فلج اطفال چیست و چگونه انتقال می‌یابد؟
تاریخچه فلج اطفال
فلج اطفال که به نام سندرم پولیومیلیت نیز شناخته می‌شود یک بیماری مخرب و نابود کننده است که خوشبختانه در نیمه دوم قرن بیستم به طور کامل در نیمه غربی کره زمین ریشه‌کن گردید. اگر چه بیماری فلج اطفال از دوران باستان وجود داشته، اما بیشترین شیوع آن در نیمه اول سال 1900 رخ داد و پس از آن در سال 1950 واکسن این بیماری کشف شد.
در زمان اوج اپیدمی بیماری فلج اطفال که در سال 1952، نزدیک به 60 هزار مورد و بیش از 3 هزار مرگ، تنها در ایالات متحده ثبت شد. با این حال، کشف واکسن این بیماری توانست فلج اطفال را در بسیاری از نقاط جهان ریشه کن سازد.
این بیماری برای اولین بار، در سال 1789 توسط یک پزشک انگلیسی به نام مایکل آندروود، کشف شد و پس از آن ویروس این بیماری در سال 1908 توسط یک ایمونولوژیست اتریشی به نام کارل لاندستینر شناسایی شد و در نهایت واکسن آن در سال 1950 توسط جوناس سالک کشف گردید.
انواع بیماری فلج اطفال
بیماری فلج اطفال یک نوع بیماری ویروسی است که تقریبا در 95 درصد موارد هیچگونه علائم خاصی ندارد و به همین علت به این بیماری، فلج اطفال بی‌نشانه نیز گفته می‌شود. اما در 4 تا 8 درصد موارد علائمی وجود دارد (بیماری فلج اطفال نشانه‌دار) و لذا در این شرایط بیماری به سه شکل ظاهر می‌گردد:
1- فلج اطفال بی‌تاثیر
یک فرم خفیف که به آن فلج اطفال بی‌تاثیر می‌گویند. اکثر افرادی که به این نوع فلج اطفال مبتلا می‌شوند ممکن است حتی متوجه وجود چنین بیماری‌ای در خود نشوند، زیرا بیماری آن‌ها به علائم خفیفی مانند علائم بیماری آنفلوانزا نظیر عفونت تنفسی، اسهال، تب، گلودرد و احساس بیمار بودن ختم می‌شود.
2- پولیومیلیت غیر فلجی
اما یک نوع جدی‌تر همراه با مننژیت آسپتیک وجود دارد که به آن پولیومیلیت غیر فلجی می‌گویند. در این بیماری، علائم عصبی مانند حساسیت به نور و خشک شدن گردن قابل مشاهده است.
3- پولیومیلیت فلجی
و فرم شدید و ناتوان کننده این بیماری که پولیومیلیت فلجی نامیده می‌شود در 0 تا 2٪ موارد اتفاق می‌افتد.
افرادی که فلج اطفال بی‌تاثیر و یا پولیومیلیت غیر فلجی را تجربه می‌کنند معمولا کاملا بهبود می‌یابند. با این حال، نوع سوم این بیماری یعنی پولیومیلیت فلجی می‌تواند حتی به مرگ نیز منجر شود.
علائم و نشانه‌های بیماری فلج اطفال
همان‌طور که قبلا نیز گفته شد بیماری فلج اطفال در بیشتر مواقع هیچگونه علامت خاصی ندارد اما در مواردی که این بیماری دارای علامتی باشد می‌توان این علائم را به شرح زیر بیان نمود:
- گلودرد
- تب
- خستگی
- حالت تهوع
- سردرد
- درد معده
البته تعداد کمی از افراد مبتلا به فلج اطفال که بیماری در قسمت‌های دیگر بدنشان نیز نفوذ کرده علائم جدی‌تری را از خود نشان می‌دهند که عبارتند از:
- احساس خارش، مور مور شدن و یا سوزن سوزن شدن پوست
- مننژیت یعنی عفونت طناب نخاعی و مغز
- فلج یا ضعف در بازوها و پاها
سندرم پسا فلج اطفال می‌تواند 15 تا 40 سال پس از عفونت اولیه رخ دهد. معمولا 40 درصد از بیمارانی که به فلج اطفال مبتلا شده‌اند ممکن است در آینده سندرم پسا فلج اطفال را تجربه کنند. اینگونه بیماران ممکن است درد، ضعف یا حتی فلج ماهیچه‌ها را بعد از بهبود بیماری اصلی خود تجربه نمایند.
نحوه شیوع فلج اطفال
فلج اطفال یک بیماری انسانی است که از فردی به فرد دیگر منتقل شده و می‌تواند نخاع و مغز را گرفتار نماید. بیماری فلج اطفال غالبا از طریق مواد غذایی آلوده به مدفوع انسانی منتقل می‌شود. در واقع علت اصلی شیوع این بیماری، مصرف غذا یا آب حاوی مدفوع و ادرار انسانی است و در موارد معدودی نیز مشاهده شده که این بیماری از طریق بزاق آلوده نیز گسترش می‌یابد.
افراد آلوده می‌توانند تا 6 هفته ناقل فلج اطفال باشند حتی اگر هیچگونه علائمی را از خود بروز ندهند. در واقع این ویروس در گلو و روده فرد آلوده زندگی می‌کند و لذا تماس با مدفوع و یا ترشحات گلوی افراد می‌تواند سبب ابتلا به فلج اطفال شود. بنابراین اگر پس از رفتن به سرویس بهداشتی، دست‌های خود را به خوبی نشویید و پس از آن با همان دست‌ها غذا بخورید و یا غذایی به دیگران بدهید می‌توانید به فلج اطفال مبتلا شوید.
درمان بیماری فلج اطفال
با استفاده از واکسن فلج اطفال در دوران کودکی می‌توان از بروز این بیماری در افراد جلوگیری کرد. دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد که عبارتند از واکسن فلج اطفال خوراکی (OPV) و واکسن فلج اطفال غیر فعال کننده (IPV) که معمولا در دست و یا پا تزریق می‌شود.
بنابراین کلیه کودکانی که دوزهای توصیه شده واکسن فلج اطفال را دریافت نمایند در آینده به این بیماری مبتلا نخواهند شد. امروزه در کشورهای پیشرفته فقط از واکسن فلج اطفال غیر فعال کننده (IPV) استفاده می‌شود اما هنوز هم در بسیاری از قسمت‌های جهان، واکسن فلج اطفال خوراکی (OPV) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
منابع:
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
