آشنایی با استئوسارکوم یا دومین سرطان شایع استخوان

سرطان استئوسارکوم چیست؟

استئوسارکوم (Osteosarcoma) نوعی سرطان سلول‌های استخوانی است که در آن سلول‌های استخوانی نابالغ تشکیل می‌گردد. شایع‌ترین نوع سرطان استخوانی این سرطان می‌باشد که معمولا در انتهای استخوان‌های بلند اتفاق می‌افتد و غالبا در اطراف زانو یافت می‌گردد، با این حال احتمال بروز آن در بازو و یا هر استخوان دیگری در بدن نیز وجود دارد.

بیشتر افراد مبتلا به سرطان استئوسارکوم در سنین زیر 25 سال می‌باشند و تصور می‌شود این بیماری در مردان نسبت به زنان از شیوع بالاتری برخوردار است.

در تصویر زیر، بخش‌هایی که احتمال بروز سرطان استئوسارکوم در آن وجود دارد، مشخص شده است. شایع‌ترین ناحیه درگیر، اطراف زانو (پایین استخوان ران و بالای استخوان ساق)، اطراف مفصل هیپ و شانه است.

استئوسارکوم‌ها طیف وسیعی را شامل می‌گردند که در موارد خفیف تنها به یک عمل جراحی حذف تومور بسنده گردیده و در موارد با درجه بالا، اقدامات درمانی تهاجمی‌تری مدنظر قرار می‌گیرد. این بیماران اگر در مراحل ابتدایی تومور تحت تشخیص قرار بگیرند مسلما اقدامات درمانی موثرتری برای آنان می‌تواند صورت گیرد.

علائم سرطان استخوان استئوسارکوم چیست؟

علائم و نشانه‌های این سرطان استخوان می‌توانند شامل موارد زیر گردند:

• تورم در نزدیکی استخوان
• درد مفاصل یا استخوان
• آسیب دیدگی استخوان یا شکستگی استخوان بدون هیچ دلیل مشخص
• لنگش و محدودیت حرکتی زانو ممکن است از دیگر علائم تومور باشد

علل پیدایش سرطان استخوان استئوسارکوم چیست؟

هنوز هیچ دلیل مشخصی برای ابتلا به این سرطان مشخص نشده است ولی پزشکان بر این باورند که احتمالا دلایلی باعث تکثیر بی‌رویه سلول‌ها در بافت استخوانی و سرطانی شدن آن‌ها می‌گردد. استئوسارکوم زمانی آغاز می‌گردد که تغییراتی در ماده ژنومی یا DNA یک سلول سالم رخ دهد.

این ماده ژنومی حاوی دستور العمل‌هایی است که به سلول می‌گوید چه کاری باید انجام دهد. در نتیجه یک توده یا تومور سرطانی در بافت سالم رشد نموده و می‌تواند به بافت سالم بدن حمله کرده و آن را از بین ببرد. این توده‌ها می‌توانند شکسته شوند و در سرتاسر بدن به صورت متاستاز گسترش یابند.

عوامل خطر ابتلا به سرطان استئوسارکوم

این عوامل خطر می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان استخوان استئوسارکوم را افزایش دهند:

• درمان‌های قبلی با پرتو درمانی
• سایر اختلالات استخوانی مانند بیماری پاژه (Paget S Bone) در استخوان و دیسپلازی فیبروز
• برخی از شرایط ژنتیکی یا ارثی مانند رتینوبلاستوما ارثی، سندرم بلوم، سندرم لی فرامونی، سندرم ورنر، سندرم روتموند تامسون

سرطان استئوسارکوم  چه عوارضی دارد؟

برخی از عوارض مربوط به سرطان استئوسارکوم و هم‌چنین روش‌های درمانی آن عبارتند از:

1- گسترش سرطان یا متاستاز:

استئوسارکوم معمولا به استخوان‌های دیگر و ریه‌ها پخش می‌گردد و همین عامل می‌تواند روند درمانی را با دشواری مواجه سازد.

2- سازگاری با قطع عضو:

جراحی برای حذف تومور گاهی اوقات باعث برهم خوردن شکل مهره‌ها می‌گردد که این نوع از جراحی‌ها ممکن است بر حسب شرایط مورد نیاز باشند. در برخی از موارد با کمک این اعمال جراحی تمامی بافت سرطانی از مهره و مفاصل حذف می‌گردد.

به عنوان جایگزین بافت استخوانی از دست می‌توان از پروتزها بدین منظور استفاده نمود. یادگیری استفاده از این پروتزها می‌تواند کمی زمانبر باشد بنابراین نیاز به صبر و تمرین کردن خواهد داشت. کارشناسان می‌توانند در این زمینه به افراد کمک نمایند.

3- عوارض جانبی درمانی طولانی مدت:

شیمی درمانی روشی تهاجمی است که معمولا برای کنترل سلول‌های سرطانی ممکن است تجویز گردد. این روش با عوارض جانبی قابل توجهی در کوتاه مدت و بلند مدت می‌تواند همراه باشد. تیم مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند به افراد در مدیریت این عوارض جانبی در طول درمان کمک کنند.  

