تست تحمل گلوكز خوراكی یا GTT چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش تحمل گلوكز چگونگی مدیریت شرایط قندی بعد از صرف وعده غذایی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. گلوكز نوعی قند است كه از شكسته شدن كربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی به دست می‌آید. مقداری از این قند برای تولید انرژی بدنی مصرف شده و مابقی آن برای روزها و شرایط آتی ذخیره می‌گردد. مقدار قند خون توسط هورمون‌های انسولین و گلوكان تنظیم می‌گردد.

اگر مقدار قند بالا باشد پانكراس، انسولین بیشتری برای جذب قند و ذخیره‌سازی آن ترشح می كند. و اگر مقدار قند خون كم باشد پانكراس هورمون گلوكاگون را برای آزادسازی قندهای ذخیره شده بدن و ریخته شدن آن به درون جریان خون ترشح می‌كند. بدن تمامی این اعمال را برای حفظ تعادل انجام می‌دهد. اگر بخشی از این چرخه با مشكل مواجه گردد قند خون بالا رفته و بیماری دیابت ایجاد می‌شود.

آزمایش GTT به چه منظور انجام می‌شود؟

آزمایش تحمل گلوكز خون برای تشخیص دیابت، ‌دیابت بارداری یا پیش دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته آزمایش تحمل گلوكز به صورت كاملا بی‌خطر در بالغین و كودكان هم می‌تواند صورت گیرد. انجام این آزمایش نیازمند نوشیدن محلول شیرین بعد از یك دوره ناشتایی می‌باشد. یك نمونه خونی برای ارزیابی این پاكسازی قند از جریان خون گرفته خواهد شد.

آزمایش تحمل گلوكز خون نسبت به سایر آزمایشات قندخون حساسیت بالاتری برای شناسایی این ناهماهنگی‌ها و عدم تعادل قند خون دارد. آزمایش تحمل گلوكز خون تنها به منظور غربال‌گری و تشخیص کاربرد دارد و هیچ نقشی در ارزیابی دیابت و یا پیش دیابت ندارد. در میان تمامی كاربردهای آزمایش تحمل گلوكز خون، از این آزمایش می‌توان به منظور تشخیص:

1. هیپوگلیسمی واكنشی (شرایطی كه در آن قند خون بلافاصله بعد از خوردن افت می‌كند)
2. آكرومگالی (پر كاری غدد هیپوفیز)
3. اختلال عملكردی سلول‌های بتا (شرایطی كه در آن انسولین به خوبی ترشح نمی‌شود)
4. و یك اختلال بسیار نادر به نام عدم تحمل ارثی فروكتوز كه تجزیه قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اشاره نمود.

انواع آزمایش تحمل گلوكز خوراكی OGTT

این آزمایش براساس اهداف آزمایشی می‌تواند روش‌های مختلفی را شامل شود. غلظت محلول گلوكز خوراكی، زمان و تعداد دفعات خون‌گیری براین اساس تفاوت‌هایی خواهد داشت. دونوع استاندارد برای هدف‌های غربال‌گری و تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• دو ساعته: این آزمایش با دو نوبت خون‌گیری برای تشخیص دیابت و پیش دیابت در افراد غیر باردار، بالغین و كودكان انجام می‌گیرد.
• سه ساعته: این آزمایش با 4 بار خون‌گیری برای غربال‌گری دیابت بارداری مورد استفاه قرار می‌گیرد.

توصیه‌های بارداری

انجام این آزمایش به عنوان یک آزمایش غربالگری روتین به منظور تشخیص دیابت بارداری ما بین هفته‌های 24 و 28 هفتگی از حاملگی توصیه می‌گردد. البته برخی از پزشكان اغلب به جای روش سه ساعته در ابتدا یک آزمایش تحمل گلوكز یک ساعته را بدون نیاز به ناشتایی توصیه می‌كنند. این آزمایش یک ساعته می‌تواند قبل از هفته 24 در صورت وجود اضافه وزن، داشتن سابقه خانوادگی دیابت و یا در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیك، یا در زنان با سابقه داشتن دیابت بارداری در گذشته تجویز گردد.

اگر این آزمایش با نتایج غیرمعمول قند خون همراه بود مانند مقادیر برابر یا بالاتر از 140 میلی‌گرم، آزمایش كامل سه ساعته با 4 بار خون‌گیری مورد نیاز خواهد بود. برخی از پزشكان این مقدار را آستانه 130 میلی‌گرم در نظر می‌گیرند.

