نگاهی جامع به فواید و عوارض مصرف نمک برای سلامتی

نمک چیست؟

نمک یک بلور معدنی است که از ترکیب دو عنصر سدیم (Na) و کلر (Cl) ساخته می‌شود. سدیم و کلر جزء مواد ضروری مورد نیاز برای بدن هستند چراکه در ارسال پیام‌های عصبی به مغز و اعصاب کمک می‌کنند.

اکثر نمک‌های موجود در دنیا یا از معادن نمک استخراج می‌شوند یا از تبخیر آب دریا یا دیگر آب‌های معدنی به دست می‌آیند. نمک مصارف زیادی دارد ولی مهم‌ترین کاربرد آن مزه‌دار کردن غذا است. نمک هم‌چنین برای نگهداری از مواد غذایی هم کاربرد دارد، چرا که مانع از رشد باکتری در محیط می‌شود.

دلیل این که نمک معمولا برای سلامتی مضر تلقی می‌شود این است که مصرف میزان زیاد آن باعث افزایش فشارخون خواهد شد. با این که تحقیقات نشان داده کاهش مصرف نمک فشارخون را پایین می‌آورد، اما هیچ شواهدی وجود ندارد که کاهش نمک از سکته قلبی، مغزی یا مرگ پیشگیری می‌کند.

خواص و ضرر انواع نمک خوراکی در غذا

آیا می‌توانید خوردن غذاها را بدون هیچ ادویه‌ای تصور کنید؟ برای اینکه از نظر چشایی از غذا لذت ببریم، وجود نمک ضروری است، اما مصرف زیاد نمک خطرناک بوده و عواقب ناخوشایندی خواهد داشت.

سازمان بهداشت جهانی مصرف روزانه نمک را 5 گرم تعیین کرده است. در حقیقت وجود نمک برای بدن همه ما ضروری است؛ اما اگر در مصرف آن زیاده‌روی کنیم، می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را برای ما به وجود آورد.

نمک را بهتر است سر میز غذا قرار ندهید. از ترشی‌ها و خیار شور کمتر استفاده کنید. به جای آن از سبزی‌ها و میوه‌ها بیشتر استفاده کنید؛ غذاهای آماده، کنسروها و به خصوص سوسیس و کالباس‌ها سرشار از نمک هستند؛ از خوردن زیاد این غذاها پرهیز کنید.

فواید مصرف نمک خوراکی

یکی از مهم‌ترین فایده‌های نمک، تنظیم فشارخون است. وجود کم آن در بدن باعث کاهش فشارخون و در نتیجه عدم خون‌رسانی درست به قلب و دیگر اعضای بدن می‌شود. از سوی دیگر مصرف بیش از حد نمک فشارخون را به شدت بالا برده و خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد.

نمک موجود در چشمه‌های آبگرم یا دریاچه‌های نمکی در بهبود بیماری‌های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس مؤثر است. شنا کردن در این آب‌ها باعث کاهش التهاب و حفظ رطوبت پوست می‌شود. اگر این مناطق در دسترس شما نیستند، ۱۵ دقیقه در محلول آب و نمک دریا در وان حمام، دراز بکشید. حتی یک فنجان نمک معمولی در آبی که استحمام می‌کنید به کاهش تورم اگزما کمک می‌کند.

خمیر جوش‌شیرین با مقداری آب می‌تواند هر نوع سوزش یا خارش یا ورم ناشی از نیش حشرات را بهبود ببخشد. هم‌چنین استفاده از آن در کاهش عوارض پوستی ناشی از نیش زنبور عسل، آنژیوادم (Angioedema) و تماس با گیاهان سمی مفید است.

یکی از شناخته‌شده‌ترین خواص نمک، استفاده از آن در بهبود علائم سرماخوردگی است. غِرغِره کردن محلول نمک و آب‌ گرم، در کاهش ورم گلو و بهبود گلودرد بسیار مؤثر است. نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کنید و چند بار در روز غِرغِره کنید.

