چه عللی باعث بروز درد زیر دنده سمت راست می‌گردد؟

علت درد سمت راست زیر دنده‌ها

پزشکان شکم را به چهار بخش تقسیم‌بندی می‌کنند که آنها را با عنوان ربع نامگذاری می‌کنند. این طبقه‌بندی به آنها کمک می‌کند علائم را بهتر تشخیص دهند. ربع فوقانی راست شامل لوزالمعده، کلیه راست، کیسه صفرا، کبد و روده می‌گردد.

درد زیر دنده سمت راست در ربع فوقانی می‌تواند نشان دهنده یک مشکل سلامتی باشد که بر یکی از این اندام‌ها یا بافت‌های اطراف تأثیر می‌گذارد. در ادامه، 9 علت درد سمت راست زیر دنده‌ها، روش‌های درمانی آن‌ها و اینکه چه زمانی به پزشک مراجعه کنید، توضیح داده می‌شود:

1- درد سمت راست شکم و مسائل مربوط به دستگاه گوارش

مشکلات دستگاه گوارش مانند سوء هاضمه می‌تواند باعث درد سمت راست شکم شود. درد ربع فوقانی شکم می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی، مانند سوء هاضمه یا بیماری رفلاکس دستگاه گوارش (GERD) باشد.

علائم GERD می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سوزش مکرر قفسه سینه
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع
• استفراغ
• احساس زخم یا سوزش در گلو

حفظ سبک زندگی سالم، پرهیز از غذاهای محرک و مصرف داروهای ضد اسید معده اغلب می‌تواند در مدیریت رفلاکس معده کمک نماید.

2- عفونت کلیه و درد سمت راست زیر دنده

عفونت در کلیه راست می‌تواند باعث درد سمت راست زیر آخرین دنده شود. علائم دیگر عفونت کلیه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد در کشاله ران و کمر
• تب و لرز
• نیاز مکرر به ادرار کردن
• درد هنگام ادرار کردن
• خون در ادرار
• ادرار تیره یا کدر که ممکن است بوی ناخوشایند داشته باشد
• حالت تهوع
• استفراغ

باکتری یا ویروس ممکن است مسئول این عفونت باشد و می‌تواند از مثانه منتشر شود. افرادی که مشکوک به وجود عفونت کلیوی در خود می‌باشند بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنند. پزشک معمولا با داروهای آنتی بیوتیکی عفونت کلیه را درمان خواهند نمود.  

اگر عفونت شدید باشد، ممکن است فرد برای دریافت مایعات داخل وریدی و احتمالاً درمان بیشتر در بیمارستان بستری گردد.

3- سنگ کلیه و درد شکم

هنگامی که یک سنگ در کلیه سمت راست شکل می‌گیرد، می‌تواند باعث درد سمت راست شکم شود. علائم دیگر سنگ کلیه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خون در ادرار، که ممکن است قرمز، صورتی یا قهوه‌ای به نظر برسد
• تب و لرز
• ادرار دردناک
• نیاز مکرر به ادرار کردن
• کاهش سطح ادرار
• عدم توانایی در ادرار کردن

افرادی که با این درد‌ها مشکوک به وجود سنگ کلیه در خود باشند، یا علائم دیگری از این بیماری را تجربه می‌کنند، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند. درمان ممکن است شامل از بین بردن سنگ یا شکسته آن به قطعات ریزتر باشد که بدن به راحتی بتواند آن‌ها را دفع کند.

4- سنگ کیسه صفرا

کیسه صفرا در سمت راست شکم و در زیر کبد قرار گرفته است. سنگ‌های صفراوی کوچک هستند و از کلسترول یا بیلی‌روبین تشکیل شده‌اند، این‌ها موادی هستند که با تجزیه گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عامل خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا، اضافه وزن است، به خصوص اگر اضافه وزن در اطراف کمر باشد.

سنگ‌های صفراوی می‌توانند باعث تجربه موارد زیر شوند:

• درد شدید در سمت راست شکم که ساعت‌ها به طول می‌انجامد
• تب و لرز
• ادرار قهوه‌ای
• مدفوع با رنگ روشن
• زرد شدن پوست و چشم
• حالت تهوع
• استفراغ

اگر شخصی هرکدام از این علائم را تجربه کرد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. در صورت عدم درمان، سنگ کیسه صفرا می‌توانند مجاری صفراوی را مسدود کرده و عوارضی ایجاد کنند. یک روش درمانی برای سنگ کیسه صفرا شامل خارج ساختن کیسه صفرا است که یک ارگان اساسی محسوب نمی‌شود.

5- آبسه کبد

آبسه کبد ممکن است باعث تب، لرز یا حالت تهوع شود. آبسه کبدی، که پزشکان آن را آبسه هپاتیک یا آبسه کبد پیوژنیک نیز می‌نامند، مجموعه‌ای از چرک و عفونت در کبد است. چرک می‌تواند ناشی از عفونت انگلی، باکتری یا قارچ باشد.

آبسه کبد می‌تواند باعث ایجاد درد یا حساسیت در سمت راست شکم گردد، هم‌چنین:

• تب و لرز
• کاهش وزن بدون دلیل
• تهوع و استفراغ
• زردی پوست
• مدفوع خاکستری

درمان به طور معمول شامل روشی برای تخلیه چرک می‌باشد. اگر عفونت باکتریایی باشد، آنتی بیوتیک‌ها اغلب می‌توانند به مقابله با عفونت کمک کنند.