تشخیص سرطان استئوسارکوم

برای تشخیص این نوع سرطان استخوان، پزشک معمولا با پرسش سوالات و یا معاینه بالینی اقدام به شناخت هر چه بیشتر علائم بیمار می‌نماید. آزمایشات تصویربرداری به پزشک کمک می‌کند تا علائم استخوانی را بررسی نموده، به دنبال سرطان و به دنبال علائمی از شیوع سرطان باشد.

آزمایشات تصویربرداری ممکن است شامل موارد زیر گردد:

1. اشعه ایکس
2. توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن (CT) 
3. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی (MRI)
4. توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
5. اسکن استخوان
6. برداشتن نمونه ای از سلول‌ها برای آزمایش (بیوپسی)

از روش نمونه‌برداری یا بیوپسی سلول‌های استخوانی برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌گردد. بدین منظور از سلول‌های مشکوک نمونه‌هایی جمع آوری گردیده و به آزمایشگاه ارسال می‌گردد تا آزمایشات تعیین کنند این سلول‌ها سرطانی هستند یا خیر. هم‌چنین آزمایشات آزمایشگاهی می‌توانند نوع سرطان و میزان تهاجمی بودن آن را نیز مشخص کنند.

انواع نمونه‌برداری استئوسارکوم 

انواع روش‌های نمونه‌برداری (بیوپسی) مورد استفاده برای تشخیص استئوسارکوم عبارتند از:

1- بیوپسی از طریق سوزن:

پزشک یک سوزن نازک را از طریق پوست وارد کرده و آن را به داخل تومور هدایت می‌کند. از سوزن برای از بین بردن قطعات کوچک بافت از تومور استفاده می‌شود.

2- بیوپسی جراحی:

پزشک برش را از طریق پوست انجام می‌دهد و کل تومور یا بخشی از تومور را در طی فرآیند نمونه‌برداری بر می‌دارد.

تعیین نوع بیوپسی مورد نیاز و ویژگی‌های نحوه انجام آن نیاز به برنامه‌ریزی دقیق توسط تیم پزشکی دارد. پزشکان باید بیوپسی را به روشی انجام دهند که در جراحی‌های بعدی برای از بین بردن سرطان اختلال ایجاد نکند. به همین دلیل افراد می‌توانند برای داشتن یک فرآیند نمونه‌برداری بی عیب و نقص نظر چندین پزشک حاذق را جویا شوند.

درمان سرطان استخوان استئوسارکوم

درمان سرطان استخوانی استئوسارکوم شامل جراحی و شیمی درمانی می‌باشد و گزینه‌های پرتو درمانی در موارد خاص تجویز خواهد شد.

عمل جراحی برای درمان استئوسارکوم

هدف از عمل جراحی حذف تمام سلول‌های سرطانی است. اما برنامه‌ریزی برای این عمل هم‌چنین نیازمند توجه به چندین نکته ضروری است که بر چگونگی توانایی فرد در پیشبرد زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد. روش انتخابی برای عمل جراحی استئوسارکوم به چندین عامل مانند اندازه تومور و محل قرارگیری آن بستگی دارد.

1. جراحی حذف تنها توده سرطانی
2. جراحی حذف توده سرطانی به همراه بافت‌های آلوده شده (قطع عضو)
3. جراحی حذف بخش پایین پا

استئوسارکوم و شیمی درمانی

در شیمی درمانی از چندین داروی ترکیبی بصورت تزریقی یا خوراکی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌گردد که در مورد سرطان استئوسارکوم معمولا قبل از انجام روش جراحی توصیه می‌گردد.

اگر سرطان به شیمی درمانی پاسخ مثبت داده و تحت تاثیر آن کوچک‌تر شود، ممکن است در عمل جراحی بخش کمتری مورد برش و حذف شدن قرار بگیرد.

اگر سرطان به شیمی درمانی پاسخ ندهد دلیلی برای تهاجمی بودن سرطان است که در این حالت ممکن است پزشکان از داروهای ترکیبی بیشتری برای مدیریت این شرایط استفاده کنند یا عمل تهاجمی‌تری را برای اطمینان از حذف شدن همه سرطان پیشنهاد دهند.

هم‌چنین این احتمال وجود دارد که شیمی درمانی بعد از عمل جراحی برای حذف سلول‌های سرطانی باقی مانده تجویز گردد. در مواردی که بعد از عمل جراحی استئوسارکوم به سایر نقاط بدن پیشروی داشته باشد نیز شیمی درمانی تجویز خواهد شد تا سرعت رشد بیماری کاهش یابد.

درمان سرطان استخوان استئوسارکوم با استفاده از پرتو درمانی

پرتو درمانی در شرایط خاصی تجویز می‌شود مانند زمانی که عمل جراحی ممکن نباشد یا جراحان قادر نباشند تمام بافت سرطانی را خارج نمایند.  

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/osteosarcoma/symptoms-causes/syc-20351052