نگاهی جامع به پوکی استخوان و علل بروز آن به همراه روش‌های جدید درمانی

پوکی استخوان زمانی اتفاق می‌افتد که تراکم استخوان کاهش پیدا کرده و بدن به اندازه گذشته استخوان تولید نکند. زنان و مردان هر دو به پوکی استخوان دچار می‌شوند، اما احتمال ابتلای زنان به پوکی استخوان به خصوص بعد از یائسگی به دلیل کاهش ناگهانی در تولید استروژن بیشتر است، استروژن هورمونی است که بطور معمول مانع از پوکی استخوان می‌شود. با ضعیف شدن استخوان‌ها، ریسک شکستگی در نتیجه‌ی افتادن یا حتی یک ضربه خفیف افزایش پیدا می‌کند. در حال حاضر پوکی استخوان گریبان‌گیر بیش از 53 میلیون نفر در ایالت متحده امریکا است.

حقایقی کوتاه درباره پوکی استخوان

چند نکته کلیدی از پوکی استخوان:

• پوکی استخوان ساختار و استحکام‌ استخوان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد بنابراین احتمال شکستگی بخصوص در ستون فقرات، مچ دست و لگن افزایش می‌یابد.
• در میان زنان پس از یائسگی شایع‌تر است، سیگار کشیدن و رژیم غذایی نامناسب ریسک ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
• معمولا علامت مشخصی ندارد، اما ضعیف شدن ستون فقرات می‌تواند منجر به خمیدگی و درد استخوانی شود.
• برای تشخیص از اسکن اشعه ایکس به نام DEXA استفاده می‌شود.
• درمان شامل داروهای جلوگیری کننده یا کاهش دهنده تحلیل استخوان‌ها، ورزش کردن و مکمل‌های غذایی شامل کلسیم، منیزیوم و ویتامین دی است.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان از نظر لغوی به معنای منفذ دار شدن استخوان‌ها است. استخوان‌ها ضعیف‌تر شده، احتمال شکستگی به خصوص در نواحی لگن، ستون فقرات و مچ افزایش پیدا می‌کند. بافت استخوان به طور دائم در حال تجدید شدن است و استخوان‌های جدید جایگزین استخوان‌های قدیمی و تخریب شده می‌شوند. بدین ترتیب، بدن تراکم استخوان‌ها و یکپارچگی ساختاری آن‌ها را حفظ می‌کند.

حداکثر تراکم استخوان‌ها در اواخر دهه 20 زندگی است. بعد از حدود 35 سالگی استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شود و با افزایش سن سرعت تخریب استخوان‌ها نسبت به ساخته شدن آن‌ها افزایش می‌یابد. اگر این اتفاق بارها تکرار شود پوکی استخوان رخ می‌دهد.

علائم و نشانه‌های پوکی استخوان

از دست رفتن استخوان که منجر به پوکی استخوان می‌شود روند کندی دارد. معمولا علامت یا نشانه بیرونی وجود ندارد، و ممکن است فرد تا بعد از یک شکستگی که در نتیجه یک اتفاق ساده مانند افتادن یا حتی سرفه یا عطسه پیش می‌آید از پوکی استخوان خود اطلاعی نداشته باشد. معمولا نقاطی که درگیر می‌شوند لگن، ستون فقرات و مچ دست است. شکستگی در ستون فقرات اغلب منجر به تغییرات در حالت بدن، خمیدگی یا انحنای ستون مهره‌ها می‌شود.

دلایل و فاکتورهای خطر

برای پوکی استخوان چندین فاکتور خطر شناسایی شده است. برخی از آن‌ها را می‌توان تغییر داد اما برخی دیگر غیرقابل اجتناب‌اند.

فاکتورهای خطر قابل تغییر

1. بیماری‌های مرتبط با رژیم غذایی مانند انورکسیا، ارتورکسیا و پرخوری عصبی
2. مصرف تنباکو
3. مصرف بیش از اندازه الکل
4. کمبود کلسیم، منیزیوم و ویتامین دی، به دلیل مشکلات ناشی از جذب و استفاده از برخی داروها
5. بی تحرکی

ورزش‌هایی که بر وزن تمرکز دارد. در چنین ورزش‌هایی بر استخوان‌ها استرس وارد شده و آن را تحریک به استخوان‌سازی می‌کند. 

فاکتورهای غیرقابل اجتناب

فاکتورهای غیرقابل اجتناب شامل موارد زیر هستند:

1. سن: پس از اواسط دهه سوم زندگی و بخصوص پس از یائسگی فاکتورهای خطر افزایش پیدا می‌کنند.
2. کاهش هورمون‌های جنسی: به نظر می‌رسد که سطح پایین استروژن تولید استخوان‌ها را سخت‌تر می‌کند.
3. نژاد: سفیدپوست‌ها و مردم آسیایی نسبت به سایر گروه‌های نژادی نسبت به پوکی استخوان آسیب‌پذیرتر هستند.
4. ساختار استخوان: بلند قد و لاغر بودن ریسک بیماری را افزایش می‌دهد.
5. فاکتورهای ژنتیکی: یکی از افراد نزدیک که شکستگی استخوان لگن یا پوکی استخوان دارد احتمال ابتلای شما به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
6. سابقه شکستگی: افرادی که در طی آسیب‌های جزئی دچار شکستگی شده‌اند و بخصوص بعد از 50 سالگی احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری دارند.

