دلایل وجود خون در ادرار چیست؟

علت خون در ادرار (Hematuria) و راه‌های درمان آن

خون در ادرار که با اصطلاح علمی هماچوری شناخته می‌شود شرایطی است که به خودی خود نمی‌تواند هشداردهنده و خطرناک باشد. البته این بدین معنا نیست که می‌توان آن را نادیده گرفت و به سادگی می‌توان از کنار آن رد شد، چرا که می‌تواند نشانه‌ای از شرایط جدی پزشکی باشد.

هماچوری یا خون در ادرار تنها یک نشانه است بنابراین درمان آن متمرکز بر علت ایجاد کننده آن خواهد بود.

خون در ادرار از کجا می‌آید؟

خون در ادرار ممکن است از کلیه‌ها که محل اولیه ساخت ادرار هستند ایجاد شود. البته این شرایط ممکن است از سایر بخش‌های دستگاه ادراری منشا گرفته باشد مانند:

• مجاری ادراری یا لوله‌هایی که ادرار تولیده شده را از کلیه‌های به سمت مثانه منتقل می‌کنند.
• مثانه که محل ذخیره کننده ادرار است.
• پیشابراه، مسیری که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن هدایت می‌کند.

علائم وجود خون در ادرار یا هماچوری

به جای رنگ معمول زرد کم رنگ، ادرار ممکن است به رنگ‌های صورتی، قرمز، قهو‌ه‌ای مایل به قرمز و یا کمی تیره باشد. این همان حالت ناخوشایندی است که پزشکان آن را هماچوری شدید می‌نامند.

گاهی اوقات، نمی‌توانید خون موجود در ادرار را مشاهده کنید. فقط یک آزمایشگاه تشخیص طبی می‌تواند گلبول‌های قرمز موجود در ادرار را بیابد. پزشکان این نوع هماچوری را میکروسکوپی می‌نامند.

ممکن است علائم دیگری وجود نداشته باشد. اما برخی از دلایل احتمالی می‌توانند علائم دیگری را با خود به همراه داشته باشند. که شامل:

1- عفونت مثانه (سیستیت حاد):

در بزرگسالان، عفونت مثانه معمولاً هنگام ادرار کردن باعث سوزش یا درد می‌شود. نوزادان مبتلا به عفونت مثانه ممکن است تب داشته باشند، دچار بد خلقی شوند و از نظر تغذیه ضعیف گردند. در كودكان بزرگ‌تر، ممكن است هنگام ادرار كردن، تب، درد و سوزش و یا یک نیاز شدید به ادرار کردن و دردهای پایین کمری وجود داشته باشد.

2- عفونت‌های کلیه (پیلونفریت):

علائم ممکن است شامل تب، لرز و درد در ناحیه تحتانی کمر (پهلو) باشد.

3- سنگ کلیه:

در سنگ کلیه معمولا باعث درد شدید شکم یا لگن می‌شود.

4- سرطان کلیه:

افراد ممکن است دچار کاهش وزن، کاهش اشتها، خستگی و درد در پهلوهای خود شوند.

5- بیماری‌های کلیوی:

علائم این بیماری شامل ضعف، فشارخون بالا و ورم بدن از جمله پف اطراف چشم می‌باشد.

علل خون در ادرار

علت دفع خون در ادرار یا هماچوری ممکن است به دلیل موارد زیر باشد:

• عفونت مجاری ادراری یا کلیه
• سنگ مثانه یا کلیه
• برخی از بیماری‌های کلیوی مانند التهاب در سیستم فیلتراسیون (گلومرولونفریت)
• پروستات بزرگ شده (هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) یا سرطان پروستات
• بیماری‌های ارثی مانند کم خونی سلول داسی، لخته شدن خون و یا بیماری‌هایی که منجر به لخته شدن خون می‌شوند مانند هموفیلی، کاهش پلاکت خون و بیماری ژنتیکی کلیه پلی کیستیک
• سرطان در مثانه یا کلیه
• آسیب کلیوی ناشی از حادثه یا ورزش

