چگونه فرهنگ بر رفتار ما تاثیر می‌گذارد؟ مروری بر روانشناسی میان فرهنگی

روانشناسی میان فرهنگی شاخه‌ای از روانشناسی است که به بررسی چگونگی تأثیرگذاری عوامل فرهنگی بر رفتار انسان می‌پردازد. در حالی که بسیاری از جنبه‌های تفکر و رفتار انسان کلیتی عمومی و رایج دارد، اختلافات فرهنگی می‌تواند منجر به تفاوت‌های غافلگیرکننده در نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد شود.

برای مثال، بعضی فرهنگ‌ها ممکن است بر فردگرایی و اهمیت استقلال شخصی تاکید کنند و در عین حال فرهنگ‌های دیگر برای جمع گرایی و همکاری بین اعضای گروه ارزش بیشتری قائل شوند. چنین تفاوت‌هایی می‌تواند در بسیاری از جنبه‌های زندگی نقش موثری داشته باشد.

روانشناسی میان فرهنگی رشته‌ای نوظهور است که محققان آن سعی دارند تفاوت‌ها و شباهت‌های بین فرهنگ‌های افراد مختلف در سراسر جهان را بررسی کنند. انجمن بین المللی روانشناسی بین فرهنگی (IACCP) در سال 1972 تأسیس شد و از آن زمان تاکنون به رشد و توسعه‌ی خود ادامه داده است.

چرا روانشناسی بین فرهنگی مهم است؟

از آنجا که روانشناسی عمدتاً در اروپا و آمریکای شمالی پدیدار شد، محققان این سؤال را مطرح کردند که آیا بسیاری از مشاهدات و ایده‌هایی که زمانی اعتقاد داشتند جهانی است واقعا می‌تواند برای فرهنگ‌های خارج از این مناطق اعمال‌پذیر باشد؟ آیا ممکن است یافته‌ها و فرضیات ما راجع به روانشناسی انسانی بر اساس نمونه‌ای که روی آن به مشاهده پرداخته‌ایم، مغرضانه باشد؟

روانشناسان میان فرهنگی برای اصلاح این گونه سوگیری‌های موجود در تحقیقات تلاش کرده و تعیین می‌کنند آیا مواردی که در فرهنگ‌های اروپایی و آمریکای شمالی اعمال می‌شود، در سایر نقاط جهان نیز قابلیت اعمال دارد یا خیر.

برای مثال در نظر بگیرید که چگونه مفهومی مانند شناخت اجتماعی می‌تواند در جامعه‌ی فردگرایی مانند آمریکا با جامعه‌ای جمع گرایانه مانند چین متفاوت باشد. آیا مردم چین به همان نشانه‌های اجتماعی که مردم ایالات متحده در نظر می‌گیرند، استناد می‌کنند؟ چه تفاوت‌های فرهنگی ممکن است در نحوه ی برداشت ذهنی افراد از یکدیگر تاثیر بگذارد؟ این‌ها فقط تعدادی از سوالاتی هستند که یک روانشناس بین فرهنگی بررسی می‌کند.

فرهنگ دقیقا چیست؟

فرهنگ مفهومی است که از ویژگی‌های گروهی افراد، از جمله نگرش‌ها، رفتارها، آداب و رسوم و ارزش‌هایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، تشکیل شده است. فرهنگ‌های سراسر جهان می‌توانند شباهت‌ها و تفاوت‌های چشمگیری داشته باشند. به عنوان مثال، در حالی که مردم همه‌ی فرهنگ‌ها شادی را تجربه می‌کنند، نحوه‌ی بیان احساسات‌شان بسته به فرهنگ، می‌تواند بسیار متفاوت از هم باشد.

هدف روانشناسان میان فرهنگی این است که هم به رفتارهای رایج و هم به رفتار های غیر رایج توجه کنند تا بتوانند نحوه‌ی تاثیر فرهنگ بر رفتار، زندگی خانوادگی، آموزش، تجربیات اجتماعی و دیگر حوزه‌ها را مشخص کنند.

بسیاری از روانشناسان بین فرهنگی تمرکز خود را بر روی یکی از دو رویکردهای زیر می‌گذارند:

1- رویکرد etic:

این رویکرد چگونگی شباهت فرهنگ‌های مختلف را مطالعه می‌کند.

2- رویکرد emic:

این رویکرد به مطالعه‌ی تفاوت بین فرهنگ‌ها متمرکز است.

