تب چیست و از کجا بفهمیم تب داریم؟

تب کردن در چه زمانی خطرناک است؟

اگر چه تب به هر درجه حرارت بالاتر از حد نرمال (98.6 درجه فارنهایت یا 37 درجه سانتی‌گراد) اشاره دارد، اما از نظر پزشکی تا زمانی که درجه حرارت بدن بالاتر از 100.4 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتی‌گراد نباشد بدن شخص تب قابل توجهی ندارد.

بیشتر تب‌ها مفید هستند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند و به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند. دلیل اصلی درمان تب، افزایش راحتی است. تب نتیجه واکنش ایمنی بدن به یک مهاجم خارجی است. مهاجمان خارجی شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، داروها و یا سموم دیگر هستند.

كودكان كمتر از 3 ماه با درجه حرارت بالاتر از حد معمول 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سانتی‌گراد) یا بیشتر باید توسط یك متخصص اطفال تحت نظر قرار بگیرند. آن‌ها ممکن است کاملاً بیمار باشند و تنها علائمی در کنار تب نشان ندهند. نوزادانی که سن آن‌ها کمتر از 6 هفته است، باید فوراً توسط پزشک معالج خود مورد بررسی قرار گیرند.

پیش آگهی تب به علت بستگی دارد. بیشتر موارد تب خود محدود شونده هستند و با درمان‌های علامتی برطرف می‌شود.

شخصی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را مصرف می‌کند یا سابقه بیماری یا تشخیص سرطان، ایدز یا بیماری‌های جدی دیگری مانند بیماری قلبی یا دیابت را دارند، در صورت بروز تب باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.

تب چیست؟

همان طور که گفته شد تب افزایش درجه حرارت بدن می‌باشد. از نظر فنی درجه حرارت بدنی بالای 37 درجه سانتی‌گراد یا دمای مقعدی بالای 37.2 درجه سانتی گراد با عنوان تب شناخته می‌شود. تب‌ها در اکثر مواقع زمانی ایجاد می‌شوند که عامل خارجی قادر به زندگی در دمای بالا نبوده و بنابراین بدن از این روش برای دفاع در برابر آن‌ها استفاده می‌کند.

درجه حرارت پایین معمولا نیازی به درمان ندارند مگر این که با شرایط و علائم نگران کننده دیگری همراه باشند. هم‌چنین، به نظر می‌رسد مکانیسم های دفاعی بدن در دمای بالاتر کارایی بیشتری دارند. تب فقط یک قسمت از بیماری است، در اغلب موارد مهمتر از وجود علائم دیگر مانند سرفه، گلودرد، گرفتگی سینوسی، خستگی، دردهای مفصلی، لرز، تهوع و غیره نیست.

تب‌های با درجه حرارت 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر ممکن است خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری در منزل و مراقبت فوری پزشکی داشته باشد، چرا که می‌تواند منجر به هذیان و تشنج بویژه در نوزادان، کودکان و افراد مسن شود.

تب را نباید با هایپرترمی اشتباه گرفت، نقصی که در واکنش بدن به گرما است و می‌تواند دمای بدن را نیز بالا ببرد. این حالت معمولاً در اثر عوامل خارجی مانند قرار گرفتن در محیط گرم ایجاد می‌شود. گرمازدگی از انواع پرکاری خون هستند. سایر علل هایپرترمی می‌تواند ناشی از عوارض جانبی برخی داروها یا شرایط پزشکی گردد.

هم‌چنین نباید تب به دلیل گرگرفتگی یا تعریق شبانه بخاطر تغییرات هورمونی در دوره زمانی یائسگی اشتباه گرفته شود. گرگرفتگی و تعریق شبانه باعث احساس ناگهانی و شدید گرما می‌شود و ممکن است همراه با گرگرفتگی (قرمزی پوست و احساس سوزن سوزن شدن) و عرق کردن باشد، اما همانند تب نیستند.

چه عواملی باعث تب می‌شود؟

تب نتیجه واکنش سیستم ایمنی بدن با یک مهاجم خارجی است. این مهاجمان خارجی شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، داروها یا سایر سموم هستند.

این مهاجمان خارجی مواد تولید کننده تب را ایجاد نموده و باعث ایجاد پاسخ ایمنی بدن می‌شوند. پیروژن‌ها سیگنال‌هایی را به هیپوتالاموس در مغز ارسال می‌کند تا به منظور تنظیم دما به دفاع بدنی کمک نماید.

