کولونوسکوپی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

اکثر مردم آزمایش کولونوسکوپی را به عنوان یک آزمایش ناخوشایند توصیف کرده و آمادگی قبل از انجام کولونوسکوپی را به عنوان یک شکنجه روحی تصور می‌کنند. اما کثر مردم فراموش کرده و یا به طور کامل این واقعیت را نادیده می‌گیرند که این یک روش تهاجمی است که مدت زمان مراقبتی و بهبودی را به دنبال دارد، به خصوص اگر با بیوپسی (نمونه‌برداری) یا حذف پولیپ همراه باشد.

کولونوسکوپی چیست؟

کولونوسکوپی شامل وارد کردن یک لوله منعطف به درون کانال مقعدی و از طریق آن به راست روده و کولون می‌باشد. کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد که هر گونه ساختارهای سلولی در حال رشد مانند پولیپ و یا سلول‌های سرطانی را تشخیص داده و در صورت لزوم اقدامات لازم را انجام دهد. سوالی اکثر افراد از پزشک خود دارند این است که آیا کولونوسکوپی درد دارد؟ اگر چه اکثر افرادی که تحت انجام آزمایش کولونوسکوپی قرار می‌گیرند تمایل به دریافت بیهوشی در طی انجام عمل را دارند ولیکن لازم به ذکر است که اکثر پزشکان حاذق می‌توانند کولونوسکوپی را بدون انجام بیهوشی و یا حتی درد انجام دهند. اکثر پزشکان به دلیل اثرات جانبی ناشی از بیهوشی این روش را بدون انجام بیهوشی توصیه می‌کنند.

در ایالات متحده توصیه می‌شود که همه افراد 50 سال و یا بالاتر هر 10 سال یک بار آزمایش کولونوسکوپی برای غربالگری سرطان کولورکتال دریافت کنند البته این در صورتی خواهد بود که نتایج آزمایشات قبلی نرمال باشند. این تناوب تکرار این روش ممکن است برای افرادی که در معرض خطرات بالاتری قرار دارند یا افرادی که قبلا تحت درمان سرطان کولون بوده‌اند، افزایش یابد. سایر علل خطر برای ابتلا به سرطان روده بزرگ عبارت است از:

1. سابقه خانوادگی بیماری
2. سندرم ارثی، مانند سندرم لینچ یا پولیپوز آدنوماتوز ارثی
3. سابقه پولیپ پیش سرطانی
4. سابقه بیماری التهابی روده (IBS)، مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو (در بیماری IBS، کولونوسکوپی گاهی اوقات به طور مرتب باید هر ساله انجام شود تا سطح التهاب و تاثیر بیماری بر روی روده بزرگ بیمار مورد ارزیابی قرار گیرد)

کولونوسکوپی یک روش تشخیصی است که از آن برای تشخیص و بررسی علائم سرطان روده بزرگ استفاده می‌شود. این علائم عبارتند از:

• خون‌ریزی از رکتوم یا مقعد
• تغییر در عادت‌های روده
• تغییر در رنگ یا شکل مدفوع
• احساس نیاز به تخلیه حتی پس از داشتن حرکات روده ای
• درد شکم یا نفخ
• کاهش وزن ناخواسته
• کم خونی ناشناخته
• توده‌ها و یا تغییرات در روده ممکن است نشانه وجود سرطان باشند و معمولا نمونه‌برداری برای تأیید یا رد این تشخیص استفاده می‌شود.

کولونوسکوپی هم‌چنین می‌تواند در تشخیص موارد زیر کمک کننده باشد:

1. پولیپ‌های کولون: می‌توانند از دو نوع پیش سرطانی و یا غیرسرطانی باشند
2. منبع خون‌ریزی رکتوم، در صورت وجود
3. زخم‌ها
4. فیستول: مسیرهای غیرطبیعی عبوری بین کولون و سایر مناطق بدن مانند پوست اطراف رکتوم که ممکن است در بیماری کرون رخ دهد.

آمادگی قبل از انجام کولونوسکوپی

• متوسط ​​زمان مورد نیاز برای روش کولونوسکوپی حدود 30 دقیقه می‌باشد.
• قبل از انجام کولونوسکوپی نیاز به پاک‌سازی کامل روده‌ها وجود دارد بنابراین قبل از انجام کولونوسکوپی پزشک داروهای ملین را به فرد تجویز خواهد نمود.
• سه روز تا یک هفته قبل از انجام کولونوسکوپی از خوردن هر گونه مواد غذایی سخت که ممکن برای مدت طولانی در روده‌ها باقی بماند باید اجتناب گردد.
• یک یا دو روز قبل از انجام کولونوسکوپی تنها باید رژیم مایعات یعنی غذاهای آبکی مصرف گردد. ژلاتین، سوپ، آب سیب و غیره از این دست موادند.
• اگر صبح قرار بر انجام کولونوسکوپی باشد پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که بعد از نیمه شب غذا یا نوشیدنی مصرف نکنید.
• پزشکان توصیه می‌کنند که یک هفته قبل از انجام کولونوسکوپی از مصرف داروهای ضد التهابی و استروئیدی مانند ایبوپروفن اجتناب شود.

اگرچه آزمایش کولونوسکوپی یک روش غربالگری است ولی با این وجود نیاز به یک دوره مراقبتی یا از سر گیری بعد از انجام، با خود به همراه خواهد داشت.

مراقبت‌های بعد از کولونوسکوپی

• 24 ساعت بعد از انجام کولونوسکوپی زمان حیاتی است. توصیه می‌شود که در 24 ساعت اول فردی از افراد خانواده یا خویشاوندان همراه فرد باشد. در صورت وجود حالت تهوع، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش علائم تجویز کند.
• حداقل یک روز بعد از کولونوسکوپی از رانندگی یا کار کردن با ماشین‌آلات سنگین اجتناب کنید.
• داروهای ضد درد و یا نرم کننده‌های مدفوع تجویزی را مصرف کنید.
• مقدار زیادی مایعات بنوشید، از جمله آب آلو که می‌تواند مدفوع را نرم کند.
• در صورت لزوم، غذاهای دارای فیبر زیاد بخورید یا در صورت لزوم از یک مکمل فیبر بدون نسخه استفاده کنید.
• استراحت کرده و از هرگونه فعالیت سنگین اجتناب کنید.
• اگر داروهایی مانند آسپرین برای جلوگیری از مشکلات قلبی مصرف می‌کنید نیازی به متوقف کردن مصرف دارو نیست.

در صورتی که علائم زیر را تجربه کردید با پزشک خود مشورت کنید:

• خون‌ریزی مقعدی که بیش از یک کف دست یا قاشق باشد.
• احساس درد شدید شکم یا نفخ دارید.  
• دچار ضربانات نامنظم قلبی (آریتمی) یا استفراغ شده‌اید.

مشاهده علائم زیر در طول یک هفته بعد از انجام کولونوسکوپی نیاز به بررسی‌های پزشکی دارند:

• حرکات غیرمعمول روده یا ادرار
• مشاهده مدفوع سیاه یا خون آلود
• مشکلات تنفسی
• استفراغ همراه با خون یا صفرا
• احساس سفت و سخت شدن شکم

منابع:

1. https://www.verywellhealth.com/what-to-do-after-a-colonoscopy-796903
2. https://www.verywellhealth.com/colonoscopy-4014117