دلایل عدم باروری در زنان به همراه برخی روش‌های درمانی

دلایل احتمالی بسیاری برای عدم باروری در زنان وجود دارد، از جمله بی‌نظمی در تخمک‌گذاری، مشکلات ساختاری در سیستم تولید مثل، شمار کم اسپرم یا مشکلات اساسی پزشکی.

در حالی که ناباروری می‌تواند با علائمی مانند دوره‌های نامنظم یا گرفتگی‌های شدید قاعدگی همراه باشد، حقیقت این است که اکثر دلایل ناباروری خاموش و بدون نشانه می‌باشند. ناباروری مردان به ندرت دارای علائم می‌باشد.

برای باروری چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پزشکان توصیه می‌کنند در صورت وجود شرایط زیر بهتر است بارداری تحت نظارت یک پزشک صورت گیرد:

1. زنان 35 سال یا بالاتر که حداقل شش ماه تلاش لازمه را داشته‌اند.
2. زنان در سنین کمتر از 35 سال که حداقل یک سال از تلاش آن‌ها گذشته باشد.

اگر هر یک از این موارد نشان دهنده وضعیت فرد باشند حتی اگر هیچ علایم و نشانه‌هایی مبنی بر مشکلات باروری وجود نداشته باشد، با این حال بهتر است فرد تحت نظارت یک پزشک قرار بگیرد.

در ادامه هشت دلیل احتمالی برای عدم باروری در زنان گردآوری شده:

تلاش کافی انجام نشده است

اولین چیزی که باید در نظر بگیرید این است که چه مدت تلاش کرده‌اید. ممکن است احساس کنید که شما چون از هیچ گونه روش پیشگیری استفاده نکرده‌اید، پس حتما تلاش لازم را برای این امر داشته‌اید و یا همیشه این گونه بوده است. اما مهم است بدانید که بسیاری از زوج‌ها بلافاصله قادر به بچه دار شدن نمی‌باشند.

حدود 80٪ زوج‌ها پس از شش ماه تلاش، می‌توانند باردار شوند و تقریباً در 90٪ بعد از 12 ماه تلاش برای بارداری این امر رخ خواهد داد. فرض بر این است که هر زوج ماهانه یکبار باید مقاربت خوبی داشته باشند.

تخمک‌گذاری رخ نمی‌دهد

بارداری نیازمند لقاح بین تخمک و اسپرم می‌باشد. اگر تخمک‌گذاری رخ ندهد، بارداری اتفاق نمی‌افتد. تخمک‌گذاری یکی از دلایل عمده ناباروری زنان است و تحت شراط بسیاری ممکن است ایجاد گردد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS یکی از دلایل احتمالی عدم تخمک‌گذاری است. علل احتمالی دیگر شامل اضافه وزن یا چاقی، نارسایی اولیه تخمدان، اختلال عملکرد تیروئید، هایپرپرولاکتینمی و ورزش بیش از حد می‌باشد.

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است از سطوح بالایی از هورمون‌های آندروژن و هورمون‌های مردانه برخوردار باشند که به صورت تظاهراتی مانند آکنه و افزایش رشد موهای زائد خود را نشان دهند. بسیاری از زنان با این حالت دارای سطح بالایی از مقاومت به انسولین می‌باشند. بیشتر زنان مبتلا به این مشکل با داروهای باروری در سطح اول مانند لتروزول تحت درمان قرار می‌گیرند. در صورت موفقیت آمیز نبودن ممکن است داروهای باروری قوی‌تر مانند گنادوتروپین‌ها در مرحله بعد تجویز گردند و در مرحله آخر IVF گزینه نهایی خواهد بود.

چاقی یک نتیجه عدم تعادل هورمونی است که ممکن است به دلیل کم کاری هورمون تیروئیدی و مقاومت به انسولین رخ دهد. چرخه‌های نامنظم قاعدگی، دوره‌های غیرطبیعی طولانی و خون‌ریزی شدید ممکن است در چنین حالتی رخ دهد. در برخی نیز چرخه قاعدگی به طور کامل متوقف می‌گردد. باید به این نکته توجه نمود که سلول‌های چربی در تنظیم هورمونی نقش دارند. هنگامی که سلول‌های چربی زیادی وجود داشته باشند، بدن استروژن اضافی تولید می‌کند. استروژن بیش از حد بر روی سیستم تولید مثلی اثر گذاشته و می‌تواند آن را متوقف سازد.