کمبود نمک در بدن و در نتیجه کمبود ید، باعث گرفتگی عضلات می‌شود. به خصوص کسانی که تمرینات ورزشی می‌کنند. باید به میزان مشخص و صحیحی به نمک به بدن‌شان برسد. از دیگر فایده‌های نمک برای بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنظیم و تعادل قند خون
• نرم کردن و صاف کردن حنجره
• جلوگیری از چسبناک شدن مخاط که در تنگی نفس مشاهده می‌شود
• جذب بهتر و بیشتر مواد مغذی درون غذا
• تنظیم خواب
• رفع خشکی دهان
• درمان آفت دهان
• کاهش التهاب ناشی از زخم ناخن پا
• بهبود گرفتگی عضلات
• تامین و تنظیم انرژی بدن
• بهبود عملکرد سلول‌های عصبی

بهتر است بدانید که نمک به میزان طبیعی و مقدار لازم برای بدن (در بزرگسالان حدود 5-6 گرم در روز) ضروریست و مقدار کم یا زیاد آن هر دو باعث بروز عوارضی در بدن می‌شوند.

مصرف زیاد نمک می‌تواند باعث افزایش فشارخون شود

نمک می‌تواند فشارخون شما را زیاد کند، تا حدی که ممکن است شما را دچار سکته یا نارسایی‌های قلبی کند. تقریبا یک سوم جمعیت بزرگسالان، دچار فشارخون هستند، هیچ رابطه‌ای هم بین سن و میزان فشارخون وجود ندارد. کاهش مصرف نمک و ورزش منظم به شما اطمینان خواهد داد که سطح فشارخون‌تان تحت کنترل است.

جوش شیرین که ممکن است در انواع نان و کیک به کار رود نیز دارای مقدار زیادی سدیم (عنصر موثره نمک) است. بنابراین در افرادی که به علت ابتلا به بیماری، محدودیت مصرف نمک دارند توصیه بر این است که مصرف مواد حاوی جوش شیرین را نیز محدود کنند.

استفاده بیش از اندازه نمک و احتمال ایجاد سرطان معده

افرادی که در برنامه‌ی غذایی‌شان مقدار زیادی نمک وجود دارد، به نسبت دیگران، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان هستند.

هلیکوباکتر پیلوری، نوعی باکتری است که در بیماری‌های مرتبط با معده همچون سرطان یا زخم معده دخیل است. نمک به جداره‌های معده‌ی شما آسیب رسانده و آن را در برابر این باکتری آسیب‌پذیر می‌سازد. هم‌چنین بیاد داشته باشید که مردان نسبت به زنان به میزان بیشتری در خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار دارند.

مصرف بیش از حد نمک و اختلالات کلیوی

سنگ کلیه بیماری دردناکی است که متاسفانه این روزها به طور تساعدی در حال گسترش است. مقصرش هم نمک است! زمانی هم خطرناک خواهد شد که با فشارخون بالا همراه شود. این دو عامل باعث خواهد شد تا کلسیم اضافه از طریق ادرار دفع نشود.

ازدیاد کلسیم نیز باعث بوجود آمدن سنگ کلیه خواهد شد. علاوه بر این، فشارخون هم باعث خواهد شد فشار بیشتری بر کلیه وارد شود.

خوردن نمک زیاد، می‌تواند باعث ایجاد نفخ شود

نفخ معمولا به دلیل نگهداری آب درون بدن رخ می‌دهد. مصرف زیاد نمک می‌تواند شرایطی را فراهم بیاورد که بدن‌تان، مقداری آب در خود نگاه دارد. شما می‌توانید با کاهش مصرف نمک، بلافاصله شاهد کاهش نفخ در معده‌تان باشید.

یکی از دلایل پوکی استخوان، مصرف نمک است

خانم‌ها بدلیل خواص هورمون‌های‌شان شدیدا مستعد پوکی استخوان و استخوان‌بندی ضعیف هستند. هنگامی که بین مردان و زنان مقایسه انجام دهیم، زنان ریسک بسیار بالاتری را در این زمینه پذیرا هستند. برنامه غذایی پر نمک، باعث کاهش کلسیم خواهد شد.

