زخم بستر یا زخم ناشی از فشار؛ هر آنچه که باید بدانید
این عارضه با نام زخم بستر یا زخم ناشی از فشار شناخته می‌شود که می‌تواند در قسمتی از بدن که به مدت طولانی تحت فشار قرار گرفته، ایجاد شود. افرادی که به دلایل مختلف قادر به حرکت دادن بدن خود نیستند در خطر ابتلا به زخم بستر قرار دارند.
زخم بستر در کدام قسمت از بدن می‌تواند ایجاد شود؟
زخم بستر در هر نقطه از بدن می‌تواند ایجاد شود، اما بخش‌های استخوانی نزدیک آرنج، زانو، پاشنه پا، انتهای ستون فقرات و قوزک پا بیشتر در معرض خطر هستند. زخم بستر قابل درمان است، اما اگر درمان به موقع صورت نگیرد اوضاع می‌تواند پیچیده و گاهی بسیار خطرناک شود. میزان ایجاد زخم بستر در بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان‌های آمریکا بین 16 تا 20 درصد اعلام شده است.
حقایقی درمورد زخم بستر
- زخم بستر یا زخم ناشی از فشار در افرادی ایجاد می‌شود که قادر به حرکت دادن بدن خود نیستند.
- زخم بستر بیشتر در بخش‌های استخوانی بدن ایجاد می‌شود.
- ایجاد زخم بستر دارای مراحل مختلفی است. شناسایی آن در مراحل ابتدایی ایجاد آن می‌تواند تا حد زیادی کار درمان را آسان کند، اما شناسایی زخم بستر در مراحل پیشرفته، کار درمان را دشوار و گاهی حتی غیر ممکن می‌کند.
- حرکت دادن بدن افراد بیمار یکی از مهم‌ترین راهکارها به منظور پیشگیری از ایجاد زخم بستر است.
علل ایجاد زخم بستر
هر فردی که مجبور باشد به مدت طولانی در یک مکان بماند یا بدون کمک دیگران قادر به حرکت دادن جسم خود نباشد در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارد. زخم بستر می‌تواند به سرعت ایجاد شود و گسترش یابد و درمان آن نیز به سختی صورت گیرد. بخشی از بدن که در حالت ثابت تحت فشار واقع شده موجب قطع یا کاهش جریان خون در آن قسمت می‌کند. وقتی در قسمتی از بدن خون کافی جریان پیدا نکند بافت آن قسمت از بدن می‌میرد.
بر اساس اعلام دانشگاه جان هاپکینز، بافت در صورت عدم دریافت خون کافی پس از 2 الی 3 ساعت می‌تواند از بین برود.
زخم بستر معمولا به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- فشار مداوم: زمانی که فشار از یک طرف به پوست و از طرف دیگر به استخوان وارد شود، پوست و لایه زیرین آن ممکن است خون کافی دریافت نکنند.
- اصطکاک: در برخی بیماران، بخصوص کسانی که پوست نازک و نحیف و گردش خون ضعیفی دارند، حرکت دادن بیمار ممکن است موجب آسیب دیدگی پوست شود و خطر ایجاد زخم بستر را افزایش دهد.
- بریدگی: چنانچه در حین حرکت، پوست به سمتی حرکت کند و استخوان زیر آن در جهت مخالف حرکت کند احتمال ایجاد بریدگی وجود دارد. دیواره سلولی و مویرگ‌ها در این حالت کشیده و پاره می‌شوند.
بیمارانی که از ویلچر استفاده می‌کنند در بعضی از بخش‌ها بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرند که در بخش‌های زیر احتمال ایجاد زخم بستر وجود دارد:
- باسن و قسمت انتهایی ستون فقرات
- ستون فقرات
- قسمت پشت شانه‌ها
- پشت دست‌ها و پاها
زخم بستر چگونه می‌تواند درمان شود؟
درمان زخم بستر شاید چندان کار ساده‌ای نباشد. یک زخم باز به راحتی بهبود نمی‌یابد. حتی زمانی هم که بهبود پیدا کند، ممکن است اثری از خود به جا بگذارد، زیرا زخم ایجاد شده به پوست و بافت زیرین آن آسیب رسانده است. زخم بسترهایی که چندان پیشرفته نباشند اغلب با یک درمان مناسب طی چند هفته بهبود پیدا می‌کنند، اما زخم‌های پیشرفته‌تر گاهی برای درمان نیاز به عمل جراحی دارند.
جهت درمان زخم بستر مراحل زیر می‌تواند دنبال شود:
برداشتن فشار
این کار می‌تواند با جابجا کردن بیمار به طور مرتب، و هم‌چنین استفاده از پدها یا بالشت‌های آغشته به فوم در محل تحت فشار صورت گیرد.
تمیز کردن زخم
زخم‌هایی که شدید نباشند می‌توانند به آرامی با استفاده از آب و صابون ملایم شستشو داده شوند. اما در مورد زخم‌های باز شستشو باید با هر بار تعویض لباس، با استفاده از محلول‌های مخصوص شستشو صورت بگیرد.
