دستگاه اکوکاردیوگرام چیست و چه نوع از بیماری‌های قلبی را تشخیص می‌دهد؟

اکوکاردیوگرام چیست؟

اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای تولید تصاویر قلبی استفاده می‌کند. اکوکاردیوگرام به دکتر این امکان را می‌دهد تا ضربان قلب و پمپاژ خون بیمار را ببیند. پزشک با مشاهده این تصاویر می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. بسته به اطلاعات مورد نیاز، پزشک ممکن است یکی از انواع اکوکاردیوگرام‌ها را انجام دهید. هریک از انواع اکوکاردیوگرام‌ها خطرات کمی‌ دارد.

چرا اکوکاردیوگرام انجام می‌شود؟

1. بررسی مشکلات موجود در حفره‌ها و دریچه‌های قلب
2. بررسی علائمی مانند کوتاهی تنفس و درد قفسه سینه
3. بررسی نواقص مادرزادی قبل از تولد (اکوکاردیوگرام جنینی)

براساس نیاز پزشک انواع اکوکاردیوگرام انجام می‌شود

1- Transthoracic echocardiogram

در این روش، سونوگراف ژلی را برروی دستگاه پخش می‌کند و دستگاه را روی پوست بیمار فشار می‌دهد، هدف این است که امواج از طریق قفسه سینه به قلب برسند. دستگاه، امواج رسیده از قلب را ثبت می‌کند و کامپیوتر، امواج را به تصاویر متحرکی تبدیل می‌کند.

اگر شش‌ها یا دنده‌ها مانع از تصویربرداری شوند، ممکن است از ماده‌ای تزریقی استفاده شود. این ماده کاملا ایمن بوده و منجر به نمایش بهتر ساختار قلب می‌شود.

2- Transesophageal echocardiogram

اگر پزشک نیاز به جزئیات بیشتری داشته باشد و یا اینکه با استفاده از اکوکاردیوگرام معمول، تصویربرداری واضح از قلب دشوار باشد، در این حالت انجام این نوع اکوکاردیوگرام توصیه می‌شود. در این روش ممکن است گلو بی‌حس شده و برای اینکه آرامش بیشتری داشته باشد دارو تجویز شود.

لوله‌ای منعطف که حاوی مبدل است از راه گلو وارد شده و تا معده ادامه پیدا می‌کند. مبدل، امواج رسیده از قلب را ثبت می‌کند و کامپیوتر، امواج را به تصاویر پر جزئیاتی از قلب تبدیل می‌کند و پزشک می‌تواند از طریق مانیتور آن را ببیند.

3- Doppler echocardiogram

امواج صوتی زمانی که به سلول‌های خونی متحرک در رگ‌ها و در طول قلب هستند برخورد می‌کنند، باعث ایجاد تغییراتی می‌شوند. این تغییرات به پزشک کمک می‌کنند تا سرعت و جهت جریان خون در قلب را اندازه‌گیری کند.

از این تکنیک معمولا در اکوکاردیوگرام transthoracic و transesophageal استفاده می‌شود. هم‌چنین  این تکنیک برای بررسی مشکلات جریان خون و فشارخون در رگ‌های موجود در قلب کاربرد دارد. رگ‌های خونی که در مانیتور نشان داده می‌شوند رنگ آمیزی شده تا پزشک به راحتی بتواند هر نوع مشکلی را تشخیص دهد.

4- Stress echocardiogram

برخی از مشکلات، بخصوص آن‌هایی که در ارتباط با رگ‌های تامین کننده خون عضلات قلبی است، معمولا در طول فعالیت‌های فیزیکی اتفاق می‌افتد. پزشک ممکن است از این اکوکاردیوگرام برای بررسی مشکلات مرتبط با رگ‌های خونی استفاده کند. با این‌حال، اکوکاردیوگرام نمی‌تواند درباره انسداد رگ‌های قلبی‌ اطلاعاتی در اختیار پزشک قرار دهد.

در این روش تصاویر صوتی ارسالی از قلب بلافاصله پس از آغاز تردمیل یا دوچرخه سواری ثابت گرفته می‌شود. اگر نمی‌توانید ورزش کنید، می‌توانید با تزریق دارو ضربان قلب را به اندازه زمانی که فعالیت دارید افزایش دهید.

خطرات ناشی از اکوکاردیوگرام

در transthoracic echocardiogram، هیچ نوع خطری وجود ندارد. ممکن است از اتصال مبدل‌ها به قفسه سینه احساس راحتی نداشته باشید. اتصال محکم این مبدل‌ها برای ایجاد بهترین تصاویر قلبی لازم است. در صورت انجام transesophageal echocardiogram، ممکن است از ناحیه گلو تا چند ساعت درد داشته باشد. این به دلیل زخمی است که در اثر ورود لوله‌ها به وجود می‌آید. در این روش، در طول انجام اکوکاردیوگرام سطح تنفس بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از هر نوع عارضه تنفسی ناشی از داروهای آرام‌بخش مطلع شد.

