عقیم سازی مردان یا وازکتومی چگونه انجام می‌شود؟

به عنوان یک روش کنترل بارداری در مردان، وازکتومی می‌تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد. این روش در مطب پزشک یا یک مرکز جراحی سرپایی انجام می‌شود. بیشتر مردان در کمتر از یک هفته بهبود می‌یابند، اما ممکن است بهبودی کامل تا هشت یا نه روز به طول بینجامد. در مقایسه با عقیم سازی زنان، وازکتومی روشی ساده تر، موثرتر و با عوارض کمتری می‌باشد، بنابراین هزینه بسیار کمتری دارد. برگشت بارداری ممکن است در برخی موارد امکان پذیر باشد.

وازکتومی چیست؟

وازکتومی یک روش ساده، ایمن و موثر برای پیشگیری از بارداری دائمی یا جلوگیری از بارداری است. به دلیل نحوه قرارگیری اندام‌های جنسی مردانه، این روش بسیار رو به جلو است. هدف این است که با استفاده از برش و بستن انتهای لوله‌های وازدفران (لوله‌های حمل کننده اسپرم) که مانع از عبور اسپرم می‌شود، پیشگیری از بارداری دائمی را برای یک مرد فراهم کند و یا او قدرت پدر شدن در آینده را نداشته باشد. در کل حدود 50 میلیون مرد تحت عمل وازکتومی قرار گرفته‌اند که تقریباً 5٪ از کل مردان متاهل در سن باروری می‌باشند. بیش از 500000 مرد هر ساله روش وازکتومی را به عنوان یک گزینه پیشگیری از بارداری در ایالات متحده انتخاب می‌کنند.

آیا وازکتومی روشی صدرصد موثر است؟

سوالی که برای اکثر مردان مطرح می‌گردد این است که آیا وازکتومی برگشت پذیر است؟ غیر از پرهیز از رابطه جنسی، هیچ روشی برای جلوگیری از بارداری 100٪ موثر نیست. در موارد نادر پس از وازکتومی، تقریباً از هر 10000 مورد 1 مورد، امکان عبور اسپرم از انتهای جدا شده از لوله‌های وازدفران وجود دارد. به طور کلی، میزان شکست وازکتومی بسیار کم است. سالهاست که به عنوان وسیله‌ای برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌شود و دارای سابقه طولانی ایمن و موثر می‌باشد.

نمونه‌های مایع منی به طور معمول پس از وازکتومی بررسی می‌شوند تا موفقیت آمیز بودن این روش تأیید شود. اگر اسپرم مرده یا زنده همچنان در نمونه‌های مایع منی ظاهر شود، تکرار وازکتومی مورد نیاز خواهد بود. خوشبختانه، این حالت فقط تقریباً از هر 10 هزار مورد یکبار اتفاق می‌افتد، میزان شکست بسیار کمتر از هر نوع دیگری برای جلوگیری از بارداری است. به عنوان مثال، کاندوم‌ها در حدود 1٪ از هر بار رابطه جنسی ممکن است شکست بخورند.

آماده سازی قبل از انجام عمل وازکتومی

قبل از انجام این عمل معمولا پزشک مربوطه سابقه سلامتی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد و یک معاینه بالینی مختصر انجام می‌دهد. در صورتی که هر یک از موارد زیر در فرد وجود داشته باشد، بایستی با پزشک مربوطه در میان گذاشته شود:

• سابقه خون‌ریزی بیش از حد یا اختلالات خونی.
• آلرژی یا حساسیت به داروهای بی‌حسی موضعی، مانند داروهای بنزوکائین یا لیدوکائین یا آنتی بیوتیک‌ها.
• بیماری پوستی شامل کیسه بیضه، به خصوص جوش‌های آلوده.
• استفاده منظم از آسپرین یا داروهایی که حاوی آسپرین هستند یا داروهایی که خون‌ریزی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• سابقه آسیب دیدگی یا جراحی قبلی در اندام تناسلی یا کیسه بیضه یا کشاله ران (مانند فتق).
• سابقه عفونت‌های ادراری یا دستگاه تناسلی اخیر یا مکرر.