برداشتن بافت مرده
یک زخم تا زمانی بافت مرده با بافت عفونی از اطراف آن برداشته نشود بهبود نخواهد یافت. بنابراین، به منظور بهبود زخم، برداشتن بافت مرده از طریق شستشو ضروری است.
استفاده از پانسمان
پانسمان زخم، کمک می‌کند محل زخم آسیب بیشتری نبیند و علاوه بر این، باعث افزایش سرعت درمان شود. برخی پانسمان‌ها با از بین بردن بافت مرده از عفونی شدن زخم جلوگیری می‌کنند.
آنتی بیوتیک
استفاده از آنتی بیوتیک‌های خوراکی یا پمادهای حاوی آنتی بیوتیک، استفاده از این روش نیز می‌تواند مانع از عفونی شدن زخم شود.
چنانچه زخم در مراحل ابتدایی خود باشد می‌توان اقدام به درمان یا پانسمان آن در منزل کرد. اما اگر زخم پیشرفت کرده باشد زخم باید توسط افراد متخصص پانسمان شود.
استفاده از روش درمانی فشار منفی
از این روش با نام "روش درمانی فشار کمکی" هم یاد می‌شود. در این روش متخصص با قرار دادن یک لوله مکش در قسمت زخم شده اقدام به خارج کردن رطوبت از زخم می‌کند و به این ترتیب زمان بهبود زخم به میزان زیادی کاهش می‌یابد و امکان عفونی شدن زخم نیز کم می‌شود. در این روش زخم بستر طی 6 هفته بهبود می‌یابد و هزینه صرف شده برای آن نیز تقریبا برابر با نصف هزینه لازم برای انجام عمل جراحی است.
عمل جراحی
برخی زخم بسترها ممکن است آنقدر شدید باشند که برای درمان‌شان نیاز به انجام عمل جراحی باشد. هدف از انجام عمل جراحی ممکن است تمیز کردن زخم، درمان، جلوگیری از عفونت آن، یا جلوگیری از بدتر شدن آن باشد. در عمل جراحی که قرار است بر روی زخم بستر صورت بگیرد از یک لایه ماهیچه، پوست، یا سایر بافت‌های بدن خود بیمار استفاده می‌شود تا زخم پوشانده شود.
مراحل ایجاد و پیشرفت زخم بستر
- پوست در محل تحت فشار قرمز و گرم می‌شود. ممکن است در این قسمت خارش نیز احساس شود.
- در محل تحت فشار ممکن است زخم باز یا یک تاول بی‌رنگ ایجاد شود.
- در این محل ممکن است زخمی با ظاهری شبیه به زخم‌های با ظاهر چاله مانند، ایجاد شود، زیرا بافت زیر پوست در حال آسیب دیدن است.
- بافت آسیب دیده به راحتی می‌تواند در معرض ایجاد عفونت قرار بگیرد. در این حالت ممکن است حتی ماهیچه، استخوان، یا تاندون به راحتی دیده شوند.
زخم بستری که عفونت کرده باشد معمولا زمان بیشتری می‌برد تا درمان شود. هم‌چنین باید توجه داشت که در این صورت عفونت می‌تواند به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند.
چگونه از ایجاد زخم بستر جلوگیری کنیم؟
حتی با وجود بهترین تیم پزشکی و بهترین شرایط مراقبت نیز جلوگیری از ایجاد زخم بستر می‌تواند مشکل باشد، بخصوص در بیماران آسیب پذیر. با این حال مواردی وجود دارد که با به کار بستن آن‌ها می‌توان تا حدودی از ایجاد زخم بستر جلوگیری کرد:
- جابجا کردن بیمارانی که از ویلچر استفاده می‌کنند هر 15 دقیقه یک بار و جابجا کردن بیمارانی که در تخت هستند هر 2 ساعت یک بار
- بررسی بخش‌های تحت فشار بدن بیمار به صورت روزانه و دقت به نقاطی که دچار قرمزی، زخم یا تاول شده‌اند
- تغذیه کردن بیمار به صورت مناسب، به منظور بهبود وضعیت عمومی بیمار و تسریع بهبود زخم‌های ایجاد شده
- توقف مصرف دخانیات
- انجام تمرینات فیزیکی به صورت مرتب، حتی اگر برای انجام این کار نیاز به نیروی کمکی برای جابجایی بیمار باشد.
لازم به ذکر است که باید به بیمار این آگاهی را داد که چنانچه در بخشی از بدن خود، بخصوص بخش‌های تحت فشار، احساس درد، سوزش، گرما یا هر گونه ناراحتی کردند به مراقب یا همراه، پرستار یا پزشک خود اطلاع دهند.
منابع:
مطالب مرتبط
سارا خانی
کارشناس میکروبیولوژی
Microbiology expert
