هیپرپرولاکتینمی Hyperprolactinemia چیست؟

هیپرپرولاکتینمی Hyperprolactinemia

پرولاکتین هورمون تولید شده از غده هیپوفیز است. این هورمون باعث تولید شیر مادر می‌شود. هیپرپرولاکتینمی اصطلاحی است که در آن هورمون پرولاکتین بیش از حد، از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. اگرچه هیپرپرولاکتینمی خطر جدی در زندگی ایجاد نمی‌کند اما گاهی می‌تواند بینایی شما را مختل کند، باعث ناباروری و ایجاد اثرات دیگر شود. با این حال، شرایط خاص یا استفاده از داروهای خاص می‌تواند باعث ایجاد هیپرپرولاکتینمی در افراد شود. علل و اثرات سطح پرولاکتین بالا بستگی به جنس فرد دارد.

علائم پرولاکتینمی

علائم در زنان شامل:

• دوره‌های قاعدگی نامنظم (oligomenorrhea) یا قطع دوره قاعدگی (آمنوره)
• تخلیه شیر از سینه (گالاکتوره) هنگام بارداری یا شیردهی
• مقاربت دردناک به علت خشکی واژن
• آکنه و رشد موی صورت (هیرسوتیسم)
• از دست دادن میل جنسی
• درد سینه‌ها

علائم در مردان شامل :

• اختلال نعوظ
• کاهش یا ریختن موی سر یا صورت و موی آلت تناسلی
• سینه‌های بزرگ (gynecomastia)
• سردرد
• تغییر بینایی
• کاهش میل جنسی

در هر دو جنس، پرولاکتینمی می‌تواند سبب:

• مشکل تراکم استخوان
• کاهش تولید هورمون‌های دیگر توسط غده هیپوفیز (hypopituitarism) به دلیل فشار بر روی تومور
• از دست دادن علاقه به فعالیت جنسی
• سردرد
• اختلالات بصری
• ناباروری

این علائم در زنان زودتر از مردان بروز خواهد کرد.

علت ایجاد هیپرپرولاکتینمی

• مسدود کننده‌های اسید H2، مانند رانیتیدین ranitidine و سایمتیدین cimetidine
• داروهای ضد فشارخون مانند وراپامیل verapamil
• استروژن
• داروهای ضد افسردگی مانند desipramin و کلومیفامین
• سیروز یا مشکلات کبدی 
• داروهای ضد حاملگی
• سندرم کوشینگ، که منجر به بالارفتن هورمون هیدروکورتیزول می‌شود.
• عفونت، تومور یا ترومای هیپوتالاموس
• داروهای ضد تهوع مانند متاکلوپرامید
• کیست‌های تخمدان یا بیماری pcos
• کم کاری غده تیروئید

عوارض جانبی عارضه هیپوپرولاکتینمی

• نابینایی
• کم کاری غده تیروئید
• کاهش ترشح هورمون آدرنالین و اختلال در رشد
• پوکی استخون (کاهش تولید هورمون استروژن و تستوسترون)
• سردردهای شدید بارداری

تشخیص عارضه هیپوپرولاکتینمی

اگر علائم و نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد شما پرولاکتینمی دارید، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را تجویز کند:

آزمایش خون

آزمایش خون تولید بیش از حد پرولاکتین را تشخیص می‌دهد و مشخص می‌کند آیا سطح هورمون‌های دیگری که توسط هیپوفیز کنترل می‌شوند، طبیعی هستند یا خیر. زنان باردار نیز آزمایش بارداری خواهند داد.

تصویربرداری از مغز (MRI)

تصویربرداری از مغز می‌تواند به تشخیص تومور هیپوفیز کمک کند.

آزمایشات بینایی

این آزمایش نیز می‌تواند تعیین کند که آیا تومور هیپوفیز بینایی چشم شما را مختل کرده است یا خیر.

درمان عارضه هیپوپرولاکتینمی

درمان دارویی

داروهای خوراکی اغلب می‌توانند تولید پرولاکتین را کاهش داده و علائم را از بین ببرند. داروها هم‌چنین ممکن است حجم تومور را کاهش دهند. با این حال، درمان طولانی مدت با داروها به طور کلی ضروری است. پزشکان از داروهای شناخته شده به عنوان آگونیست‌های دوپامین برای درمان پرولاکتینمی استفاده می‌کنند. این داروها تاثیرات دوپامین را شبیه‌سازی می‌کنند داروهای تجویز شده معمولا شامل:

• بروموکریپتین bromocriptine
• کابرگولین cabergoline

بعضی از درمان‌های دیگر شامل پرتو درمانی و تجویز هورمون‌های تیروئید خواهد بود.

عوارض جانبی این داروها

تهوع و استفراغ، گرفتگی بینی، سردرد و خواب آلودگی عوارض جانبی شایع این داروها هستند. با این حال، اگر این دارو را با دوزهای بسیار پایین شروع کنید و به تدریج دوز آن را زیاد کنید عوارض جانبی آن را به حداقل می‌رسانید. داروی کابرگولین از بروموکریپتین جدیدتر ولی گران‌تر است. این دارو اثر بیشتری روی این بیماری دارد و عوارض جانبی آن بسیار کمتر است. بهتر است با پزشک مشورت کنید تا این دارو را برای شما تجویز کند.

دارو در دوران بارداری

بروموکریپتین معمولا در درمان ناباروری‌های شدید ناشی از هیپرپرولاکتینمی‌ها تجویز می‌شود با این حال، هنگامی که شما باردار می‌شوید، پزشک به شما توصیه می‌کند که از مصرف هر دو دارو خودداری کنید.

درمان هیپوپرولاکتینمی با عمل جراحی

اگر دارو درمانی برای پرولاکتینمی جواب نداد یا عوارض جانبی دارو زیاد بود، جراحی برای حذف تومور ممکن است گزینه مناسبی باشد. جراحی فشار عصبی را که دید شما را کنترل می‌کند، کاهش می‌دهد.

نوع عمل جراحی شما تا حد زیادی بستگی به اندازه و میزان تومور شما دارد.

جراحی ترانسفنوئید  Transsphenoidal surgery

این روش که در اکثر افراد انجام می‌شود به این صورت است که در آن تومور از طریق حفره بینی برداشته می‌شود. میزان عوارض کم است چرا که هیچ جایی از مغز در طول عمل جراحی لمس نمی‌شود و این جراحی بدون زخم‌های قابل مشاهده است.

جراحی ترانس کرانانی Transcranial surgery

اگر تومور شما بزرگ است یا به بافت مغزی نزدیک شده است، جراح از طریق قسمت فوقانی جمجمه به تومور می‌رسد. نتیجه عمل جراحی بستگی به اندازه و مکان تومور و میزان پرولاکتین قبل از جراحی و هم‌چنین مهارت جراح دارد. سطح پرولاکتین بالاتر، هرچه کمتر باشد، احتمال دارد تولید پرولاکتین پس از جراحی به حالت طبیعی برسد.

با این حال، بسیاری از تومورهای هیپوفیز در عرض پنج سال از جراحی باز می‌گردند. برای افراد مبتلا به تومورهای بزرگتر که تنها می‌تواند تا حدی از بین برود، درمان دارویی اغلب می‌تواند سطح پرولاکتین را پس از جراحی به حد نرمال بازگرداند.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/hyperprolactinemia
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/prolactinoma/diagnosis-treatment/drc-20376962