نارسایی زودرس تخمدان (POI) یا یائسگی زودرس شرایطی است که می‌تواند کیفیت و کمیت تخمک‌های تخمدانی را قبل از سنین 40 سالگی تحت تاثیر قرار دهد. این حالت در کمتر از یک درصد زنان اتفاق می‌افتد. در این شرایط ممکن است تعداد تخمک‌ها و نیز کیفیت آن‌ها برای باروری کاهش یابد. ممکن است تخمک‌گذاری صورت نگرفته و به صورت نامنظم و پراکنده صورت گیرد. برای زنانی با این شرایط بارداری با تخمک‌های خود امری غیر ممکن نخواهد بود و 5 تا 10 درصد از آنان می‌توانند با و یا بدون داروهای باروری، باردار شوند.

زنان مبتلا به اختلالات تیروئیدی اعم از کم کاری و پر کاری ممکن است دوره‌های نامنظم قاعدگی را تجربه کنند. علاوه بر این مشکلات تیروئیدی درمان نشده می‌تواند خطر سقط جنین و افزایش نقایص هنگام تولد را دو چندان کند. هم‌چنین زنان با اختلال عملکرد تیروئید ممکن است در معرض خطر ابتلا به سایر بیماری‌های باروری، بخصوص آندومتریوز قرار بگیرند. بعد از تنظیم هورمونی احتمال بارداری سالم و بدون استفاده از روش‌های درمانی افزایش می‌یابد.

بیشتر زنانی که مشکلات تخمک‌گذاری را تجربه می‌کنند دوره‌های نامنظمی دارند. با این حال، چرخه قاعدگی منظم تضمین کننده صد در صدی برای تخمک‌گذاری نیست. اگر چرخه قاعدگی نامنظمی دارید، حتی اگر هنوز تلاش یک ساله‌ای را برای آن نداشته‌اید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

مشکل مربوط به مرد می‌باشد

اگر چه زنان در طی 9 ماه جنین را در رحم خود حمل می‌کنند اما با این وجود برای باروری نیازمند سلامتی دو طرف می‌باشد. در 20  تا 30 درصد زوج‌های نابارور مشکلات باروری از طرف مرد می‌باشد. 40٪ دیگر عوامل ناباروری به هر دو طرف مربوط می‌گردد.

نکته مهمی که لازم است در مورد آن بدانید این است که ناباروری مردان به ندرت می‌توانند علائمی را ایجاد کنند که بدون آنالیز مایع منی قابل مشاهده نخواهد بود، این یک تست است که می‌تواند سلامت مایع منی و اسپرم را اندازه گیری نماید. برای اطمینان از سلامت شریک مرد در باروری، بهتر است آزمایش اسپرم انجام گیرد.

بیشتر بخوانید:

تمامی نکات آزمایش اسپرم، از نمونه‌گیری تا تفسیر آزمایش اسپرم

دلایل عدم بارداری در یک زوج سالم مرتبط با سن

برای زنان بعد از 35 سال و برای آقایان بعد از 40 سال، بارداری می‌تواند زمان بیشتری طول بکشد. برخی از زنان بر این باورند که چون هنوز دوره‌های قاعدگی عادی را پشت سر می‌گذارند، بنابراین باروری آنها بدون مشکل خواهد بود، اما این فرضیه درستی نمی‌باشد.

سن بر کیفیت و هم‌چنین کمیت تخمک تأثیر می‌گذارد. هم‌چنین خطر ابتلا به مشکلات باروری بعد از 35 سالگی بیشتر خواهد بود.

انسداد لوله‌های فالوپ

تخمک‌گذاری حدود 25٪ دلایل عدم باروری زنان را به خود اختصاص داده است. سایر مشکلات می‌توانند به دلیل انسداد در لوله‌های فالوپ، مشکلات ساختاری رحم یا آندومتریوز ایجاد گردند.

این موارد معمولا بدون علامت هستند، لوله‌های فالوپ مسیر بین تخمدان‌ها و رحم هستند. لوله‌های فالوپ مستقیماً به تخمدان‌ها وصل نمی‌شوند. اسپرم باید از دهانه رحم، از طریق رحم و لوله‌های فالوپ شنا کند.

