کابوس اختلال خواب!

اختلال خواب چیست

اختلال خواب، یک بیماری مزمن خواب است که با خواب آلودگی در طول روز و حمله‌ی ناگهانی خواب، خودش را نشان می‌دهد. افراد مبتلا به اختلال خواب، در می‌یابند که قادر نیستند برای مدت زمان طولانی بیدار بمانند.

اختلال خواب می‌تواند در جریان عادی زندگی روزانه‌ی شما اختلال ایجاد کند. گاهی اوقات اختلال خواب همراه با کاتاپلکسی (تن انداختگی، نوعی بیماری که شخص به هنگام هیجانات قوی اختیار عضلانی بخش‌هایی از بدن را از دست می‌دهد و به زمین می‌افتد، در حالیکه بیهوش نیست) می‌باشد که اختلال خواب نوع یک نامیده می‌شود، و اگر بدون کاتاپلکسی باشد اختلال خواب نوع دو نامیده می‌شود.

در حال حاضر اختلال خواب درمان قطعی ندارد، با این حال دارودرمانی و تغییر سبک زندگی می‌تواند برای کنترل نشانه‌ها و عوارض بیماری مفید باشد. حمایت دوستان، خانواده، معلم، روانشناس و پزشک می‌تواند به شما برای مقابله با اختلال خواب کمک کند.

نشانه‌های اختلال خواب کدامند؟

این نشانه‌ها ممکن است در چند سال اول شدیدتر باشد.

1- خواب آلودگی بیش از حد در طول روز

افراد مبتلا به اختلال خواب در هر ماکن و هر زمان، به طور ناگهانی به خواب می‌روند! مثلاٌ ممکن است در حال کار کردن و یا صحبت با دوستتان باشید که به طور ناگهانی برای چند دقیقه یا نیم ساعت به خواب بروید! وقتی بیدار می‌شوید احساس می‌کنید سرحالید اما دوباره خواب آلود می‌شوید. هم‌چنین ممکن است در طول روز کاهش هوشیاری و تمرکز را هم تجربه کنید. خواب آلودگی بیش از حد معمولاٌ اولین نشانه‌ی بیماری و آزاردهنده‌ترین آن‌هاست!

2- کاتاپلکسی یا تن انداختگی:

از کار افتادن موقتی عضلات که می‌تواند طیف مختلفی از تغییرات فیزیکی شامل: لکنت زبان و ضعف کامل اغلب عضلات را در بر بگیرد. کاتاپلکسی غیر قابل کنترل است و با حملات هیجانی ایجاد می‌شود. اغلب با احساسات مثبت مثل خنده، شور و هیجان و گاهی با احساسات منفی مثل عصبانیت یا ترس. برخی افراد مبتلا به اختلال خواب همراه با کاتاپلکسی در طول سال فقط یک تا دوبار دچار این حملات می‌شوند اما تعدادی هر روز این حالت را تجربه می‌کنند. برخی از افراد مبتلا به اختلال خواب، هرگز دچار کاتاپلکسی نمی‌شوند.

3- فلج خواب

بیشتر اوقات افراد مبتلا به اختلال خواب، وقتی خوابند یا بعد از بیدار شدن، بطور موقت توانایی حرکت و تکلم ندارند. این حالت معمولاٌ چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشد ولی گاهی مدت بیشتری طول می‌کشد. نوعی از فلج موقت که زمان خوابیدن رخ می‌دهد، حرکات سریع چشم است که REM نامیده می‌شود. هر فردی که فلج خواب دارد، دچار اختلال خواب نیست، گرچه افراد زیادی بدون اینکه مبتلا به اختلال خواب باشند، برخی از انواع و دوره‌های فلج خواب را تجربه می‌کنند.

4- تغییرات در حرکات سریع چشم در خواب

معمولا REM در هنگام خواب دیدن اتفاق می‌افتد. حرکات سریع چشم در افراد مبتلا به اختلال خواب ممکن است در هر زمانی از روز اتفاق بی‌افتد! این افراد معمولا در هنگام خوابیدن به مدت 15 دقیقه حرکات سریع چشم را تجربه می‌کنند.

5- توهم و خیال

اگر این حالت، زمانی رخ دهد که فرد در خواب است hypnagogic hallucinations و اگر زمانی رخ دهد که فرد از خواب بیدار شده است hypnopompic hallucinations نامیده می‌شود. ممکن است به این علت که هنگام خواب دیدن، به طور کامل به خواب نرفته‌اید، توهمات به نظرتان زنده و ترسناک برسند! و فکر کنید واقعی هستند.

6- مشخصات دیگر اختلال خواب

برخی از افراد مبتلا به اختلال خواب ممکن است دارای انواع دیگر مشکلات خواب هم باشند، مثل آپنه‌ی خواب (قطع تنفس در هنگام خواب شبانه) و سندرم پای بی‌قرار و حتی مرض بیخوابی. برخی از افراد مبتلا، هنگام اپیزودهای کوتاه به خواب رفتن، به طور اتوماتیک رفتارهایی را انجام می‌دهند. مثلا وقتی در حین رانندگی و یا نوشتن به خواب می‌روند، همان کار را در خواب تکرار می‌کنند. وقتی بیدار می‌شوند به یاد نمی‌آورند چه شده و احتمالا آن کار را بخوبی انجام نداده‌اند!

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

زمانی که خواب آلودگی به زندگی حرفه‌ای و خصوصی شما لطمه می‌زند باید به پزشک مراجعه کنید.