باید به این نکته توجه داشت که وجود خون در ادرار لزوما به معنای ابتلای به بیماری‌های کلیوی و شرایط حادی نیست. هم‌چنین ممکن است رنگ ادرار به دلیل وجود رنگدانه‌های قرمز در مواد غذایی مانند رنگ‌های خوراکی، داروها یا خوردن چغندر زیاد تغییر کند. پزشکان این حالت را با عنوان بیتوریا می‌نامند. برخی دیگر از علت مشاهده خون در ادرار که ناشی از مشکلات جدی نمی‌باشند عبارتند از:

• قاعدگی
• ورزش شدید
• فعالیت جنسی
• مصرف برخی داروهای خاص مانند آسپرین، سیکلوفسفامید، هپارین و پنی‌سیلین
• ابتلای به برخی از ویروس‌ها
• ابتلای به عفونت‌های منتقله از راه جنسی (UTI)

چه کسانی مستعد ابتلا به سرطان هستند؟

در برخی از افراد ریسک ابتلا به سرطان دو چندان می‌شود مانند موارد زیر:

• سنین بالای 35 سال
• سابقه قبلی مشاهده خون در ادرار
• سیگار کشیدن در گذشته و یا حال
• تماس با مواد شیمیایی در محل کار
• پرتو درمانی قبلی برای سرطان رحم
• اختلالات یا بیماری‌های قبلی مجاری ادراری
• علائم تحریک کننده مانند عفونت و درد
• عفونت‌های مزمن مجاری ادراری

دلایل وجود خون در ادرار در بارداری

سه دسته از عفونت‌های منتقله از راه جنسی در دوران بارداری می‌توانند علت وجود خون در ادرار زنان یا هماچوری باشند که عبارتند از:

1- باکتریوری (باکتری ادراری) بدون علامت:

این حالت معمولا علائم بالینی خاصی را ایجاد نمی‌کند و توسط باکتری‌های موجود در بدن زنان قبل از دوران بارداری ایجاد می‌شود. در صورت عدم درمان می‌تواند به عفونت کلیه یا عفونت حاد مثانه منجر شود. این عفونت در حدود 1.9 تا 9.5 درصد از زنان باردار رخ می‌دهد.

2- اورتریت حاد یا سیستیت:

اورتریت التهاب مجرای ادرار و سیستیت التهاب مثانه می‌باشد. هر دو این بیماری‌ها در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شوند. آن‌ها غالباً در اثر نوعی باکتری به نام اشرشیاکلی (E. coli) ایجاد می‌شوند.

3- پیلونفریت:

پیلونفریت، عفونت کلیوی است که می‌تواند در نتیجه باکتری‌هایی باشد که از طریق جریان خون به کلیه‌ها وارد می‌شوند یا از جای دیگری وارد مسیر مجاری ادراری می‌گردند. این بیماری همراه با خون در ادرار، ممکن است علائم دیگری شامل تب، درد هنگام ادرار کردن و درد در ناحیه کمر، پهلو و کشاله ران یا شکم ایجاد نماید.

علاوه بر این سه عامل باکتریایی، سایر علل خون در ادرار مانند سنگ کلیه و غیره ممکن است در دوران بارداری این چنین شرایطی را ایجاد نمایند.

در صورت وجود خون در ادرار، چه کاری باید انجام بدهید؟

افرادی که با مشکل خون در ادرار مواجه هستند، همیشه باید با پزشکان خود مشورت کنند. اگر عفونت ادراری یا سنگ کلیه وجود داشته باشد، باید مقدار زیادی آب نوشیده شود. خون در ادرار هم‌چنین به این معنی است که باید از نوشیدنی‌های اسیدی مانند قهوه، چای یا آب مرکبات که همه آن‌ها می‌توانند مثانه را تحریک کنند، خودداری کنید.