درمان‌های پوکی استخوان

اهداف درمانی پوکی استخوان:

1. کاهش یا جلوگیری از پوکی استخوان
2. حفظ تراکم و حجم استخوان سالم
3. جلوگیری از شکستگی‌ها
4. کاهش درد
5. افزایش حداکثری توانایی فرد برای ادامه زندگی روزمره

با اقدامات پیشگیرانه و استفاده از مکمل‌ها و داروها چنین زندگی امکان‌پذیر است. همچنین داروهایی که می‌توانند کمک به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کنند شامل موارد زیر هستند:

بیس فسفونات

این‌ها داروهای مهارکننده تجزیه استخوان هستند، احتمال شکستگی و کاهش توده استخوانی را کم می‌کنند.

آگونیست‌ها یا آنتاگونیست‌های استروژن

بعنوان تنظیم کننده‌های انتخابی رسپتور استروژن یا SERMS نیز شناخته می‌شوند، برای مثال داروی رالوکسیفن (Evista): این دارو احتمال شکستگی ستون فقرات در زنان پس از یائسگی را کاهش می‌دهد.

کلسی تونین (Calcimar, Miacalcin)

این دارو پس از دوران یائسگی در خانم‌ها مانع از شکستگی ستون فقرات می‌شود، و اگر شکستگی رخ دهد درد ناشی از آن را کنترل می‌کند.

هورمون پاراتیروئید

برای مثال تری پاراتاید یا (Forteo): این دارو برای افرادی که ریسک بالایی برای شکستگی دارند تجویز می‌شود و منجر به تحریک تولید استخوان می‌شود.

مهارکننده‌های لیگاند RANK یا (RANKL)

مانند denosumab Xgeva: این نوعی درمان وابسته به سیستم ایمنی است و نوع جدیدی از درمان پوکی استخوان به حساب می‌آید.

سایر درمان‌های مبتنی بر هورمون تراپی و استروژن تراپی نیز می‌تواند کمک کننده باشند.

مصرف دارو و مشکلات سلامتی

برخی از بیماری‌ها و داروها، سطح هورمون‌ها را تغییر می‌دهد و برخی از داروها حجم توده استخوانی را کاهش می‌دهند. بیماری‌هایی که سطح هورمون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند شامل بیماری کوشینگ، پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید هستند. براساس مقالات منتشر شده در سال 2015 زنان دو جنسیتی که درمان‌های هورمونی دریافت می‌کنند ممکن است ریسک بالاتری برای پوکی استخوان داشته باشند. قبل از درمان‌های هورمونی استفاده از بلاک کننده‌های تستسترون می‌تواند ریسک ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد. مردهای دوجنسیتی در معرض پوکی استخوان قرار ندارند. البته در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری است.

شرایطی که ریسک ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می داهند شامل موارد زیر است:

• سرطان
• بیماری پیش‌رونده ریوی یا COPD
• بیماری مزمن کلیوی
• برخی از بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و رماتیسم ستون فقرات

داروهایی که ریسک ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر هستند:

• گلوکوکورتیکوئید و کورتیکواستروئید مانند prednisone و prednisolone
• داروهای هورمونی تیروئید
• داروهای ضدانعقاد یا روان کننده جریان خون شامل هپارین و وارفارین
• پمپ‌های مهارکننده پروتئین (PPIs)  و سایر داروهای ضد اسید
• برخی از داروهای ضد افسردگی
• برخی از داروهای حاوی ویتامین A (رتینوئید)
• داروهای تیازیدی
• برخی از داروهای مهارکننده سیستم ایمنی
• برخی از داروهای شیمی درمانی
• داروی تیازولیدیندیون که برای دیابت نوع 2 استفاده می‌شود.

جلوگیری از پوکی استخوان با استفاده از رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی

مصرف کلسیم و ویتامین دی، نوجوانان در سن 19 سال و بیشتر باید روزانه حدود 1000میلی‌گرم کلسیم استفاده کنند. زنان 51 سال یا بیشتر و مردان 71 سال و بیشتر باید روزانه 1200 میلی‌گرم کلسیم مصرف کنند.

رژیم‌های غذایی حاوی کلسیم

1. لبنیاتی مانند شیر، پنیر و ماست
2. سبزیجاتی با برگ سبز مانند بروکلی
3. ماهی‌هایی با استخوان نرم مانند تن و سالمون
4. صبحانه غنی از غلات

ویتامین دی یکی از عناصر اصلی است که به بدن برای جذب کلسیم کمک می‌کند. رژیم‌های غذایی حاوی ویتامین دی شامل ماهی‌های آب شور و جگر است. قرار گرفتن در معرض نور آفتاب برای جذب ویتامین دی نیز توصیه می‌شود.

روش زندگی برای جلوگیری از پوکی استخوان

1. عدم مصرف سیگار
2. عدم مصرف الکل
3. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی و یوگا

توصیه می‌شود افرادی که دچار پوکی استخوان هستند رژیم غذایی و ورزش را رعایت کرده، احتمال افتادگی و ضربه را نیز کاهش دهند.

منابع:

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/155646.php