سرطان خون: از علائم تا درمان

سرطان خون (Leukemia) یکی از شایع‌ترین سرطان‌های بدن است که بافت‌های تولیدکننده‌ی خون از جمله مغز استخوان و غدد لنفاوی را دربرمی‌گیرد. سرطان خون انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها در کودکان اتفاق می‌افتند، هر چند که میزان شیوع سرطان خون در بزرگسالان نیز زیاد است. ضمناً سرطان خون در اغلب مواقع گلبول‌های سفید را درگیر می‌سازد، گلبول‌هایی که وظیفه‌ی آن‌ها حفاظت از بدن در برابر پاتوژن‌ها (میکروب‌ها، باکتری‌ها و ...) است. در واقع در افرادی که به سرطان خون مبتلا هستند، مغز استخوان قادر به تولید گلبول‌های سفید مناسب نیست و گلبول‌های سفید تولیدی آن فاقد عملکرد صحیح هستند.

درمان سرطان خون می‌تواند پیچیده باشد، اما در کل به علت اصلی سرطان خون بستگی دارد. این نوشتار بر روی سرطان خون تمرکز دارد. در ادامه در مورد علل و علائم آن و البته روش‌های درمان این سرطان شایع صحبت خواهیم کرد.

علائم سرطان خون

بسته به نوع سرطان خون، علائم آن نیز متفاوت هستند اما در کل می‌توان علائم شایع سرطان خون را موارد زیر دانست:

• خستگی و ضعف دائمی
• تب و لرز
• عفونت‌های مکرر و شدید
• از دست دادن وزن
• غدد لنفاوی متورم
• کبودی
• خون‌ریزی بینی
• لکه‌های قرمز کوچک روی پوست
• عرق کردن بیش از حد (خصوصاً در شب)
• درد استخوان

علل ایجاد سرطان خون

دانشمندان هنوز علل دقیق ایجاد سرطان خون را کشف نکرده‌اند. به نظر می‌رسد این بیماری ناشی از ترکیب دو عامل ژنتیک و محیط باشد.

چگونگی شکل‌گیری سرطان خون

به‌طور کلی پزشکان بر این باورند که سرطان خون زمانی ایجاد می‌شود که برخی از سلول‌های خون دچار یک جهش در دی.ان.ای موجود در ساختار داخلی‌شان، که عملکرد آن‌ها را هدایت می‌کند، می‌شوند. البته بعضی تغییرات دیگر در سلول‌ها نیز ممکن است به سرطان خون منتهی شوند اما این تغییرات هنوز به‌درستی شناخته نشده‌اند.

برخی شرایط غیرعادی ویژه، باعث رشد سلول‌های سرطانی و تقسیم سریع‌ آن‌ها در حالی می‌شوند که سلول‌های سالم و نرمال مرده‌اند. با گذشت زمان این سلول‌های غیرعادی می‌توانند جای سلول‌های سالم در مغز استخوان را اشغال کرده و باعث خروج آن‌ها از جایگاه خود شوند. در نتیجه‌ی چنین اتفاقی گلبول‌های سفید و قرمز سالم خون و هم‌چنین پلاکت‌های آن کاهش پیدا می‌کنند و در نهایت علائم و نشانه‌های سرطان خون خود را نشان می‌دهند.

دسته‌بندی سرطان خون

پزشکان با توجه به سرعت پیشرفت و نوع سلول‌هایی که تحت تأثیر سرطان خون قرار می‌گیرند، این بیماری را به چند دسته به صورت زیر طبقه‌بندی می‌کنند.

طبقه‌بندی انواع سرطان خون بر اساس سرعت گسترش آن

1- سرطان خون حاد

در سرطان خون حاد، سلول‌های غیرعادی، سلول‌هایی نابالغ هستند. این سلول‌ها قادر به انجام عملکرد طبیعی خود نیستند و به سرعت نیز تکثیر می‌شوند، به همین سبب بیماری با سرعت بیشتری رو به وخامت می‌گراید. سرطان خون حاد نیاز به درمان به‌موقع با استفاده از روش‌های درمانی پیشرفته دارد.

2- سرطان خون مزمن

انواع متعددی از سرطان خون مزمن وجود دارد. برخی از این نوع سرطان خون، سلول‌های بیش از اندازه‌ای تولید می‌کنند و برخی دیگر سلول‌هایی کمتر از حد نرمال. در سرطان خون مزمن فرد دارای سلول‌های خونی با بلوغ بیشتری است. این سلول‌ها با سرعت کمتری تکثیر و در بدن انباشته می‌شوند و می‌توانند برای یک دوره‌ی زمانی کم و بیش زیاد عملکرد طبیعی داشته باشند. برخی از انواع سرطان خون مزمن در مراحل اولیه هیچ نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند و ممکن است سال‌ها مورد توجه قرار نگرفته و تشخیص داده نشوند.

