معرفی انواع داروهای ضد تشنج و صرع به همراه اثرات جانبی آنها
کاربرد داروهای ضد تشنج
داروهای ضد تشنج (که معمولا به عنوان داروهای ضد صرع یا داروهای پادشنج شناخته می‌شوند) یک گروه از داروهای اختصاصی هستند که معمولا برای درمان تشنج‌های صرعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، این داروها در درمان اختلال دوقطبی و اختلال شخصیت مرزی نیز به کار گرفته می‌شوند، زیرا به نظر می‌رسد که داروهای ضد تشنج در تثبیت خلق و خوی و برای درمان درد نوروپاتیک نیز موثر هستند.
داروهای ضد تشنج، مانع از افزایش سریع نورون‌ها در هنگام تشنج می‌شوند. علاوه بر این، این داروها از گسترش تشنج در مغز جلوگیری می‌نمایند. بعضی از داروهای ضد تشنج، اثرات ضد صرعی قوی‌ای را در مدل‌های حیوانی مبتلا به صرع نشان داده‌اند با این حال این موضوع هنوز در آزمایشات انسانی تایید نشده است.
اصطلاح ضد تشنج غالبا برای داروهایی به کار گرفته می‌شود که برای درمان تشنج‌های صرعی استفاده می‌شوند و از این رو مترادف کلمه "پادشنج" است. داروهای ضد تشنج، بیش‌فعالی مغز را به طرق مختلفی آرام می‌کنند.
به همین دلیل، برخی از این داروها برای درمان صرع، پیشگیری از میگرن و درمان سایر اختلالات مغزی به کار گرفته می‌شوند. این داروها اغلب برای افرادی که دارای سیکل‌های مداوم دیوانگی یا افسردگی هستند نیز تجویز می‌گردند.
داروهای ضد تشنج چگونه عمل می‌کنند
داروهای ضد تشنج از راه دهان بلعیده شده و به طور مستقیم وارد معده می‌شوند. هنگامی که این داروها وارد معده شدند، وارد جریان خون شده و پس از آن به مغز رسیده و از آن طریق به کبد منتقل می‌شوند و بر روی سلول‌های عصبی تاثیر می‌گذارند.
همانطور که این دارو در خون منتشر می‌شود، به تدریج توسط کبد تجزیه شده (متابولیسم) و یا توسط کلیه‌ها از بدن خارج می‌شوند (دفع). بعضی از این داروها اثرات ضد تشنجی سودمندی داشته و بعضی هم دارای اثرات جانبی هستند.
بعضی از این داروهای ضد تشنج برای جذب کافی باید دو بار در روز مصرف شوند و بعضی هم باید سه یا چهار بار مصرف گردند تا بتوانند تاثیر کافی بر روی بدن داشته باشند. دوز داروی تجویز شده بر اساس سن و وزن بدن تعیین می‌شود.
کودکان و نوجوانان معمولا کالری بیشتری را در طول روز می‌سوزانند و فعالیت بیشتری دارند بنابراین دوز داروی دریافتی آنها بیشتر است. در شرایط اضطراری، مانند صرع، بعضی از داروهای ضد تشنج به طور مستقیم به جریان خون، مقعد، بینی و یا روده تزریق می‌شوند تا سریعا واکنش‌های تشنجی را سرکوب نمایند.
داروهای ضد تشنج چگونه باعث تسکین و کاهش تحریک مغز می‌شوند؟
داروهای ضد تشنج به روش‌های مختلفی باعث تسکین و کاهش تحریک مغز می‌شوند. این روش‌ها عبارتند از: تغییر فعالیت‌های الکتریکی نورون‌ها با تأثیر بر روی کانال‌های یونی (سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلرید) موجود در غشای سلولی.
تغییر انتقال شیمیایی بین نورون‌ها با تأثیر بر انتقال دهنده‌های عصبی موجود (GABA، گلوتامات) در سیناپس‌ها. عملکرد برخی از داروهای ضد تشنج نیز هنوز به خوبی درک نشده است.
اثرات جانبی داروهای ضد تشنج
متابولیسم
اثر داروهای ضد تشنج بر وزن بدن به کرات مورد بررسی قرار گرفته است. والپروئیک اسید، کاربامازپین، گاباپنتین، و ویگاباترین باعث افزایش وزن بدن می‌شوند. اما مکانیسم این افزایش وزن هنوز مشخص نشده است. تصور می‌شود که مصرف والپروئیک اسید با افزایش میزان ترشح انسولین و پیش انسولین، باعث افزایش اشتهای فرد و افزایش میزان کربوهیدرات‌های مصرفی، کاهش سوخت و ساز بدن، کاهش میزان لپتین و کاهش بتا اکسیداسیون اسیدهای چرب به علت کمبود کارنیتین، خواهد شد.
افزایش وزن ناشی از کاربامازپین می‌تواند یکی از اثرات ثانویه افزایش ترشح هورمون ضد درد یا افزایش اشتها و بیشتر شدن میزان غذای مصرفی باشد. افزایش وزن مرتبط با ویگاباترین و گاباپنتین می‌تواند به خواص GABAergic مرتبط باشد که می‌تواند مصرف کربوهیدرات‌ها را افزایش داده و سوخت و ساز انرژی را کاهش دهد.