بسته به علائم، مراجعه به متخصص مانند متخصص اورولوژی ممکن است لازم باشد. علاوه بر خونی که ممکن است مشاهده شود یا دیده نشود، ممکن است علائم دیگر عفونت مانند موارد زیر وجود داشته باشد:

• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار
• تب، حالت تهوع، استفراغ، احساس لرز یا درد در شکم، در پهلوها یا پشت
• عدم توانایی در ادرار کردن
• عبور لخته‌های خون از طریق ادرار
• درد هنگام رابطه جنسی یا خون‌ریزی شدید قاعدگی
• ادرار قطره قطره، ادرار بیش از حد در هنگام شب یا مشکل در شروع ادرار

اگرچه ممکن است این علائم ناشی از یک مشکل سلامتی دیگر باشد، اما باید با پزشک مشورت کنید تا دریابید که این مشکل چیست و برای درمان آن چه کاری باید انجام شود.

تشخیص خون در ادرار

پزشکان معمولا در ابتدا برای بررسی دقیق‌تر سوالاتی را در مورد سابقه بالینی افراد خواهند پرسید و برای یک تشخیص کامل، بررسی نمونه ادرار توسط آزمایشگاه تشخیص طبی را خواهند خواست. این روش‌ها معمولا شامل بخش‌های مشاهده میکروسکوپیک نمونه ادرار خواهد بود که در آن سلول‌های غیر عادی توسط تکنسین مورد جستجو قرار خواهد گرفت.

علاوه بر بررسی میکروسکوپیک نمونه ادرار، معمولا یک آزمایش خون برای بررسی فرآیند تصفیه کلیه‌ها از مواد زائد نیز مورد انجام قرار خواهد گفت. این آزمایش می‌تواند بیماری‌های کلیوی را نشان دهند. برخی از افراد ممکن است به آزمایشات دیگری مانند موارد زیر نیاز داشته باشند مانند:

1- سی تی اسکن:

نوع خاصی از اسکن اشعه ایکس می‌تواند به پیدا کردن سنگ، تومور و سایر مشکلات موجود در مثانه، کلیه‌ها و مجرای ادرار کمک کند.

2- سونوگرافی کلیه:

در این آزمایش از امواج صوتی استفاده می‌شود تا تصویری از کلیه ایجاد شود.

3- سیستوسکوپی:

پزشک از طریق مجرای ادرار یک لوله کوچک متصل به یک دوربین را داخل مثانه وارد می‌کند. پزشک ممکن است برای بررسی سلول‌های غیرمعمول یا سرطانی از آن‌ها نمونه‌های بافتی (بیوپسی) بردارند.

4- بیوپسی کلیه:

تکنسین با قرار دادن نمونه ای از بافت کلیه در زیر میکروسکوپ به دنبال نشانه‌هایی از بیماری کلیوی خواهد بود.

درمان خون در ادرار یا هماچوری

پزشکان معمولا شرایط ایجاد کننده‌ این خون در ادرار را تحت درمان قرار خواهند داد. بعد از انجام درمان‌های مد نظر معمولا چندین نوبت نمونه ادرار برای تایید و یا فقدان وجود خون در ادرار به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. اگر هنوز هم خون در ادرار وجود داشته باشد ممکن است آزمایش‌های تشخیصی بیشتری مورد نیاز باشد.

ممکن است افراد برای تشخیص و درمان بهتر به پزشکان متخصص مانند اورولوژیست‌ها و نفرولوژیست‌ها ارجاع داده شوند.

اگر پزشک قادر نباشد که در اولین مراجعه دلایل را این شرایط را تشخیص دهد، ممکن است از بیمار بخواهد تا هر سه تا شش ماه یکبار آزمایش ادرار و فشارخون انجام دهد، به خصوص افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری‌ها قرار داشته و ریسک فاکتورهای ابتلا به سرطان مثانه را دارند. این فاکتورهای خطر عبارتند از سنین 50 سال و یا بالاتر، سیگار کشیدن و تماس با برخی مواد شیمیایی صنعتی می‌باشد.

منابع:

1. https://www.kidneyfund.org/kidney-disease/kidney-problems/blood-in-urine.html
2. https://consumer.healthday.com/encyclopedia/first-aid-and-emergencies-20/emergencies-and-first-aid-news-227/blood-in-the-urine-644311.html
3. https://www.webmd.com/digestive-disorders/blood-in-urine-causes#1
4. https://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/hematuria
5. https://www.healthline.com/health/blood-in-urine-pregnancy#causes