انگل توکسوپلاسما Toxoplasma در کمین افرادی که در خانه خود گربه نگهداری می‌کنند

توکسوپلاسموزیس Toxoplasmosis چیست

توکسوپلاسموزیس Toxoplasmosis نوعی بیماری است که در پی ابتلا به عفونت توسط یک انگل (پارازیت) تک سلولی به نام توکسوپلاسما گوندی Toxoplasma gondii ایجاد می‌شود. این انگل یکی از شایع‌ترین انگل‌ها در جهان به شمار می‌رود.

این عفونت معمولا از طریق مصرف گوشت خوب پخته نشده آلوده به انگل یا قرار گرفتن در معرض مدفوع گربه آلوده ایجاد می‌شود. هم‌چنین، توکسوپلاسما می‌تواند در طول زمان بارداری از مادر به جنین نیز منتقل شود.

توکسوپلاسموزیس در برخی افراد علائمی شبیه به آنفلوانزا ایجاد می‌کند، اما بیشتر افراد آلوده به این انگل هیچگونه علائمی نشان نمی‌دهند. در کودکانی که به صورت مادرزادی با این عفونت به دنیا آمده‌اند یا افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، علائم ممکن است شدیدتر بروز کند.

اگر شما دارای سلامت عمومی هستید و باردار نیز نمی‌باشید و علائم عفونت توکسوپلاسموزیس را در خود مشاهده کردید نیازی به درمان نخواهید داشت. تنها کافی است برخی اقدامات محافظتی را انجام دهید. اما چنانچه در دوران بارداری به سر می‌برید یا دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستید ممکن است جهت جلوگیری از وخیم شدن شرایط سلامت‌تان نیاز به انجام اقدامات درمانی داشته باشید. اما همچنان پیشگیری بهتر از درمان است.    

علل ایجاد توسکوپلاسموزیس چیست

توکسوپلاسما گوندی یک پارازیت یا انگل تک سلولی است که قادر به آلوده کردن بسیاری از حیوانات و پرندگان می‌باشد. از آنجایی که گربه تنها حیوانی است که مدفوع او می‌تواند آلوده به این پارازیت باشد، گربه‌های وحشی و خانگی تنها میزبانان انگل توکسوپلاسما هستند.

درست است که این عفونت با تماس از فردی به فرد دیگر منتقل نخواهد شد، اما انگل به روش‌های زیر می‌تواند در بین افراد و حیوانات انتقال یابد:

1- تماس با مدفوع گربه آلوده به انگل توکسوپلاسما

چنانچه پس از انجام کارهای باغبانی، تمیز کردن جای گربه، کمک به زایمان گربه یا هر عمل دیگر در ارتباط با این حیوان، دست‌ها خوب ضدعفونی نشوند، سلول انگل می‌تواند در زمان غذا خوردن یا لمس صورت به راحتی وارد دستگاه گوارش شما شود. گربه‌هایی که به شکار می‌روند یا از گوشت خام تغذیه می‌کنند بیشتر احتمال آلوده بودن به انگل توکسوپلاسما را دارند.

2- خوردن غذاها و نوشیدنی‌های آلوده به انگل

گوشت بره، خوک و گاو بیش از سایر انواع گوشت احتمال آلودگی توکسوپلاسمایی دارند. محصولات لبنی پاستوریزه نشده نیز ممکن است به این انگل آلوده باشند. در برخی موارد انگل از طریق آب نیز منتقل خواهد شد.

3- استفاده از چاقو، تخته برش و سایر ظروف آلوده

ظروفی که معمولا با گوشت خام در تماس هستند می‌توانند ناقل انگل باشند، مگر آنکه به صورت کامل و صحیح با آب داغ و شوینده شستشو داده شوند.

4- مصرف میوه و سبزیجات آلوده

سطح میوه‌ها و سبزیجات ممکن است به این انگل آلوده باشد. جهت جلوگیری از انتقال عفونت به دستگاه گوارش، در صورت مشکوک بودن، میوه‌ها باید پوست گرفته شوند یا در صورت امکان پخته و به صورت کمپوت مصرف شوند.

5- دریافت عضو یا خون آلوده از فردی دیگر

در برخی موارد نادر، توکسوپلاسموزیس می‌تواند از طریق ارگان یا خون آلوده‌ای که به بدن فرد دیگر انتقال داده شده است منتقل شود.

زمانی که فردی با انگل توکسوپلاسما آلوده می‌شود پارازیت‌ها در بدن او به شکل کیست هستند و به این ترتیب به هر قسمت از بدن می‌توانند انتقال یابند، به طور مثال بافت عضلانی، قلب یا مغز. اگر بدن شما از نظر سلامت در شرایط مساعدی به سر ببرد، سیستم ایمنی انگل را به صورت بالقوه در خود نگه می‌دارد. در این شرایط انگل در بدن شما به صورت غیرفعال باقی می‌ماند و سیستم ایمنی تا سالیان سال می‌تواند مانع از فعالیت انگل شود. اما اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف باشد یا بدن در شرایط سخت بیماری به سر ببرد کیست می‌تواند فعال شود و مشکلاتی جدی ایجاد شوند.