هم‌چنین مصرف زیاد نمک، رابطه‌ی مستقیم با دریافت زیاد سدیم داشته و سدیم زیاد هم مساوی با ضعف استخوان‌بندی است. زمانی هم که بدن‌تان فقدان کلسیم پیدا کند، روده‌های شما از استخوان‌هایتان کلسیم جذب می‌کنند. پس یکی دیگر از دلایل پوکی استخوان مصرف زیاد نمک است!

ارتباط نمک و تنگی نفس

تقریبا هر یک از ۱۱ کودک، و هر یک از ۱۲ بزرگسال از تنگی نفس یا آسم رنج می‌برد. درست است که نمک مستقیما مسبب بوجود آمدن تنگی نفس نیست، اما عامل بالقوه‌ای برای افزایش علامت‌های آسم است. بیماران آسمی اگر مصرف نمک‌شان را کاهش دهند، به نتایج قابل مشاهده‌ای دست پیدا خواهند کرد. بزرگسالان نباید بیشتر از ۶ گرم نمک در روز مصرف کنند و کودکان هم خیلی کمتر از این مقدار.

کودکان زیر یک سال بیش از ۱ گرم نمک در روز احتیاج ندارند. این مقداری است که از شیر مادر یا شیر خشک تامین خواهد شد. بهتر از دیگر به غذای کودک نمک اضافه نکنید. مصرف متعادل نمک کمک خواهد کرد تا احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها کاهش یابد. بخاطر داشته باشید نمک بیشتر برای مزه است، عاقلانه بخورید و سالم زندگی کنید.

لزوم مصرف نمک یددار تصفیه شده

نمک تصفیه نمکی است که در آن ناخالصی‌های نامحلول مانند فلزات سنگین و هم‌چنین ناخالصی‌های محلول مانند آهک، شن و ماسه طی فرآیندی در کارخانه حذف شده است. نمک خوراکی باید از نوع یددار و تصفیه شده باشد. نمک‌های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و به مدت بیشتری حفظ می‌کنند.

نگهداری و ذخیره کردن نمک یددار به مدت طولانی (بیش از 6 ماه) موجب از دست رفتن بخشی از ید آن می‌شود، بنابراین برای حفظ ید در نمک باید نمک را دور از نور و رطوبت و در ظرف دربسته پلاستیکی، چوبی، سفالی یا شیشه‌های رنگی و تیره نگهداری کرد و جهت اضافه کردن آن به غذا در زمان طبخ، نمک را در انتهای پخت اضافه کرد تا ید آن در حداکثر مقدار حفظ شود.

نمک تصفیه نشده به علت داشتن ناخالصی در افرادی که سابقه بیماری‌های گوارشی، کلیوی و کبدی دارند و حتی مصرف مداوم آن در افراد سالم منجر به بروز ناراحتی‌های گوارشی، کلیوی، کبدی و حتی کاهش جذب آن در بدن می‌شود. البته توصیه می‌شود که از خرید هر نوع نمک با عنوان "صادراتی-صنعتی" خودداری شود.

در پایان تاکید می‌شود که از مصرف نمک دریا که فاقد ید کافی و دارای ناخالصی است، جلوگیری و به وجود پروانه ساخت از وزارت بهداشت روی بسته‌بندی نمک یددار تصفیه شده، توجه شود و در هنگام خرید نمک حتما عبارت "نمک یددار تصفیه شده" بر روی بسته‌بندی نمک درج شده باشد و از خرید هرگونه نمک با عنوان "صادراتی صنعتی" و یا "نمک دریا" خودداری شود.

منابع:

1. http://www.magforwomen.com/reasons-why-you-should-eat-less-salt-2
2. https://www.healthline.com/nutrition/different-types-of-salt#sea-salt
3. http://www.majalesalamat.com/nutrition/reasons-why-you-should-eat-less-salt