مزایا و معایب آزمایش GTT

علی‌رغم حساس بودن این آزمایش نسبت به آزمایش قند خون ناشتا و توانایی برای تشخیص عملكردهای مناسب در همان مراحل اولیه با این وجود این روش هم مانند سایر روش‌ها با محدودیت‌هایی روبروست از جمله:

• زمان انجام آزمایش، مصرف دوز گلوكز، ناشتا بودن قبل از انجام آزمایش و دوره زمانی منتظر بدن
• نتایج این آزمایش می‌تواند تحت تاثیر شرایطی هم چون استرس، بیماری یا مصرف دارو قرار بگیرد.
• این آزمایش بی‌خطر بوده ولی با این وجود برخی واكنش ها نسبت به مصرف گلوكز خوراكی می‌تواند وجود داشته باشد از جمله تهوع و استفراغ. اگر استفراغ در حین انجام آزمایش رخ دهد آزمایش به طور كامل انجام نشده است.

انجام آزمایش GTT در شرایط زیر توصیه نمی‌گردد:

• قبلا فرد به دیابت تشخیص داده شده باشد.
• فرد به قند یا دكستروز حساسیت داشته باشد.
• در دوره بهبودی بعد از جراحی، آسیب یا عفونت قرار داشته باشد.
• فرد تحت شرایط فیزیولو‍ژیكی با استرس بالا قرار داشته باشد.
• فرد قبلا فلج هیپوكالمیك را تجربه كرده باشد.

قبل از انجام آزمایش OGTT چه اقداماتی باید در نظر گرفته شود؟

قبل از رفتن به آزمایشگاه فرد باید به صورت ناشتا و حداقل باید به مدت 8-12 ساعت باشد. در صورت نیاز نوشیدن كمی آب مانعی نخواهد داشت. انجام این آزمایش معمولا باید برای زمان صبحگاهی برنامه‌ریزی شود. باید به اندازه 3 - 4 یا 2-1 ساعت زمان كافی برای انجام آزمایش داشته باشید. از آنجایی كه در استرس بودن می‌تواند نتایج این آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد بهتراست نیم ساعت قبل از انجام آزمایشات درمحل آزمایشگاه حضور داشته باشید.

بعضی از داروها می‌توانند سطح قند خون را تحت تاثیر قرار دهند و احتمالا شما باید قبل از انجام آزمایش مصرف آن‌ها را قطع کنید. این داروها عبارتند از: 

• داروهای ضد تشنج مانند توپیرومات و والپروات
• کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون یا مدرول 
• آنتی بیوتیک‌های کوئینولون مانند سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین
• داروهای استاتین مانند آتروواستاتین و رزواستاتین
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند کلومیپرامین یا ایمیپرامین
• داروهای سالیسیلاتی مانند آسپرین 
• داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول مانند کلوزاپین یا کئوتیاپین 

بعد از انجام آزمایش GTT

اگر چه برخی از عوارض جانبی محتمل است ولی با این حال برخی از افراد ممکن است بعد از نوشیدن محلول گلوکز نفخ، حالت تهوع، ناراحتی معده و اسهال را تجربه کنند. برای درمان اسهال می‌توانید از داروهای بدون نسخه ضد اسهال و یا چای زنجبیل، جویدن آدامس برای برطرف شدن این حالات استفاده کنید. 

تفسیر نتایج حاصل از آزمایش تحمل گلوکز

همراه با نتایج آزمایش محدوده مرجع H به معنای بالا و L پایین‌تر از حد نرمال گزارش خواهد شد. 

نتایج OGTT دو ساعته برای بزرگسالان و کودکان به شرح زیر است:

• نرمال زیر 140 mg/dl
• پیش دیابت 140 تا 199 mg/dl

دیابت 200 mg/dl یا بالاتر اگر چنین حالتی وجود داشته باشد پزشک برای تایید شرایط موجود یا آزمایش را تکرار خواهد نمود و یا از آزمایش دیگری برای کمک به تشخیص بهتر استفاده خواهد کرد. نتایج OGTT سه ساعته متفاوت است و برحسب شرایط زمانی نمونه‌گیری جواب مناسب داده خواهد شد.

شما می‌توانید به سادگی با عضویت در تریتا و با ورود به بخش کاربری از امکانات سامانه پزشک هوشمند نیز استفاده کنید، هم‌چنین قادر خواهید بود آزمایش موردنظر را در تریتا ثبت و بدون نیاز به پزشک، مقادیر موجود در آزمایش خود را تفسیر کنید. لطفا پس از ورود، به بخش آزمایشات خون مراجعه کنید.

منابع:

1. https://www.verywellhealth.com/the-oral-glucose-tolerance-test-1087684