بررسی اختلالات نقص ایمنی بدن به همراه روش‌های درمان آن

علت ایجاد اختلالات نقص ایمنی

اختلالات نقص ایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که پاسخ‌های ایمنی بدن کاهش پیدا کرده یا از بین بروند. سیستم ایمنی بدن تشکیل شده از بافت‌های لنفوئیدی است که شامل موارد زیر هستند:

• مغز استخوان
• غدد لنفوئیدی
• بخش‌هایی از طحال و دستگاه گوارش
• تیموس
• لوزه‌ها

پروتئین‌ها و سلول‌های خونی نیز بخشی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهند. سیستم ایمنی، بدن را در برابر مواد خطرناکی به نام آنتی ژن‌ها حفاظت می‌کند. آنتی ژن‌ها شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، سم‌ها، سلول‌های سرطانی، خون بیگانه و بافت‌های فرد یا گونه دیگری است.

زمانی که سیستم ایمنی یک آنتی ژن را شناسایی می‌کند، با تولید پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی در برابر آنتی ژن‌ها از بدن حفاظت می‌کنند. پاسخ‌های سیستم ایمنی هم‌چنین شامل فرآیند فاگوسیتوز است. در طول این فرآیند سلول‌های سفید خونی، باکتری‌ها و سایر مواد بیگانه را بلعیده و از بین می‌برند. پروتئین‌هایی به نام کمپلمان نیز به این فرآیند کمک می‌کنند.

اختلالات نقص ایمنی ممکن است هر یک از بخش‌های سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار دهد. اغلب این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سفیدی به نام لنفوسیت‌های T و B یا هر دو به طور عادی عملکرد نداشته یا بدن به میزان کافی آنتی بادی تولید نکند. اختلالات نقص ایمنی وراثتی که لنفوسیت‌های B را درگیر می‌کند شامل موارد زیر هستند:

1. Hypogammaglobulinemia: که معمولا منجر به بروز عفونت‌های تنفسی و گوارشی می‌شود.
2. Agammaglobulinemia: که در اوایل زندگی منجر به عفونت‌های شدیدی می‌شود که اغلب کشنده است.

اختلالات وراثتی نقص ایمنی که سلول‌های T را تحت تاثیر قرار می‌دهند باعث عفونت‌های مکرر کاندیدا (مخمر) می‌شود. در نقص ایمنی وراثتی ترکیبی، هر دو سلول‌های T و سلول‌های B درگیر می‌شوند. اگر این اختلال به زودی درمان نشود در همان ابتدای زندگی منجر به مرگ خواهدشد. زمانی که افراد در نتیجه مصرف داروهای تضغیف کننده ایمنی دچار اختلالات نقص ایمنی می‌شوند در این حالت گفته می‌شود که سیستم ایمنی‌شان مهار شده است. مهار ایمنی یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی است که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نقص ایمنی اکتسابی ممکن است در نتیجه ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV/AIDS یا سوءتغذیه به وجود بیاید (به خصوص اگر فرد به میزان کافی پروتئین دریافت نکند). بسیاری از سرطان‌ها نیز باعث بروز نقص ایمنی می‌شوند.

در افرادی که طحال‌شان برداشته می‌شود ابتلا به نقص ایمنی اکتسابی گزارش می‌شود و در این حالت ریسک ابتلا به عفونت‌هایی را دارند که به واسطه باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شوند که این باکتری‌ها با حضور طحال معمولا از بین می‌رفتند. افراد دیابتی نیز ریسک بالایی برای ابتلا به عفونت‌های خاصی را دارند. با افزایش سن کارایی سیستم ایمنی کاهش پیدا می‌کند. بافت‌های سیستم ایمنی (بخصوص بافت‌های لنفاوی مانند تیموس) کوچک‌تر شده، فعالیت‌ها و تعداد سلول‌های سفید خون کمتر می‌شود.

 علائم نقص سیستم ایمنی

1. عفونتی که مرتب بر می‌گردد و خوب نمی‌شود.
2. عفونت شدید باکتریایی یا سایر میکروب‌هایی که به طور معمول عفونت شدید نمی‌دهند.
3. پاسخ ضعیف به درمان عفونت‌ها
4. تاخیر در درمان یا درمان ناقص پس از عفونت
5. نوع خاصی از سرطان‌ها (مانند سارکوم کاپوسی یا لنفومای غیر هاچ کین)
6. انواع خاصی از عفونت‌ها (مانند برخی از انواع پنومونی یا عفونت مکرر قارچی)

این علائم بسته به نوع اختلالی که در سیستم ایمنی به وجود آمده است متفاوت است.

آزمایشات تشخیصی نقص سیستم ایمنی

• آزمایش بررسی پروتئین‌های کمپلمان در خون، یا سایر آزمایشات اندازه‌گیری محصولات سیستم ایمنی در خون
• آزمایش HIV
• آزمایش بررسی ایمونوگلوبولین‌ها در خون
• الکتروفورز پروتئین (خون یا ادرار)
• آزمایش شمارش لنفوسیت‌های T
• آزمایش شمارش سلول‌های سفید خون

درمان نقص سیستم ایمنی

اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید باید از تماس با افرادی که مبتلا به عفونت یا بیماری‌های واگیردار هستند اجتناب کنید. تا 2 هفته از افرادی که واکسیناسیون شده‌اند(در صورتی که ویروس زنده دریافت کرده‌اند) دوری کنید. اگر دچار عفونت شدید هستید باید به مدت طولانی داروهای آنتی بیوتیک یا ضدقارچ استفاده کنید تا عفونت مجددا بازگشت پیدا نکند. برای درمان عفونت‌های ویروسی و برخی از سرطان‌ها از اینترفرون استفاده می‌شود. این دارو منجر به کارکرد بهتر سیستم ایمنی می‌شود.

افراد مبتلا به HIV/AIDS ممکن است ترکیبی از داروها را مصرف کنند تا تعداد ویروس را در بدن کاهش داده و سیستم ایمنی را تقویت کنند. افرادی که قرار است تحت عمل جراحی برداشتن طحال قرار بگیرند باید 2 هفته قبل در برابر عفونت‌های استرپتوکوکوس پنومونی و هموفیلوس آنفولانزا واکسینه شوند.

ممکن است در برخی شرایط پیوند مغز استخوان برای درمان اختلالات سیستم ایمنی مورد استفاده قرار بگیرد. گاهی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی از ایمنی غیرفعال استفاده می‌شود (در این شرایط آنتی بادی که به وسیله فرد دیگر یا حیوان تولید شده کاربرد دارد). برای برخی افراد تزریق وریدی ایمونوگلوبولین انجام می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر تحت شیمی درمانی یا مصرف کورتیکواستروئید هستید و این علائم را تجربه می‌کنید حتما پزشک را با خبر کنید:

1. تب 38 درجه یا بیشتر
2. سرفه همراه با تنفس کوتاه
3. درد معده
4. سایر علائمی که تازگی دارند.

پیشگیری از نقص سیستم ایمنی

برای اختلالات وراثتی نقص ایمنی، پیشگیری وجود ندارد. اگر در خانواده تاریخچه بیماری‌های نقص ایمنی دارید بهتر است به مشاوره ژنتیک بروید. رابطه جنسی ایمنی داشته باشید تا احتمال بروز HIV/AIDS کاهش پیدا کند. تغذیه مناسب می‌تواند مانع از ابتلا به نقص ایمنی ناشی از سوء تغذیه شود.

منابع:

1. https://medlineplus.gov/ency/article/000818.htm