وریدی داشته باشد. درمان کتواسیدوز، که می‌تواند یک وضعیت حاد باشد، معمولاً در بیمارستان انجام می‌گیرد.

5- خون:

خون در ادرار در بارداری می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. دلایل زیر ممکن است در زنان باردار و یا حتی افراد غیر باردار باعث بروز خون در ادرار شوند:

• سنگ مثانه یا کلیه
• گلومرولونفریت، التهاب سیستم فیلتراسیون کلیه ها
• سرطان مثانه یا کلیه
• آسیب کلیه مانند سقوط یا تصادف وسیله نقلیه
• اختلالات ارثی مانند سندرم آلپورت یا کم خونی سلول داسی

همیشه علت هماچوری یا خون در ادرار قابل شناسایی نیست.

6- لکوسیت یا WBC:

لکوسیت‌ها یا سلول‌های سفید خون که با عنوان WBC در آزمایش ادرار بارداری نیز شناخته می‌شوند تنها در زمان بروز عفونت‌هایی هم چون عفونت مجاری ادراری، عفونت دستگاه تناسلی، عفونت کلیه‌ها و سیستیت ممکن است دیده شوند.

پروتئین، قند، باکتری یا کتون موجود در ادرار می‌توانند برای زن باردار و جنین او مشکل ایجاد کنند، اما آزمایش سریع و درمان مناسب می‌تواند به جلوگیری از بروز هرگونه مشکل کمک کند. گفته می‌شود، اکثریت قریب به اتفاق زنان باردار می‌توانند نفس راحتی بکشند، چرا که بیشتر نتایج حاصل از آزمایشات ادرار در بارداری نشان می‌دهد که همه چیز خوب پیش می‌رود.

منابع:

1. https://consumer.healthday.com/encyclopedia/pregnancy-33/pregnancy-news-543/urine-tests-during-pregnancy-643994.html
2. https://www.healthline.com/health/blood-in-urine-pregnancy
3. https://parenting.firstcry.com/articles/leukocytes-in-urine-during-pregnancy-causes-symptoms-and-treatment/