فرم رضایت

از فرد خواسته می‌شود تا برگه رضایت نامه را برای انجام این روش امضا نماید. فرم رضایت نامه بیان می‌کند که فرد روش وازکتومی و خطرات آن را قبول کرده است. این حالت شامل قبول تمام عوارض جانبی ناخواسته‌ای که در طول هر نوع عمل جراحی نیز ممکن است به وجود بیاید، خواهد شد. بنابراین بیمار بایستی قبل از انجام این روش هر گونه ابهامات و سوالات خود را با پزشک مطرح نماید.

رقیق کننده‌های خون

هفت روز قبل از جراحی هیچ یک از این داروها نباید مصرف گردد، مگر اینکه پزشک مربوطه اطلاعات لازم را در مورد این داروها در اختیار شما قرار داده باشد. مصرف این داروها خطر خون‌ریزی را افزایش می‌دهد. این داروها شامل:

• آسپرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDS) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
• وارفارین (کومادین)
• کلوپیدوگرل (پلاویکس)
• تیکلوپیدین
• داروهای ضد انعقاد خوراکی غیر ویتامین K مانند دابیگاتران، ریواروکسابان، آپیکسابان و ادوکسابان

اصلاح کردن و شستن

شب قبل یا صبح قبل از انجام عمل وازکتومی، موها باید از کل کیسه بیضه تراشیده شود. موها را تا بالای آلت تناسلی از جمله موهای شرمگاهی که به نظر می‌رسد روی پوست کیسه بیضه قرار دارند، اصلاح نمایید. از تیغ برقی روی کیسه بیضه استفاده نکنید. تیغ یکبار مصرف تک تیغه بهترین انتخاب است.

برای کاهش خطر عفونت، کیسه بیضه و کشاله ران را یک روز قبل و صبح جراحی کاملاً بشویید.

سایر آماده سازی‌ها

• چندین ساعت قبل از جراحی، طبق دستورالعمل‌ها، از داروهای خاص قبل از عمل استفاده کنید.
• یک لباس زیر تمیز ورزشی (جک استراپ) یا یک جفت شورت فشرده به همراه داشته باشید.
• قبل از وازکتومی از غذاهای سبک و بیشتر مایعات استفاده کنید. زیاد غذا نخورید، اما از غذا پرهیز نکنید.

وازکتومی چگونه انجام می‌شود؟

عمل وازکتومی به دو صورت انجام می‌شود. یک وازکتومی همراه با برش بوده و دیگری را وازکتومی بدون جراحی می‌نامند. هر دو در مطب پزشکان یا مراکز جراحی سرپایی انجام می‌شود. هر دو از بی‌حسی موضعی برای بی‌حسی بیضه استفاده می‌کنند. بیهوشی بصورت تزریق ضربه‌ای انجام می‌شود.

در هر دو نوع روش وازکتومی انتهای لوله‌های وازدفران (لوله‌هایی که اسپرم را حمل می‌کنند) تقسیم و بسته می‌شوند و از عبور اسپرم جلوگیری می‌کنند. این حالت باعث می‌شود اسپرم با مایع منی مخلوط نشود و هنگام انزال مرد هنگام ارگاسم آزاد شود.

جراح شکافی در پوست ایجاد می‌کند و لوله‌های وازدفران را می‌گیرد. لوله‌های وازدفران سپس تقسیم شده و گره خورده، بریده یا سوزانده می‌شود. با سوزاندن یا با جریان الکتریکی بریدگی‌ها بسته می‌شود.

آیا وازکتومی درد دارد؟

همراه با وازکتومی ناراحتی کمی وجود دارد. کیسه بیضه بی‌حس خواهد شد، اما برخی از مردان کمی احساس کشیدگی می‌کنند یا احساس می‌کنند که چیزهایی در اطراف آن‌ها حرکت می‌کنند. جراح بسته به نوع انجام این روش تصمیم می‌گیرد که آیا فرد نیاز به بخیه خواهد داشت یا نه.

بعد از انجام وازکتومی چه اتفاقی می‌افتد؟

1- درد و کبودی:

ناراحتی خفیف، کبودی و ورم پس از عمل وازکتومی شایع است. ناراحتی خفیف را می‌توان با مصرف استامینوفن هر چهار ساعت یکبار درمان کرد. بسته‌های یخ یا کمپرس سرد روی کیسه بیضه و پانسمان قرار گرفته‌اند نیز می‌توانند باعث تسکین درد شوند. استفاده مکرر از کیسه‌های یخ در 36 ساعت اول می‌تواند به کاهش ورم کمک کند. همیشه حتما کیسه یخ را در یک حوله بپیچید یا چیزی ما بین آن و پوست قرار دهید.