طبقه‌بندی انواع سرطان خون بر اساس نوع گلبول‌های سفیدی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند

1- سرطان خون لنفوسیتی

این نوع سرطان خون، لنفوسیت‌ها که بافت لنفاوی را تشکیل می‌دهند، تحت تأثیر قرار می‌دهد. بافت لنفاوی نیز خود سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهد.

2- سرطان خون میلوژنوس

این نوع سرطان خون سلول‌های میلوژید را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلول‌های میلوژید باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز و سفید و هم‌چنین پلاکت‌ها در خون می‌شوند.

انواع سرطان خون

انواع متداول سرطان خون عبارتند از:

1- سرطان خون حاد لنفاوی یا ALL

این نوع سرطان خون، شایع‌ترین نوع سرطان خون در کودکان است. البته بزرگسالان نیز ممکن است به این نوع سرطان خون مبتلا شوند.

2- سرطان خون حاد مغز استخوان یا AML

این نوع سرطان خون یکی از انواع شایع سرطان خون است که هم در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می‌شود. سرطان خون حاد مغز استخوان شایع‌ترین نوع سرطان خون در بزرگسالان است.

3- سرطان خون مزمن لنفاوی یا CLL

این نوع سرطان خون شایع‌ترین نوع سرطان خون مزمن در بزرگسالان است. افراد مبتلا به این سرطان خون ممکن است سال‌ها بدون نیاز به هیچ درمانی به‌خوبی به زندگی ادامه دهند.

4- سرطان خون مزمن مغز استخوان یا CML

عموماً بزرگسالان به این نوع سرطان خون مبتلا می‌شوند. فردی که به سرطان خون مزمن مغز استخوان مبتلاست، ممکن است برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها پیش از وارد شدن بیماری به فاز خطرناک، که در آن سلول‌های سرطانی به‌سرعت رشد می‌کنند، هیچ علامتی که نشان‌گر این بیماری باشد از خود بروز ندهد یا شاید علائمی که بروز می‌دهد بسیار محدود باشند.

5- دیگر انواع سرطان خون

 انواع دیگر سرطان خون نیز وجود دارند که به‌ندرت ایجاد می‌شوند. سرطان خون سلول مویی، سندرم میلودیسپلاستیک و بیماری‌های بیش‌تکثیری نمونه‌هایی از این سرطان‌ها هستند.

عواملی که احتمال ابتلا به سرطان خون را افزایش می‌دهند

عواملی که احتمال ابتلا به سرطان خون را در فرد افزایش می‌دهند عبارتند از:

1- سابقه‌ی درمان سرطان‌های دیگر

افرادی که پیش‌تر به سبب ابتلا به دیگر انواع سرطان تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، بیش از دیگر افراد مستعد ابتلا به سرطان خون هستند.

2- اختلالات ژنتیکی

به نظر می‌رسد که ناهنجاری‌های ژنتیکی در افزایش ریسک ابتلا به سرطان خون نقش دارند. برخی از انواع خاص اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم داون با افزایش ریسک ابتلا به سرطان خون در ارتباط هستند.

3- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی‌ای مانند بنزن Benzene و انواع مواد نفتی قابل اشتعال که در گازوئیل وجود دارند و در صنایع شیمیایی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، با افزایش ریسک ابتلا به برخی از انواع سرطان خون در ارتباط است.

4- استعمال دخانیات

استعمال دخانیات ریسک ابتلا به سرطان خون مزمن مغز استخوان را افزایش می‌دهد.

5- سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سرطان خون

در صورتی‌که یکی از اعضای خانواده به سرطان خون مبتلا شود، ریسک ابتلای دیگر اعضای خانواده به این بیماری بیشتر خواهد شد.

سخن آخر

در کنار مواردی که در چند سطر فوق به آن‌ها اشاره کردیم، این نکته را نیز در نظر داشته باشید که اغلب افرادی که ریسک ابتلا به سرطان خون در آن‌ها بیشتر است، عموماً دچار این بیماری نمی‌شوند، بلکه برعکس افرادی به سرطان خون مبتلا می‌گردند که هیچ‌یک از این فاکتورها را نداشته‌اند!

پس بهتر است به جای توجه به فاکتورهایی که نشان می‌دهند ریسک ابتلا به سرطان خون در چه افرادی بیشتر است، با افزایش آگاهی در مورد ابتلا به سرطان و دیگر بیماری‌ها، سبک زندگی خود را به‌گونه‌ای انتخاب کنید که تا حد امکان ریسک ابتلا به هر نوع بیماری، از جمله سرطان خون، را در شما کاهش داده و زندگی‌ای همراه با سلامت، که حقیقتاً بزرگ‌ترین نعمت است را برای‌تان به ارمغان آورد.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/leukemia/symptoms-causes/syc-20374373