قند خون بالا در افراد دیابتی و روش‌های پیشگیری از آن

بدن شما برای عملکرد مناسب نیاز به گلوگز دارد. سلول‌ها برای انرژی خود بر روی گلوکز تکیه می‌کنند. هایپر گلیسمیا یا قند خون بالا یک نشانه برای تشخیص دیابت است. زمانی که سطح قند خون بسیار بالاست، به معنای این است که بدن از این مقدار به درستی استفاده نکرده و یا اینکه انسولین در بدن به مقدار لازم وجود ندارد.

بدن میزان قند مورد نیاز خود را از مواد غذایی تامین می‌کند. کربوهیدرات‌ها مانند میوه، شیر، سیب‌زمینی، نان و برنج، بزرگ‌ترین منابع قند در رژیم غذایی معمولی هستند. بدن کربوهیدرات‌ها را به گلوکز یا قند قابل مصرف بدن، شکسته و سپس از طریق جریان خون به سایر اندام‌های بدن انتقال می‌دهند.

نیاز بدن به انسولین

با این حال، برای استفاده از گلوکز، بدن شما نیاز به انسولین دارد. این یک هورمون تولید شده توسط پانکراس است. انسولین انتقال گلوکز به سلول‌ها، به ویژه سلول‌های عضلانی تسهیل می‌کند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین مورد نیاز بدن برای جذب گلوکز را تولید نمی‌کنند، بنابراین این افراد باید انسولین مصرف کنند که این انسولین بصورت تزریقات زیر جلدی وارد بدن می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است انسولین کافی داشته باشند، اما بدنشان از آن استفاده نمی‌کند، سلول‌های بدن آن‌ها در برابر انسولین تولیدی مقاوم است، البته امکان تولید ناکافی انسولین در این افراد وجود دارد.

افرادی که مبتلا به دیابت هستند، ممکن است در صورت عدم کنترل سطح قند خون خود (با استفاده از انسولین، داروها و برنامه‌ریزی مناسب غذا)، دچار بالا رفتن قند خون شوند. به عنوان مثال، اگر فرد مبتلا به دیابت نوع 1 قبل از غذا خوردن انسولین کافی نداشته باشد، گلوکز بدنش دچار افزایش گردیده و منجر به هایپرگلیسمی می‌شود.

متخصصین غدد میزان متناسب قند خون را براساس شرایط بدنی تشریح خواهند کرد. سطوح هر فردی براساس شرایط بدنی مانند بارداری، افزایش سن و شرایط سلامتی دیگر دستخوش تغییر خواهد شد.

قند خون بالای زمان ناشتایی

 بدین معنا است که حداقل 8 ساعت از آخرین وعده غذایی گذشته باشد. محدوده توصیه شده برای افراد غیر دیابتی 70 تا 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر سطح قند خون بالاتر از 130 باشد، به معنی هایپر گلیسمی یا قند خون بالا ناشتا است. هایپرگلیسمی ناشتا یک عارضه معمول دیابت است.

قند خون بالای بعد از صرف غذا

یک حالتی از قند خون بالا وجود دارد که بعد از صرف غذا رخ می‌دهد. در طول این نوع هایپرگلیسمی، کبد شما تولید قند را متوقف نمی‌کند، درحالیکه به طور معمول بعد از صرف غذا و ذخیره گلوکز به عنوان گلیکوژن (ذخیره انرژی) این عمل متوقف می‌شود. اگر بعد از صرف غذا (1-2 ساعت پس از خوردن) سطح قند خون بیش از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، این هایپرگلیسمی از نوع صرف غذا یا واکنشی محسوب می‌گردد.

با این وجود این شرایط تنها در افراد مبتلا به دیابت گسترش یافته دیده نمی‌شود. بعضی از داروها و بیماری‌ها می‌توانند ایجاد کننده‌این شرایط باشند، از جمله بتا بلوکرهای قلبی، استروئیدها و بولیمیاها (زیاده روی دوره‌ای در خوردن). این مقاله بر روی هایپرگلیسمی ناشی از دیابت تمرکز خواهد کرد.

علائم اولیه هایپرگلیسمی یا بالا رفتن قند خون

علائم اولیه هایپرگلیسمی یا قند خون بالا ممکن است به عنوان هشدار، حتی قبل از اندازه‌گیری سطح گلوکز، مفید واقع شوند. علائم معمول عبارتند از:

• افزایش تشنگی و یا گرسنگی
• تکرر ادرار
• سردرد
• تاری دید
• خستگی

کتواسیدوز: هنگامی که هایپرگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 تشدید شود، رخ می‌دهد.

در صورت ابتلا به دیابت نوع 1، تشخیص و درمان‌ هایپرگلیسمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که اگر این شرایط بصورت درمان نشده رها گردند، می‌توانند به کتواسیدوز منجر شوند. در این حالت به دلیل عدم وجود گلوکز، سلول‌های بدن باید از کتون‌ها (اسیدهای سمی) به عنوان منبع انرژی استفاده کنند.