عواملی که احتمال ایجاد توکسوپلاسموزیس را افزایش می‌دهند

هرکسی می‌تواند به این پارازیت آلوده شود. توکسوپلاسما در همه جای دنیا وجود دارد. اما برخی شرایط وجود دارند که می‌تواند شانس افراد را در ابتلا به این عفونت افزایش دهند. از جمله:

1- مبتلا بودن به HIV/AIDS

بسیاری از افراد دارای ویروس HIV، مبتلا به توکسوپلاسموزیس نیز هستند. انگل می‌تواند به تازگی وارد بدن آن‌ها شده باشد، یا ممکن است به دلیل ضعف سیستم ایمنی، کیست موجود در بدن فعال شود.

2- شیمی درمانی

شیمی درمانی بر روی سیستم ایمنی بدن اثرگذار است و بر روی عملکرد آن در دفاع در برابر میکروارگانیسم‌های مهاجم، از جمله پارازیت توکسوپلاسما، تاثیر می‌گذارد.

3- مصرف داروهای استروئیدی و سرکوب کننده سیستم ایمنی

این داروها و هم‌چنین داروهایی که به عنوان مخدر استفاده می‌شوند موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند و بدن را در برابر توکسوپلاسموزیس آسیب‌پذیر می‌سازند.

علائم توکسوپلاسموزیس

بسیاری از افراد دارای سیستم ایمنی فعال در صورت ابتلا به این عفونت علائم مشخصی را بروز نمی‌دهند. اما برخی افراد علائمی مشابه با آنفلوانزا خواهند داشت. از جمله:

• درد در بدن
• ورم غدد لنفاوی
• سردرد
• تب
• احساس خستگی در بدن

علائم توکسوپلاسموزیس در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف

افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، یعنی کودکان، سالمندان، معتادان، افراد دارای بیماری‌های خاص و ...، علائم این عفونت به شکل شدیدتری بروز می‌دهند. علائم در این افراد عبارتند از:

• سردرد
• احساس گیجی
• عدم هماهنگی در بدن
• تشنج

علائم توکسوپلاسموزیس در نوزادان

چنانچه نوزاد قبل از تولد این عفونت را از مادر خود دریافت کرده باشد یا در ماه‌های اول زندگی خود مبتلا به این عفونت شود علائم در او به صورت شدیدی می‌توانند بروز کنند. علائم عبارتند از:

• تشنج
• تورم کبد و طحال
• زردی (زرد شدن پوست و بخش سفید رنگ چشم)
• عفونت‌های شدید چشمی

جلوگیری از ایجاد توکسوپلاسموزیس

1- استفاده از دستکش در هنگام کار باغبانی و هر فعالیت دیگر مرتبط با خاک

زمانی که در محیط باز و بخصوص در ارتباط با خاک فعالیت می‌کنید حتما از دستکش پلاستیکی استفاده کنید و پس از اتمام کار نیز دستان خود را به خوبی با آب و صابون مایع شستشو دهید.

2- پرهیز از خوردن گوشت خام یا نیم پز

برخی از انواع گوشت، مثل گوشت بره، خوک و گاو، می‌توانند دارای انگل توکسوپلاسما باشند. پیش از خوردن گوشت از پخت کامل آن اطمینان حاصل کنید.

3- شستشوی کامل ظروف آشپزخانه

پس از خورد کردن و بسته‌بندی گوشت خام، تخته برش، چاقو و سایر ظروف و سطوح مرتبط را با آب داغ و شوینده به خوبی شستشو دهید. انگل می‌تواند از طریق این ظروف به سایر مواد غذایی منتقل شود. هم‌چنین پس از جمع آوری گوشت دستان خود را به خوبی شستشو دهید.

4- شستشوی کامل میوه‌ها و سبزیجات

میوه‌ها و سبزیجات را به طور کامل بشویید. بخصوص اگر در نظر دارید آن‌ها را به صورت خام مصرف کنید. در صورت امکان پوست میوه را بکنید. البته پس از شستشوی کامل میوه. زیرا در حین پوست کردن میکروب‌ها می‌توانند از پوست و چاقوی آلوده شده به میوه منتقل شوند.

5- پرهیز از مصرف شیر غیرپاستوریزه

شیر و محصولات لبنی پاستوریزه نشده به احتمال زیاد می‌توانند حاوی انگل توکسوپلاسما باشند.

6- محافظت از شن اسباب بازی کودکان

اگر کودک شما با شن بازی می‌کند، جعبه شن او را باید از دسترس گربه‌ها دور نگه دارید. زیرا گربه‌های خانگی می‌توانند آن را با خاک خود برای دفع ادرار و مدفوع اشتباه بگیرند.

اگر به داشتن گربه علاقمند هستید به نکات زیر توجه کنید

گربه به عنوان ناقل اصلی انگل توکسوپلاسما در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، چنانچه در خانه خود گربه نگه می‌دارید یا به گربه‌ها علاقمند هستید رعایت نکات زیر جهت جلوگیری از ابتلا به توکسوپلاسموزیس ضروری است، بخصوص اگر باردار هستید.

• وضعیت سلامت گربه خود را به طور مرتب چک کنید تا در صورت داشتن انگل تحت درمان قرار بگیرد.
• از دست زدن و نوازش گربه‌های خیابانی پرهیز کنید.
• در هنگام عوض کردن خاک گربه، کمک به زایمان او و هر عمل مرتبط با گربه‌ها، نکات بهداشتی را رعایت کنید و پس از اتمام کار دستان خود را به طور صحیح شستشو دهید.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/toxoplasmosis/symptoms-causes/syc-20356249