2- پانسمان وازکتومی:

پانسمان باید هنگام لک شدن یا کثیف شدن تعویض شود. برش‌های گاز استریل کوچک در هر داروخانه موجود است. پانسمان را می‌توان به صورت خشک یا بدون لکه زدایی، معمولاً در طی یک روز یا همین مدت تعویض کرد. انتظار می‌رود مقدار کمی ترشحات وجود داشته باشد. بهتر است که این مایعات در داخل آن جمع نشود، بنابراین بهتر است تخلیه صورت گیرد.

3- استحمام:

می‌توانید دوش گرفتن را از روز بعد از وازکتومی شروع کنید. به مدت چند هفته از حمام یا شنا خودداری کنید. برای خشک شدن کیسه بیضه، با حوله خشک این کار را بدون هیچ گونه مالشی انجام دهید.

4- جداسازی پوست:

گاهی اوقات به دلیل وجود مایعات بافتی، خون یا مایعات بدن، پوست از هم جدا می‌شود. لبه‌ها را می‌توان با گاز استریل و انگشتان خود محکم کرد. این باعث جمع شدن پوست و بهبود آن می‌شود.

وجود برخی از این علائم پس از وازکتومی معمول است. این علائم باید طی 72 ساعت پس از جراحی از بین بروند. با این حال، اگر درد غیرمعمولی، ورم شدید بیضه، خون‌ریزی مداوم یا تب (بیش از 100 درجه فارنهایت) دارید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

بعد از وازکتومی چه اتفاقی برای اسپرم می‌افتد؟

پس از وازکتومی، بیضه‌ها به ساختن اسپرم ادامه می‌دهند. وقتی سلول‌های اسپرم از بین می‌روند، متلاشی شده و توسط بدن جذب می‌شوند. این همان روشی است که بدن با انواع دیگر سلول‌هایی که هر روز می‌میرند و جایگزین می‌شوند، رفتار می‌کند.

آیا وازکتومی عوارض دارد؟

عوارضی مانند التهاب (ورم)، خون‌ریزی یا عفونت ممکن است رخ دهد، اما نسبتاً غیرمعمول بوده و جدی نیستند. خطرات جزئی شامل موارد زیر است:

1- درد:

هر روشی می‌تواند اعصاب را تحت تأثیر قرار دهد و به ندرت، درد باقیمانده وجود دارد. بیضه‌ها اندام‌های حساسی هستند، بنابراین درد می‌تواند در مردان رخ دهد چه آنها وازکتومی کرده باشند یا نه. مشخص نیست که آیا وازکتومی این خطر درد بیضه را افزایش می‌دهد یا خیر. سندرم درد پس از وازکتومی پیچیده است و در 1 تا 2٪ از مردان پس از وازکتومی رخ می‌دهد. اینکه چرا این علائم متنوع ایجاد می‌شود، به درستی درک نشده است، اما مردان ممکن است درد بیضه، درد همراه با انزال و پریشانی روانی را تجربه کنند.

2- گرانولومای اسپرم:

ممکن است در نتیجه نشت اسپرم از قسمت برش داده شده، توده‌ای سخت و گاه دردناک به اندازه یک نخود تشکیل شود. توده خطرناکی نیست و تقریباً همیشه جذب بدن می‌شود. پشتیبانی از کیسه بیضه و تسکین دهنده درد خفیف (مانند استامینوفن) می‌تواند به تسکین علائم کمک کند.

3- احتقان (در کیسه بیضه):

احساس فشار ناشی از اسپرم در بیضه‌ها، اپیدیدیم (ساختاری که اسپرم را ذخیره می‌کند) و لوله‌های وازدفران پایین ممکن است باعث ناراحتی به مدت 2 تا 12 هفته پس از وازکتومی شود. مانند گرانولوم، احتقان معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌شود.

عوارض وازکتومی باید با گزینه‌های دیگر از جمله احتمال بارداری دیگر در صورت عدم انجام وازکتومی سنجیده شود.