کتواسیدوز زمانی بوجود می‌آید که کتون‌ها در خون افزایش می‌یابند. این شرایط بسیار خطرناک بوده و می‌تواند به کمای دیابتی و یا حتی مرگ منجر شود. این شرایط به ندرت بر روی دیابتی‌های نوع 2 تاثیرگذار خواهد بود.

بسیاری از علائم کتواسیدوز همانند هایپرگلیسمی می‌باشند. نشانه‌های کتواسیدوز عبارتند از:

• سطح بالای کتون در ادرار (باعث تغییر بوی ادرار می‌گردد)
• تنگی نفس
• نفس‌هایی با بوی میوه
• خشکی دهان
• علاوه بر این، درد معده، حالت تهوع، استفراغ و سردرگمی ممکن است با کتواسیدوز همراه باشد.

برخی از افراد مبتلا به دیابت طبق دستور پزشک باید به طور مرتب میزان کتون خود را اندازه‌گیری کنند. آزمایش کتون به دو روش انجام می‌شود: استفاده از ادرار و یا استفاده از خون. برای آزمایش ادرار، نوعی نوار تست مخصوص به درون ادرار فرو برده می‌شود. برای آزمایش کتونهای خونی، از یک متر و نوار تست استفاده می‌شود. این تست دقیقا مثل یک آزمایش گلوکز خون انجام می‌شود.

سندرم غیرکتونی هایپرگلیسمیک هایپراسمولار :(HHNS) هنگامی که قند خون بالا در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تشدید می‌شود.

این بیماری بسیار نادر است، اما باید در مورد آن اطلاع کافی داشت. HHNS به احتمال زیاد در زمان بیماری فرد اتفاق می‌افتد و افراد سالخورده بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. هنگامی که سطح قند خون به سرعت بالا می‌رود، بدن برای برطرف کردن این حالت شروع به دفع آن از طریق ادرار کرده، بنابراین حالت تشنگی در فرد ایجاد خواهد شد.

همانطور که می‌دانید باید در هنگام بیماری آب مورد نیاز بدن را تامین کرد اما متاسفانه، گاهی اوقات تامین آب بدن در این شرایط دشوار است. به عنوان مثال، در هنگام بیماری و عدم آب‌رسانی به بدن، سطح گلوکز خون همچنان افزایش یافته و در نهایت می‌تواند به حد بالا رسیده و کمای دیابتی را در پی داشته باشد.

برای جلوگیری از ایجاد این سندرم، تلاش کنید در هنگام بیماری میزان سطح گلوکز خون را به طور دقیق کنترل کنید. هم‌چنین باید بتوانید علائم و نشانه‌های HHNS را به سرعت تشخیص دهید، این علائم شامل موارد زیر هستند:

• سطوح بسیار بالای قند خون  (بیش از 600 میلی‌گرم / دسی لیتر)
• خشکی دهان
• تب بالا
• خواب آلودگی
• از دست دادن بینایی

درمان قند خون بالا

اگر سطح گلوکز خون همواره بالاست، با پزشک درباره روش‌هایی که بتوان این میزان را در مقادیر مناسبی نگه داشت، صحبت کنید. او می‌تواند پیشنهاد کند:

1- تنظیم دارو:

پزشک ممکن است دُز انسولین (یا داروهای کاهش دهنده گلوکز) را تنظیم کند یا در پیشگیری از افزایش قند خون، به شما کمک کند.

2- کمک در وعده‌های غذایی:

رژیم سالم و برنامه‌ریزی غذایی مناسب می‌تواند در جلوگیری از افزایش قند خون کمک شایانی کنند. در این موارد می‌توانید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.

3- ورزش:

ورزش منظم مهم است، حتی اگر دیابت ندارید.

توجه: در صورت ابتلا به قند خون بالای پیشرفته یا وجود کتون در ادرار، ورزش نکنید. قند خون بالا و یا کتون‌ها در ادرار، باعث افزایش قند خون می‌شوند.

پیشگیری از قند خون بالا

ساده‌ترین راه برای جلوگیری از هایپرگلیسمی یا قند خون بالا، کنترل دیابت است. به یاد داشته باشید جنبه‌های بسیاری از مراقبت‌های دیابتی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را کنترل کرد:

• مصرف انسولین (یا داروهای کاهش دهنده گلوکز) در مقادیر تجویز شده
• اجتناب از مصرف کالری بسیار زیاد (به عنوان مثال، نوشیدنی‌های شیرین)
• کنترل استرس
• داشتن فعالیت بدنی (ورزش)
• داشتن چکاب منظم پزشکی

نگه داشتن سطح قند خون روزانه در محدوده توصیه شده در پیشگیری از عوارض طولانی مدت دیابتی کمک کننده خواهد بود، عوارضی همچون:

• آسیب چشم
• حمله قلبی یا سایر عوارض قلبی عروقی
• آسیب کلیه
• آسیب عصبی
• سکته مغزی
• مشکلات در بهبودی زخم‌ها

با حفظ سطح قند خون و اجتناب از هایپرگلیسمی یا بالا رفتن قند خون، می‌توان خطر بروز این عوارض را تا حد چشمگیری کاهش داد.

منابع:

1. https://www.endocrineweb.com/conditions/hyperglycemia/hyperglycemia-when-your-blood-glucose-level-goes-too-high