در طول stress echocardiogram، بطور موقت ضربان قلب غیرعادی می‌شود. مشکلات جدی مانند حملات قلبی به ندرت اتفاق می‌افتد.

چطور برای انجام اکوکاردیوگرام آماده شوید

1- غذا و دارو

برای اکوکاردیوگرام عادی (transthoracic echocardiogram)هیچ نوع آمادگی لازم نیست. می‌توانید همچون روزهای عادی غذا و داروی موردنیاز خود را استفاده کنید. اگر قرار به انجام transesophageal echocardiogram است، به گفته پزشک خود، تا چند ساعت قبل از اکوکاردیوگرام نباید چیزی بخورید.

2- سایر اقدامات  

در transesophageal echocardiogram، به دلیل داروهایی که به شما تجویز خواهد شد، نباید پس از انجام اکوکاردیوگرام رانندگی کنید.

3- انتظارات

اکوکاردیوگرام ممکن است در مطب پزشک یا بیمارستان انجام شود.

در طول انجام اکوکاردیوگرام

در transthoracic echocardiogram:

لباس‌های بالاتنه خود را درآورده و روی تخت دراز می‌کشید. متخصص، الکترودهای چسبانکی را به قفسه سینه متصل می‌کند تا بدین طریق امواج الکتریکی قلب را تشخیص دهد. برای بهبود امواج صوتی ممکن است برروی مبدل از ژل استفاده شود.

متخصص، مبدل را برروی قفسه سینه به جلو و عقب کشیده تا بدین طریق تصاویر امواج صوتی قلب را ضبط کند. ممکن است صدای "ووش" مانندی بشنوید که این به دلیل ضبط صداهای رسیده از جریان خون قلب است. شاید از شما خواسته شود تا به روش خاصی نفس بکشید یا به سمت چپ خود بچرخید.

در transesophageal echocardiogram:

گلو ممکن است با ژل یا اسپری بی‌حس شود. برای آرام شدنتان قرص آرام‌بخش تجویز می‌شود. لوله‌ای که مبدل را حمل می‌کند از طریق گلو به سمت مری هدایت می‌شود تا از قلب تصاویری به دست آورد. اغلب اکوکاردیوگرام‌ها کمتر از یک ساعت زمان می‌گیرند. در اکوکاردیوگرام transesophageal، احتمال دارد تا چند ساعت پس از انجام در مطب پزشک تحت مراقبت باشید.

پس از انجام اکوکاردیوگرام

اکثر افراد پس از اکوکاردیوگرام می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. اگر جواب اکوکاردیوگرام عادی باشد نیازی به انجام آزمایشات بیشتر نیست. اگر نتایج نگران کننده باشد ممکن است برای انجام آزمایشات بیشتر به پزشک متخصص قلب ارجاع داده شوید.

نتایج مربوط به اکوکاردیوگرام

نتایج اکوکاردیوگرام یکی از موارد زیر را نشان می‌دهد:

1- تغییر در اندازه قلب

ضعیفی یا آسیب دریچه قلب، فشارخون بالا یا سایر بیماری‌ها می‌توانند منجر به بزرگ شدن حفره‌های قلبی یا ضخیم شدن غیرعادی دیواره قلب شوند.

2- قدرت پمپاژ

نتایج به دست آمده از اکوکاردیوگرام شامل درصدی از خون است که در هر بار ضربان قلب از یک بطن خارج شده و حجم خونی که قلب در یک دقیقه پمپاژ می‌کند. اگر قلب نتواند مقدار کافی از خون را پمپ کند منجر به بروز علائم نواقص قلبی می‌شود.

3- آسیب به ماهیچه قلبی

اکوکاردیوگرام به پزشک کمک می‌کند تا بررسی کند که آیا تمام دیواره‌های قلب در پمپاژ خون به طور نرمال فعالیت دارند یا خیر. مناطقی از دیواره قلبی که حرکت ضعیفی دارد ممکن است در حملات قلبی یا اکسیژن بسیار پایین آسیب ببیند.

4- مشکلات دریچه قلبی

با کمک اکوکاردیوگرام، پزشک می‌تواند بررسی کند که آیا دریچه‌های قلبی برای دریافت مقدار کافی خون کاملا باز شده یا اینکه برای جلوگیری از نشت خون کاملا بسته می‌شوند یا خیر.

5- نواقص قلبی

اکوکاردیوگرام مشکلات مرتبط با حفرات قلبی، اتصالات غیرعادی بین قلب و رگ‌های اصلی، و نواقص پیچیده قلبی که از بدو تولد وجود داشته را نشان می‌دهد.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/echocardiogram/about/pac-20393856