تب یک علامت شایع در اکثر عفونت‌ها از جمله سرماخوردگی، آنفلوانزا و گاستروانتریت (که به آن آنفلوانزای معده نیز گفته می‌شود) است و بنابراین یک فاکتور خطر برای ایجاد تب قرار گیری در معرض عوامل عفونی است.

عفونت‌های معمولی که ممکن است باعث تب شود شامل عفونت‌های گوش، گلو، ریه، مثانه و کلیه است. در كودكان، واكسیناسیون یا دندان شیری ممكن است موجب بروز تب كوتاه مدت شود.

اختلالات خود ایمنی (از جمله آرتریت روماتوئید، لوپوس و بیماری التهابی روده)، عوارض جانبی دارویی، تشنج، لخته شدن خون، اختلالات هورمونی، سرطان‌ها و استفاده از مواد مخدر غیرقانونی برخی از دلایل غیر عفونی تب هستند.

تب خود مسری نیست، اما اگر تب ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد، ممکن است عفونت مسری باشد.

علائم و نشانه‌های تب

تب می‌تواند باعث شود فرد احساس ناراحتی کند. علائم و نشانه‌های تب شامل موارد زیر است:

• دمای بالاتر از 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سانتی‌گراد) در بزرگسالان و کودکان
• لرز
• دردهای ماهیچه‌ها و مفاصل و یا دیگر نقاط بدن
• سردرد
• عرق متناوب یا تعریق بیش از حد
• ضربان قلب سریع و یا تپش قلب
• گرگرفتگی یا گرم شدن پوست
• احساس ضعف یا سرگیجه
• درد چشم
• ضعف
• از دست دادن اشتها
• سردرگمی (در کودکان بزرگ‌تر و کودکان نوپا)

علائم قابل توجهی که در كودكان حائز اهمیت است عبارتند از: گلودرد، سرفه، احساس درد، استفراغ و اسهال

با درجه حرارت بسیار بالا (> 104 درجه فارنهایت و در دمای 40 درجه سانتی‌گراد) تشنج، توهم یا سردرگمی امکان پذیر است.

چگونه بفهمیم تب داریم ؟

در کنار داشتن علائم کلی تب، با یک دماسنج معمولی می‌توان وجود یک تب را تایید کرد. از تب سنج دیجیتالی می‌توان برای اندازه‌گیری دمای مقعد، دهان یا زیر بغل استفاده کرد. مرکز آکادمی اطفال کودکان استفاده از دماسنج‌های جیوه‌ای برای والدین توصیه نمی‌کند که به خاطر پیشگیری از در معرض قرار گیری سموم ناشی از جیوه می‌باشد.

نحوه اندازه‌گیری تب

باید به این نکته توجه داشت که درجه حرارت زیر بغل به نسبت اندازه‌گیری درجه حرارت رکتوم یا دهان دقیق نمی‌باشد و معمولا یک درجه پایین‌تر درجه حرارت بدست آمده دهانی می‌باشد.

برای اندازه‌گیری درجه حرارت کودک باید نوک دماسنج دیجیتالی را در زیر بغل کودک قرار دهید تا زمانی که صدی بوق وسیله شنیده شده و درجه حرارت بر روی دماسنج خوانده می‌شود.

دماسنج‌های مورد استفاده در گوش باید به دقت در محل مورد نظر قرار گیرند تا دقیق باشند. موم زیاد در گوش می‌تواند باعث نادرست نشان دادن مقادیر تب گردد. اندازه‌گیری درجه حرارت گوش در کودکان کوچک چندان دقیق نیست و نباید در کودکان زیر 3 سال (36 ماه) استفاده شود. این امر به ویژه در نوزادانی که در سنین زیر 3 ماه هستند، هنگام گرفتن درجه حرارت دقیق بسیار مهم می‌باشد.

افراد 4 سال و بالاتر می‌توانند درجه حرارت بدن خود را با دماسنج دیجیتال در زیر زبان با دهان بسته خود اندازه‌گیری کنند.

• دماسنج را با آب صابون یا مالیدن الکل تمیز کرده و بشویید.
• دماسنج را روشن کنید و نوک دماسنج را تا حد ممکن پشت زبان قرار دهید.
• دهان باید بسته بماند، زیرا یک دهان باز می‌تواند باعث نادرست خواندن شود.
• دماسنج باید حدود یک دقیقه یا تا زمانی که فرد بوق را بشنود در محل خود باقی بماند.