مزایای وازکتومی

وازکتومی مزایای بسیاری به عنوان یک روش کنترل بارداری ارائه می‌دهد. فایده اصلی اثربخشی است. وازکتومی بیش از 99/99٪ در جلوگیری از بارداری موثر است. وازکتومی مانند بستن لوله‌های زنانه یک روش یکبار مصرف است که پیشگیری از بارداری دائمی را فراهم می‌کند. اگر روش‌های جلوگیری از بارداری زنان (مانند بستن لوله ها) را با وازکتومی مقایسه کنید، مشاهده می‌کنید که وازکتومی:

• ساده‌تر است
• موثرتر است
• می تواند به صورت سرپایی انجام شود.
• عوارض کمتری دارد (برای بیمار بی‌خطر است!).
• بسیار ارزان‌تر است.

بنابراین، اگر در ذهن شما این سوال مطرح می‌شود که آیا وازکتومی بهتر است یا توبکتومی (بستن لوله‌های رحمی در زنان)؟ وازکتومی از بسیاری جهات بهتر خواهد بود.

آیا بعد از وازکتومی عوارض جانبی ناخواسته‌ای وجود خواهد داشت؟

این معمولاً به معنای:

• آیا تستوسترون کمتری تولید خواهم کرد؟
• آیا بعد از انجام این عمل، هم چنان قادر به انجام رابطه جنسی خواهم بود؟
• آیا وازکتومی باعث زود انزالی می‌شود؟
• آیا مایع منی دچار تفاوت خواهد شد؟
• آیا شریک زندگی من بعد از وازکتومی می‌تواند این تفاوت‌ها را تشخیص دهد؟

اصولاً پاسخ این گونه سوالات منفی خواهد بود! وازکتومی بر تولید یا ترشح تستوسترون تأثیر نمی‌گذارد. (تستوسترون هورمون مردانه‌ای است که مسئول میل جنسی، رشد موی صورت، تن صدا و سایر خصوصیات مردانه است).

وازکتومی بر روی جنسیت تأثیر منفی نمی‌گذارد. نعوظ، ارگاسم و مقدار انزال به همان حالت باقی می‌ماند. تنها تفاوت این است که مایع منی شما دیگر حاوی اسپرم نخواهد بود. غالباً، مردانی که این عمل را انجام داده‌اند، در می‌یابند که رابطه جنسی با شریک زندگی به خودی خود لذت بخش‌تر است زیرا آنها دیگر نگران بارداری یا قطع این فرآیند برای جلوگیری از بارداری نیستند.

آیا وازکتومی خطرات طولانی مدت برای سلامتی دارد؟

بسیاری از مطالعات اثرات طولانی مدت وازکتومی بر سلامتی را مورد بررسی قرار داده‌اند. شواهد نشان می‌دهد که هیچ خطر قابل توجهی برای آنان وجود ندارد. مردانی که وازکتومی کرده‌اند بیشتر از مردان دیگر به سرطان، بیماری قلبی یا سایر مشکلات سلامتی مبتلا نمی‌شوند.

مدت زمان بهبودی بعد از وازکتومی چقدر است؟

بیشتر مردان در کمتر از یک هفته قادر به بازگشت به محل کار خود هستند. اگر کار شما سنگین و بدنی است، ممکن است یک هفته کامل نیاز به استراحت داشته باشید.

فعالیت‌های روزمره را می‌توان چند روز بعد (معمولاً 48 تا 72 ساعت) پس از عمل از سر گرفت، مگر اینکه فعالیت‌ها غیرمعمول باشد. مردانی که پس از وازکتومی مورد بررسی قرار گرفتند، بهبودی کامل را به طور متوسط در هشت تا نه روز گزارش می‌دهند.

چه موقع انجام رابطه جنسی پس از وازکتومی بی‌خطر است؟

فعالیت جنسی را می‌توان هفت روز پس از وازکتومی از سر گرفت، اما اقدامات احتیاطی (شکل دیگری از پیشگیری از بارداری) باید در برابر بارداری انجام شود تا زمانی که تعداد اسپرم‌ها نشان دهد مایع منی عاری از اسپرم است. به طور کلی، تجزیه و تحلیل منی حدود دو تا سه ماه پس از وازکتومی انجام می‌شود.

منابع:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/4423-vasectomy-sterilization