توپیرامات، فلبامات، و زونیسامید باعث کاهش وزن خواهند شد. در حیوانات، توپیرامات مصرف غذا را کاهش خواهد داد، اما سوخت و ساز بدن نیز کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این، توپیرامات، فعالیت لیپوپروتئین لیپاز را در بافت چربی افزایش می‌دهد که باعث کاهش غلظت لپتین همراه شده و باعث بی‌اشتهایی می‌شود.
علاوه بر این در دوران بارداری، در صورت امکان باید از مصرف داروهای ضد تشنج کلاسیک (به ویژه کاربامازپین و والپروات سدیم) اجتناب شود. در عین حال در مورد تاثیر داروهای ضد تشنج جدید هم بر روی زنان باردار، اطلاعات اندکی وجود دارد.
توصیه‌هایی در مورد مصرف داروهای ضد تشنج
بهتر است از مصرف داروهای متعدد به طور همزمان اجتناب نمایید. فواصلی که باید داروها را در آن فاصله‌ها مصرف کنید فراموش نکنید و مصرف آنها را به تعویق نیندازید. داروها را در کمترین دوزی که باعث کنترل تشنج می‌شوند مصرف نمایید.
از دیگر اثرات جانبی کلی داروهای ضد تشنج می‌توان به سرگیجه، خواب آلودگی، خستگی، حالت تهوع، رعشه و جوش اشاره نمود. بعضی از داروهای ضد تشنج باعث عدم هماهنگی در بین اعضای بدن، زمان واکنش آهسته و براشفتگی می‌شوند، لذا بهتر است قبل از رانندگی این داروها را مصرف نکنید.
اگر به همراه داروهای ضد تشنج، الکل مصرف کنید اثرات جانبی این داروها ممکن است چند برابر شود. مصرف داروهای ضد تشنج برای ورزشکاران بلامانع است.
انواع داروهای ضد تشنج تایید شده
از جمله انواع داروهای ضد تشنج می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بریواراستام
- کاربامازپین
- کلوبازام
- دیازپام
- اسلی کاربازپین استات
- اتوسوکسیماید
- ازوگابین
- فلبامات
- فس فنی تویین
- گاباپنتین
- لاکوسامید
- لاموتریژین
- لِـوِتیراستام
- اکس کاربازین
- پارامپانل
- فنوباربیتال
- فنی توئین
- پرگابالین
- پریمیدون
- روفینامید
- استری پنتول- در اتحادیه اروپا برای درمان سندرم دراوه مورد استفاده قرار می‌گیرد
- سالتیام- در ایالات متحده در دسترس نیست اما در سایر قسمتهای جهان پذیرفته شده است.
- تیاگابین
- توپیرامات
- والپروئیک اسید
- ویگاباترین
- زونیسامید
داروهای ضد تشنج معمولا در چه بیماری‌هایی استفاده می‌شوند
داروهای ضد تشنج، اولین درمانی بودند که برای کنترل تشنج در افراد مبتلا به صرع به کار گرفته شدند. علاوه بر این، این داروها گزینه مناسبی برای مدیریت برخی اختلالات خلقی نظیر اختلال دوقطبی، درد نوروپاتیک و پیشگیری از میگرن هستند.
مزایای بالقوه استفاده از داروهای ضد تشنج، بسته به نشانه و واکنش فرد به درمان، به طور گسترده‌ای متفاوت خواهد بود. در صرع، استفاده از داروهای ضدتشنج تقریبا همواره حتی در دوران بارداری نیز ضروری است. والپروات سدیم معمولا دارای اثرات ضد صرع بسیار قوی‌ای است اما تا حد ممکن نباید در زنانی که در سن فرزند آوری هستند مورد استفاده قرار گیرد.
گرچه با توجه به مزایا و معایب آن، اگر روش درمان دیگری موثر نباشد می‌توان از این دارو استفاده کرد. لاموتریژین و کاربامازپین نسبت به این دارو ترجیح داده می‌شوند و لِوِتیراستام نیز می‌تواند به عنوان داروی جایگزین استفاده شود.
در اختلال دوقطبی، لیتیوم، الانزاپین، کوئتیاپین و فلوکستین معمولا اولین گزینه‌های درمانی هستند. اگر بیماران نتیجه مورد نظر را از این داروها دریافت نکنند، والپروات سدیم و لاموتریژین ممکن است تجویز شوند. در درد نوروپاتیک، کرم کپسای سین موضعی می‌تواند برای درد موضعی استفاده شود و کاربامازپین جزء اولین داروهایی است که تجویز می‌شود.
در میگرن، افرادی که قادر به کنترل علائم حملات حاد نیستند، ممکن است از داروهای ضد تشنج استفاده کنند. البته این داروها تنها برای مدت کوتاهی تاثیر خواهند داشت. اگر تمام درمان‌های دیگر بی‌اثر باشد، توپیرامات یا والپروات سدیم آخرین گزینه‌های تجویزی خواهند بود.
منابع:
مطالب مرتبط
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