برای اطمینان از قرائت درست از نوشیدنی‌های گرم یا سرد در مدت زمان 15 دقیقه از اندازه‌گیری درجه حرارت دهانی خودداری کنید.

اندازه‌گیری تب توسط دمای رکتال

آکادمی اطفال آمریکا اندازه‌گیری دمای رکتوم را برای کودکان و کودکان نوپا زیر 3 سال توصیه می‌کند، زیرا دقیق‌ترین روش برای خواندن دمای مرکزی بدن می‌باشد.

دماسنج را با آب صابون یا مالیدن الکل تمیز کرده و با آب خنک بشویید.

در انتها مقدار کمی روان کننده بر روی آن استفاده کنید.

کودک را بر روی شکم به سمت پایین روی سطح محکم قرار دهید، یا کودک را به سمت بالا قرار دهید و پاهای او را به سمت سینه خم کنید.

پس از کنار کشیدن باسن، دماسنج را تقریباً 2.5 سانتی‌متر در داخل روده بگذارید. دقت کنید نیازی به وارد کردن بیشتر آن نیست.

دماسنج را در جای خود نگه دارید و با یک دست خود گودی باسن کودک نگه داشته و با انگشتان خود به آرامی دماسنج را نگه دارید تا از لیز خوردن آن به طور تصادفی به داخل روده جلوگیری کند. حدود یک دقیقه آن را در آنجا نگه دارید تا صدای بوق شنیده شود.

• دماسنج را برداشته و آن را بررسی کنید.
• دماسنج رکتال را برچسب بزنید تا به طور تصادفی در دهان از آن استفاده نشود.
• دمای رکتال تقریباً 1 درجه بالاتر از دمای دهانی به دست آمده بصورت همزمان است.

درمان‌های خانگی تب

فرد مبتلا به تب بالا باید از لباس‌های راحت استفاده نموده تا تحت فشار قرار نگیرد. فشار بیش از حد باعث افزایش بیشتر دما می‌شود. حمام آب نیمه گرم یا ولرم در حدود 30 درجه سانتی گراد یک درمان خانگی است که می‌تواند به منظور کاهش تب مورد استفاده قرار گیرد. هرگز فردی را که دچار تب شده در آب یخ غوطه ور نسازید. این یک تصور اشتباه می‌باشد. هم‌چنین برای کاهش تب کودک یا بزرگسال از پدهای الکلی بر روی بدن استفاده نکنید. این کار باعث می‌شود که بخارات الکلی استنشاق شده و مشکلات بیشتری را ایجاد نماید.

سایر درمان‌های خانگی برای قطع نمودن تب شامل آب رسانی به بدن می‌باشد. آب و مایعات زیادی نوشیده شود و از مصرف الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار که باعث کم آبی بدن می‌شوند جلوگیری شود.

استفاده از یک دستمال مرطوب بر روی پیشانی و تعدیل هوای محیط می‌توانند تا حدودی به کاهش درجه حرارت بدن کمک نمایند. البته در استفاده از این روش دقت کنید که فرد احساس سرما نکند.

در صورتی که درمان‌های خانگی به اندازه لازم موثر نباشند برخی از درمان‌های دارویی مانند موارد زیر ممکن است توصیه گردد:

• استفاده از داروی استامینوفن، در صورتی که فرد به دلیل استفراغ قادر به بلع دارو نباشد، بهتر است از شیاف استامینوفن استفاده گردد.
• ایبوپروفن با دوزهای 400 و 600 که می‌توانند هر 6 ساعت یکبار به عنوان کاهش دهنده تب مورد استفاده قرار گیرند.
• ناپروکسن از دسته داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می‌باشند که به طور موقت می‌توانند تب را کاهش دهند.
• آسپرین در مورد کودکان و نوجوانان در هنگام بروز تب‌های ویروسی نباید استفاده گردد چرا که می‌تواند باعث بروز سندرم ری یک بیماری خطرناک است شود. این بیماری می‌تواند باعث استفراغ طولانی مدت، گیجی و حتی کما و نارسایی کبدی شود.

منابع:

1. https://www.medicinenet.com/aches_pain_fever/article.htm