قبل از مراجعه به پزشک و متخصص چه باید کنید؟

1. نشانه‌ها و عوارضی را که تجربه می‌کنید یادداشت کنید، حتی آن‌هایی که به نظرتان با اختلال خواب بی‌ربط است.
2. اطلاعات کلیدی زندگی شخصی خود را یادداشت کنید. شامل نگرانی‌ها و تغییراتی که اخیرا رخ داده.
3. لیستی از تمام داروهایی که استفاده می‌کنید شامل ویتامین‌ها و مکمل‌ها را داشته باشید.
4. از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید همراه شما بیاید.
5. سوالات خود را بنویسید

عوامل ایجاد کننده اختلال خواب

علت دقیق ایجاد اختلال خواب ناشناخته است. افراد مبتلا به اختلال خواب نوع یک، دارای مقادیر پایین hypocretin هستند، این ماده شیمیایی مهم، تنظیم کننده‌ی بیداری و حرکات سریع چشم در خواب است. Hypocretin، خصوصاٌ در افرادی که دارای کاتاپلکسی هستند، کم است، علت دقیق کمبود این ماده در مغز مشخص نیست، ولی ممکن است در اثر یک واکنش خود ایمنی باشد.

به نظر می‌رسد ژنتیک هم در ایجاد اختلال خواب بی‌تاثیر نیست. اما احتمال به ارث رسیدن اختلال خواب از والدین به فرزندان حدود یک درصد است. تحقیقات اخیر ارتباطی را بین یک شکل خاص واکسن آنفلوانزای خوکی و ویروس آنفلوانزای خوکی و این اختلال در اروپا نشان می‌دهد که البته هنوز مشخص نیست چرا.

عوامل خطر ساز اختلال خواب کدامند؟

1- سن

شروع اختلال خواب معمولاٌ بین 10 الی 30 سالگی است

2- سابقه خانوادگی

اگر در خانواده شما فردی مبتلا به اختلال خواب باشد، احتمال ابتلای شما به اختلال خواب 40-20 درصد بیشتر خواهد بود.

عوارض و مشکلات جانبی اختلال خواب

1- برداشت عمومی دیگران از وضعیت شما

اختلال خواب می‌تواند در زندگی خصوصی و حرفه‌ای شما مشکلات جدی ایجاد کند. ممکن است دیگران فکر کنند شما تنبل و بی‌حوصله هستید.

2- تداخل با احساسات و روابط

احساسات شدید، مثل لذت و عصبانیت، می‌تواند نشانه‌های اختلال خواب را تحریک کند. و باعث شود افراد مبتلا از بده بستان‌های عاطفی دوری کنند.

3- صدمات فیزیکی

حمله‌ی خواب می‌تواند در افراد مبتلا به اختلال خواب صدمات فیزیکی ایجاد کند. مثلاٌ احتمال تصادف رانندگی در این افراد بالاتر است.

4- چاقی

افراد مبتلا به اختلال خواب بیشتر دچار اضافه وزن می‌شوند. ممکن است این افزایش وزن به علت کند بودن متابولیسم در این افراد باشد.

روش تشخیص اختلال خواب

1- بررسی سابقه خواب

پزشک از شما در مود جزئیات خواب‌تان می‌پرسد. یک قسمت از این بررسی پر کردن جدول خواب آلودگی Epworth است که شامل سوال‌های کوتاهی است که بوسیله‌ی آن درجه‌ی خواب آلودگی شما اندازه‌گیری می‌شود.

2- ضبط کردن سوابق خواب

یادداشت و زیر نظر داشتن الگوی خواب برای یک یا دو هفته، علاوه بر این ممکن است پزشک از شما بخواهد برای مدتی از وسیله‌ای بنام actigraph که شبیه ساعت مچی است و دوره‌های استراحت و فعالیت را محاسبه می‌کند، استفاده کنید.

3- پولیسوموگرافی

در این روش، با الکترودهایی که رو پوست سر قرار می‌گیرند سیگنال‌های مختلف در طی زمان خواب اندازه‌گیری می‌شوند.

4- تست چندگانه خواب آلودگی طی روز

مدت زمانی که طول می‌کشد تا فرد به خواب رود اندازه‌گیری می‌شود. افراد مبتلا به اختلال خواب به سادگی و با سرعت به خواب می‌روند و وارد فاز حرکات سریع چشم در خواب می‌شوند.

روش‌های درمانی اختلال خواب

1- دارودرمانی

داروهای محرک اولین قدم برای درمان هستند که به افراد مبتلا کمک می‌کنند در طول روز بیدار بمانند. در ابتدا Provigil و یا Nuvigil تجویز می‌شود. برخی نیاز به داروهای methylphenidate مثل ریتالین دارند. مهار کننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین SSRIs و یا سروتونین و مهار کننده‌های باز جذب نوراپی نفرین، معمولا این داروها برای سرکوب کردن حرکات سریع چشم و کنترل نشانه‌های فلج خواب و کاتاپلکسی تجویز می‌گردد.

2- داروهای ضد افسردگی

• داروهای ضد افسردگی مثل توفرانیل بر روی کاتاپلکسی موثرند اما افراد زیادی از عوارض جانبی آن مثل خشکی دهان شکایت دارند.
• Sodium oxybate Xyrem: این دارو بر روی کاتاپلکسی بسیار موثر است. این دارو کیفیت خواب شبانه را بهبود می‌بخشد.

چطور می‌توانید به خود کمک کنید؟

1. برای خواب و بیداری خود برنامه‌ریزی داشته باشید.
2. در طی روز چرت‌های کوتاه داشته باشید مثلا به مدت 20 دقیقه و یا بیشتر.
3. از مصرف الکل و نیکوتین دوری کنید
4. داشتن ورزش و تمرین بدنی چهار تا پنج ساعت قبل از رفتن به رختخواب می‌تواند کمک کننده باشد.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcolepsy/diagnosis-treatment/drc-20375503
2. https://www.nhs.uk/conditions/narcolepsy/