همه آن چیزی که شما باید در مورد آزمایش مایع مفصلی بدانید

در آزمایش مایع مفصلی چه چیزی مورد بررسی قرار می‌گیرد؟

مایع مفصلی یا مایع سینوویال یک مایع غلیظ است که به عنوان روان کننده حرکت مفاصل بزرگ بدن عمل می‌کند. این مایع در مقادیر اندک در بین مفاصل بدن یافت می‌شود جایی که در آن این مایع تولید گردیده و توسط غشای سینوویال احاطه می‌شود. این مایع مفصلی به عنوان بالشتکی در انتهای مفاصل قرار می‌گیرد و اصطحکاک را در طول حرکت مفاصل زانو، شانه‌ها، لگن، دست‌ها و پاها کاهش می‌دهد.

آزمایش مایع مفصلی شامل یک گروه از آزمایشات است که تغییرات مایع سینوویال را تشخیص می‌دهد و ممکن است وجود بیماری‌هایی که بر ساختار و عملکرد مفاصل تاثیر می‌گذارند را نشان دهد. این ساختار و عملکرد شامل موارد زیر است:

1. مشخصات فیزیکی شامل ارزیابی ظاهر مایع
2. آزمایش‌های شیمیایی که شامل بررسی تغییرات شیمیایی موجود در مایع می‌شود
3. بررسی میکروسکوپیک سلول‌ها و کریستال‌هایی که ممکن است با میکروسکوپ قابل تشخیص بوده و شمارش گردند
4. آزمایش بیماری‌های عفونی شامل تشخیص و شناسایی میکروب‌ها در صورت وجود

نمونه‌برداری آزمایش مایع مفصلی چگونه انجام می‌شود؟

با روشی به نام بزل مفصلی و با کمک یک سرنگ و سوزن مخصوص که به درون فضای بین مفصلی وارد می‌شود مایع سینوویال جمع آوری می‌شود.

علت انجام آزمایش مایع مفصلی

 بیماری‌ها و شرایطی که بر روی یک یا چند مفاصل و مایع سینوویال تأثیر می‌گذارند را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

1- بیماری‌های عفونی

مواردی که توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. منشاء آن‌ها ممکن است یک مفصل باشد یا به قسمت‌های دیگر بدن انتشار یابد. این شرایط عبارتند از آرتریت روماتوئید حاد و مزمن.

2- خون‌ریزی

اختلالات خون‌ریزی دهنده و یا آسیب مفصلی می‌تواند به خون در مایع سینوویال منتهی شوند. این حالت معمولا در افراد مبتلا به اختلالات لخته شدن خون بدون درمان کامل مانند بیماری‌های هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند وجود دارد.

3- بیماری‌های التهابی

شرایطی که باعث ایجاد و تجمع کریستالی می‌شود مانند نقرس (کریستال اسید اوریک اسید) و نقرس کاذب (بلورهای دی هیدرات کلسیم پری فسفات). این بیماری‌ها معمولا روی پاها و ساق پاها تاثیر می‌گذارند. شرایطی که باعث التهاب مفصل، مانند سینوویت یا سایر واکنش‌های ایمنی بدن می‌شوند. این حالت ممکن است شامل اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس باشد.

4- بیماری‌های تحلیل برنده مانند استئوآرتریت

آزمایش مایع مفصلی به چه منظور تجویز می‌شود؟

زمانی که فرد علائم زیر را داشته باشد پزشک به احتمال زیاد انجام آزمایش مایع مفصلی را توصیه خواهد نمود:

• درد مفصل
• قرمزی اطراف مفصل
• التهاب مفصل و متورم
• تجمع مایع مفصلی

نتیجه آزمایش مایع مفصلی

مایع سینوویال معمولا دارای مقادیر کمی گلوکز، پروتئین و چند عدد گلبول سفید (WBC) و چند عدد گلبول قرمز خونی (RBC) می‌باشد. عوامل و بیماری‌هایی که می‌توانند به عنوان علل التهابی مفصل شناخته شوند و قبلا تعدادی از آن‌ها بیان گردیدند می‌توانند میزان حرکت مفصل را محدود کنند که اگر چنین شرایطی بدون درمان رها شود می‌تواند به آسیب دائمی مفصل منجر شود. برخی نتایج موجود در آزمایش می‌توانند گواه شرایط زیر باشند به عنوان مثال:

• چسبناکی کم مایع ممکن است نشان دهنده التهاب باشد.
• کمی کدر بودن مایع حاکی از وجود عوامل عفونی، سلول‌های سفید خونی و کریستال‌ها می‌باشد.
• کمی متمایل به قرمز بودن نشان از وجود خون در مایع مفصلی می‌باشد اما تعداد بیشتر این گلبول‌های قرمز باعث کدر گزارش شدن آزمایش می‌شود.
• گلوکز کم موجود در مایع مفصلی می‌تواند نشانه کاهش التهاب و عوامل عفونی باشد.
• همراه با عفونت باکتریایی مقدار پروتئین مایع سینوویال افزایش می‌یابد.
• همراه با بیماری نقرس، اسید اوریک افزایش می‌یابد.
• تعداد (WBC) افزایش یافته در مایع مفصلی، حاکی از عفونت یا بیماری‌هایی مانند نقرس و آرتریت روماتوئید می‌باشد.
• گاهی اوقات به منظور تشخیص نوع عفونت، آزمایش کشت و تست‌های حساسیت هم انجام می‌شود.

منابع:

1. https://labtestsonline.org/tests/synovial-fluid-analysis