6- سایر شرایط کبدی

درد زیر دنده سمت راست می‌تواند از سایر شرایط کبدی مانند سیروز، کبد چرب و سرطان کبد ناشی شود. علائمی که باید از آن مراقبت کنید عبارتند از:

• احساس پر بودن در سمت راست زیر دنده‌ها
• از دست دادن اشتها یا احساس پری سریع بعد از خوردن غذا
• کاهش وزن بدون دلیل
• ورم شکم
• زرد شدن پوست و چشم
• خستگی
• خارش
• نمایان شدن رگ‌های خونی روی شکم
• درد در شکم و شانه راست

اگر شخصی متوجه هر یک از این علائم شود باید به پزشک مراجعه کند.

7- پره اکلامپسی

پره اکلامپسی عارضه‌ای است که در 8-5٪ از بارداری‌ها بروز می‌کند. در هر زمان بین هفته 20 حاملگی و 6 هفته پس از زایمان بروز می‌کند. پره اکلامپسی ناشی از افزایش ناگهانی فشارخون است و باعث ورم، بیشتر در صورت، دست‌ها و پاها می‌شود.

علائم دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد زیر دنده سمت راست که ممکن است به شانه و پایین کمر گسترش یابد
• سردرد
• افزایش وزن بیش از حد در مدت 1 هفته
• تغییر در بینایی
• تنگی نفس
• تهوع و استفراغ

یک پزشک باید با معاینات منظم قبل از تولد، فشارخون را کنترل نماید. فشارخون بالا می‌تواند نشان دهنده پره اکلامپسی باشد، حتی در صورت عدم بروز علائم دیگر. یک زن با علائم پره اکلامپسی باید فوراً مراقبت‌های پزشکی مد نظر را دریافت کند زیرا در صورت عدم درمان ممکن است این بیماری جدی شود. درمان معمولاً شامل مصرف دارو خواهد بود.

8- پانکراتیت

یک شرایط و بیماری لوزالمعده که می‌تواند باعث ایجاد درد در زیر دنده‌ها در وسط شکم، درد سمت راست شکم زیر دنده‌ها یا درد سمت چپ بدن زیر دنده‌ها شود. پانکراتیت التهاب لوزالمعده است و ممکن است ناشی از سنگ کیسه صفرا یا استفاده بیش از حد از الکل باشد.

علائم پانکراتیت شامل موارد زیر است:

• درد مداوم یا تیر کشنده در قسمت فوقانی شکم
• نفخ
• حالت تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها

اگر فردی علائم لوزالمعده را داشته باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند زیرا این بیماری می‌تواند شدید باشد.

پانکراتیت خفیف ممکن است طی چند هفته از بین برود. اما اگر پانکراس شدید شود، ممکن است فرد در بیمارستان به دارو و مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشد.

9- سایر شرایط اساسی

شرایط و بیماری‌های ریه، مانند ذات الریه، می‌تواند باعث بروز درد سمت راست زیر قفسه سینه گردد که حتی به زیر دنده‌ها نیز می‌تواند پخش شود. سایر شرایط در مناطق اطراف نیز می‌تواند باعث درد زیر دنده سمت راست شود. برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌گردد:

• زونا
• فتق
• کبودی دنده‌ها
• غضروف ملتهب دنده‌ها، که معروف به کستوکندریت می‌باشد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

افرادی که دارای درد خفیف یا تکرار شونده سمت راست شکم زیر دنده‌ها هستند، باید به پزشک مراجعه کنند و درمورد علائم دیگر خود صحبت نمایند. اگر شخصی هر یک از علائم زیر را تجربه کرد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند:

• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• زرد شدن پوست یا چشم ها
• ورم شکم
• مدفوع تیره
• خون در مدفوع یا ادرار
• درد شدید در سمت راست
• سرفه یا استفراغ خونی

عوارض دردهای سمت راست شکم

از آنجایی که برخی از اندام‌های حیاتی در متابولیسم بدن در این ناحیه قرار دارند بنابراین ضرورت توجه به علائم آن‌ها مشخص می‌گردد. هم‌چنین، درمورد هرگونه علائم پره اکلامپسی یا عفونت کلیه، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه شود. در صورت عدم درمان، این شرایط می‌توانند خطرناک باشند. نمونه‌هایی از عوارض احتمالی عبارتند از:

• فشارخون بالا، نارسایی کلیه یا زخم کلیه از عفونت کلیوی درمان نشده
• وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، آسیب اندام‌ها یا مرگ ناشی از پره اکلامپسی
• التهاب یا عفونت کیسه صفرا یا لوزالمعده به دلیل سنگ صفراوی درمان نشده
• افزایش خطر زخم یا سرطان معده از گاستریت درمان نشده

پیشگیری از دردهای شکمی

می‌توانید با پیشگیری از برخی موارد زیر، درد زیر دنده سمت راست شکم را به حداقل برسانید. مصرف یک رژیم غذایی سالم، از جمله:

• غذاهای سرشار از فیبر، مانند غلات کامل، میوه، سبزیجات و لوبیا
• غذاهایی که دارای چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و روغن ماهی هستند در حالی که از چربی‌های ناسالم مانند غذای سرخ شده اجتناب می‌کنید.
• از مصرف غذاهایی که حاوی کربوهیدرات‌های تصفیه شده، قند و نمک هستند خودداری کنید.
• حفظ تعادل مایعات بدن، زیرا نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند به بیرون راندن باکتری‌ها از مجاری ادراری کمک کند.
• برای جلوگیری از سنگ کلیه از مکمل‌های کلسیم با احتیاط استفاده کنید.
• از اینکه غذاها به طور کامل پخته شده‌اند اطمینان حاصل کنید و از خوردن مواد غذایی یا نوشیدنی‌های تند، چرب یا حاوی اسید یا کافئین زیادی برای کاهش ابتلا به سوء هاضمه اجتناب کنید.
• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
• حفظ وزن سالم

منابع:

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/325862
2. https://www.healthline.com/health/right-upper-quadrant-pain-under-ribs