هنگامی که یک تخمک از تخمدان‌ها رها می‌شود، زنش‌های مژک‌های مو مانند لوله فالوپ، تخمک را درون آن می‌کشند. لقاح در لوله فالوپ اتفاق می‌افتد، جایی که سرانجام اسپرم و تخمک با هم ملاقات می‌کنند.

اگر چیزی مانع از کار درست لوله‌های فالوپ شود، یا اگر اسکار یا زخم جلوی اسپرم یا تخمک را بگیرد، بارداری رخ خواهد داد.

علل احتمالی بسیاری برای انسداد لوله‌های فالوپ وجود دارد. در حالی که برخی از زنان با لوله‌های مسدود شده ممکن است درد لگن را تجربه کنند، بسیاری دیگر هیچ گونه علامتی ندارند. فقط آزمایش‌های باروری می‌تواند تعیین کنند که آیا لوله‌های فالوپ باز هستند یا نه.

علائم ناباروری زنان با آندومتریوز

آندومتریوز زمانی رخ می‌دهد که بافتی مانند آندومتر (همان بافتی که رحم را می‌پوشاند) در مکان‌های خارج از رحم رشد می‌کند. تخمین زده می‌شود که تا 50٪ از زنان مبتلا به اندومتریوز در بارداری دچار مشکل شوند.

شایع‌ترین علائم اندومتریوز شامل دوره‌های دردناک و درد لگن در زمان‌هایی علاوه بر دوره قاعدگی است. با این حال، همه زنان مبتلا به اندومتریوز این علائم را ندارند. برخی از زنان تنها زمانی متوجه آندومتریوز در خود می‌شوند که در طی روند درمانی ناباروری قرار می‌گیرند.

آندومتریوز معمولاً اشتباه تشخیص داده شده یا به سادگی از کنار رد می‌شوند. آندومتریوز با آزمایش خون یا سونوگرافی قابل تشخیص نیست. به عمل جراحی لاپاروسکوپی تشخیصی نیاز دارد. به همین دلیل، تشخیص صحیح به طور متوسط 4 سال به طول می‌انجامد.

مشکلات پزشکی اساسی

شرایط اساسی پزشکی می‌تواند منجر به ناباروری در مردان و زنان شود. به عنوان مثال، عدم تعادل هورمون‌های تیروئیدی یا دیابت تشخیص داده نشده، می‌تواند به ناباروری منجر شود. البته در مورد برخی از شرایط مانند افسردگی هنوز رابطه آن با ناباروری تشخیص داده نشده است. برخی از بیماری‌های خود ایمنی، مانند لوپوس و بیماری‌های منتقله از راه جنسی، می‌توانند باعث ناباروری شوند.

داروهای تجویز شده‌ای وجود دارد که ممکن است روی باروری تأثیر بگذارند. اما به این نکته توجه داشته باشید که هرگز بدون صحبت با پزشک نباید مصرف دارو را به صورت خود سرانه قطع نمود.

اطمینان حاصل کنید که هم پزشک و هم پزشک شریک زندگی‌تان از اقدام برای بارداری اطلاع داشته  باشند. علاوه بر این، بیماری‌های مقاربتی تشخیص داده نشده نیز می‌توانند به عنوان دلایل عدم باروری در زنان محسوب گردند. ممکن است هیچ علائمی از این بیماری‌ها وجود نداشته باشد.

ناباروری بدون دلایل قابل توضیح

حدود 10 تا 30 درصد از زوج‌های نابارور هرگز متوجه نمی‌شوند که چرا نمی‌توانند باردار شوند. برخی پزشکان اذعان دارند که این عدم تشخیص خوب است. آنها می‌گویند که چیزی به نام ناباروری غیر قابل توضیح وجود ندارد بلکه فقط مشکلات کشف نشده یا تشخیص داده نشده می‌باشد.

واقعیت این است که برخی زوج‌ها جواب نمی‌گیرند. با این حال، نگرفتن پاسخ به این معنی نیست که نمی‌توانند تحت درمان قرار بگیرید. باید بدانید هنوز هم می‌توانید تحت درمان‌های ناباروری قرار بگیرید حتی اگر تشخیص قطعی در مورد شما صورت نگرفته باشد.

منابع:

1. https://www.verywellfamily.com/why-cant-i-get-pregnant-if-im-healthy-1959936
2. https://www.verywellfamily.com/potential-causes-of-female-infertility-4018987