برخی روانشناسان میان فرهنگی نیز به ترکیبی از این دو رویکرد می‌پردازند. روانشناسان میان فرهنگی هم‌چنین رشته‌ای به نام "قوم‌گرایی" را مطالعه می‌کنند.

قوم گرایی چیست؟

قوم گرایی گرایشی است که در آن فرهنگ خودتان را به عنوان معیاری برای قضاوت و ارزیابی فرهنگ‌های دیگر به حساب می‌آورید. به عبارتی هر آنچه با فرهنگ شما سازگاری داشته باشد "طبیعی" محسوب می‌شود. این می‌تواند منجر به سوگیری شده و هم‌چنین باعث شود شما تفاوت فرهنگی را "غیر طبیعی" بخوانید که بار منفی دارد. مطالعه‌ی قوم گرایی کمک می‌کند بتوانید درک کنید که پیشینه‌ی فرهنگی شما چه تاثیری بر رفتار شما داشته و دارد.

روانشناسان میان فرهنگی غالبا به این موضوع توجه می‌کنند که چگونه قوم گرایی بر افکار و رفتارهای ما تاثیر می‌گذارد؛ از جمله این که ما چگونه با افرادی که فرهنگ متفاوتی دارند ارتباط برقرار می‌کنیم.

روانشناسان میان فرهنگی از تاثیر قوم گرایی بر روند و هم‌چنین نتیجه‌ی تحقیقات ابراز نگرانی می‌کنند، چرا که تحقیق می‌تواند به دلیل تعصبات قوم گرایانه مورد انتقاد قرار بگیرد.

مباحث مهم در روانشناسی میان فرهنگی

• احساسات
• مهارت‌های کلامی
• رشد کودک
• شخصیت
• رفتار اجتماعی
• روابط خانوادگی و اجتماعی

تفاوت روانشناسی میان فرهنگی با سایر شاخه‌های روانشناسی

بسیاری از شاخه‌های دیگر روانشناسی به نحوه تأثیر والدین، دوستان و سایر افراد بر رفتار انسان توجه می‌کنند، اما بیشتر آن‌ها تأثیر قدرتمندی که ممکن است فرهنگ در اعمال فردی انسان داشته باشد را در نظر نمی‌گیرند.

روانشناسی میان فرهنگی، رفتار انسان را با در نظر گرفتن اثرات فرهنگ بر آن مطالعه می‌کند.

به گفته‌ی Walter J. Lonner روانشناسی میان فرهنگی را می‌توان به عنوان نوعی روش تحقیق دانست نه یک زمینه‌ی جداگانه در روانشناسی.

روانشناسی میان فرهنگی برای چه کسانی رشته‌ی مناسبی است؟

روانشناسی میان فرهنگی به طیف گسترده‌ای از موضوعات می‌پردازد. این رشته برای افرادی با علایق زیر توصیه می‌شود:

دانشجویانی که علاقه‌مندند یاد بگیرند که چگونه فرهنگ‌های مختلف بر شیوه‌های فرزند آوری و تربیت فرزند تاثیر می‌گذارند.

معلمان، مربیان و طراحان برنامه‌های درسی می‌توانند روانشناسی میان فرهنگی را به کار بگیرند تا اطلاعات بیشتری در مورد تأثیر مسائل فرهنگی بر یادگیری، پیشرفت تحصیلی و انگیزه دانش آموزان کسب کنند.

دانشجویان علاقمند به روانشناسی اجتماعی یا روانشناسی شخصیتی می‌توانند در مورد چگونگی تأثیر فرهنگ بر رفتار اجتماعی و شخصیت فردی بیاموزند.

سخن پایانی

پس از انحصار طولانی مدت تولید علم روانشناسی در کشور های اروپایی و آمریکایی، روانشناسی میان فرهنگی به کمک محققان آمده تا بتوانند متودهای روانشناسی و تحقیقات را از نظر مناسبات فرهنگی بررسی کنند.

کشور ما ایران در زمینه‌ی روانشناسی تاثیر بسیاری از کشورهای غربی گرفته است، در حالی که تفاوت‌های فرهنگی زیادی نیز با این کشورها دارد. انتظار می‌رود در آینده با بکار بردن این رویکرد در کشورمان، شاهد پیشرفت‌های بیشتری در زمینه‌های روانشناسی باشیم.

منابع:

1. https://www.verywellmind.com/what-is-cross-cultural-psychology-2794903#citation-2