همه چیز درباره شیدایی یا مانیا

شیدایی یا مانیا چگونه تعریف می‌شود؟

مانیا در زبان یونانی به معنای دیوانگی و کلمه مانیک در زبان انگلیسی به معنای دیوانه است. شیدایی یا مانیا حالتی است که فرد در آن به طور غیر عادی، خلق بسیار بالا، افزایش انرژی، خوشحالی و خوش‌بینی بیش از حد را به همراه بیش فعالی و کاهش نیاز به خواب تجربه می‌کند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت شیدایی (مانیا) برعکس افسردگی است.

شیدایی روی عملکرد عادی فرد تاثیر می‌گذارد برای مثال در صورتی که فردی خجالتی دچار شیدایی شود ممکن است در مکان‌های عمومی با افراد ناآشنا وارد گفتگو شده و درباره مسائل شخصی و خصوصی‌اش با آن‌ها بی‌پرده سخن بگوید.

شیدایی (مانیا) چه علائمی دارد؟

مشخصه‌های اصلی شیدایی شامل پرحرفی، تند حرف زدن، کاهش نیاز به خواب (برعکس افسردگی یا اضطراب که فرد نیاز به خواب دارد اما نمی‌تواند بخوابد، فردی که در فاز شیدایی است احساس می‌کند نیازی به خوابیدن ندارد)، سریع فکر کردن، حواس پرتی، افزایش فعالیت‌های هدفمند و تحریک روانی-حرکتی، است. برخی نشانه‌های دیگر شیدایی عبارتند از خلق بالا، بی‌ثباتی خلق، تکانش‌گری، تحریک‌پذیری، و خود بزرگ‌بینی. اگر فردی علائم مذکور را تجربه می‌کند باید بستری شود.

فردی که اپیزود شیدایی (مانیا) را تجربه می‌کند، بسیار شاد و پر انرژی بوده و ذهنش پر از ایده‌های جدید است اما نمی‌تواند روی یک فکر یا ایده متمرکز شود و دچار پرش فکری شدید می‌شود. فرد در این حالت تمایلی به خواب ندارد و میل جنسی‌اش افزایش می‌یابد. افرادی که در فاز شیدایی (مانیا) قرار دارند، برنامه‌ریزی‌های بلندپروازانه کرده و اهداف غیر واقعی برای خود تعیین می‌کنند. این افراد در صورتی که کنترل نشوند ممکن است به اعمالی مانند شرط بندی‌های بزرگ، سرمایه گذاری‌های بی‌اساس، و حتی ازدواج بدون پیش زمینه دست بزنند.

شیدایی یا مانیا چه تفاوتی با پرانرژی بودن دارد؟

شیدایی (مانیا) با پرانرژی بودن، یا حالاتی که بر اثر سوءمصرف مواد مخدر، بیماری‌های جسمی، یا دیگر علت‌ها ایجاد می‌شود، متفاوت است. شیدایی یک حالت «طبیعی» بوده، به این معنی که توسط مصرف مواد، داروها، یا عوامل بیرونی ایجاد نمی‌شود و یکی از مشخصه‌های اختلال دو قطبی نوع اول است. در صورتی که حتی یک دوره شیدایی در فردی تشخیص داده شود می‌توان او را مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 1 اعلام نمود. به همین دلیل هنگام تشخیص شیدایی باید به دقت دیگر شرایطی را که می‌توانند علائم مشابه ایجاد کنند، رد کنیم.

استفاده از کافئین و دیگر محرک‌ها به ویژه کوکائین، آمفتامین (و متامفتامین یا شیشه)، PCP، نیکوتین و مواد توهم‌زا نیز می‌تواند علائم مشابهی را ایجاد کند. بالا بودن میزان استروئیدها و هورمون رشد نیز می‌تواند منجر به پرخاش‌گری، تحریک‌پذیری و اضطراب شود که شبیه مانیا است. از جمله اختلالات روانی‌ای که حالات روانی شبیه به مانیا ایجاد می‌کنند می‌توان به اسکیزوفرنی، اضطراب شدید، اختلال وسواسی اجباری شدید، و اختلال افسردگی عمده با ویژگی‌های روان رنجوری اشاره کرد.

هیپومانیا چیست و چه تفاوتی با مانیا دارد؟

هیپومانیا شکل خفیف‌تر مانیا است که در عملکرد اجتماعی یا شغلی فرد تاثیر منفی زیادی ندارد و بر خلاف مانیا که یک هفته طول می‌کشد، دوره زمانی حدودا 4 روزه دارد. برخلاف مانیا که می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به بستری ایجاد می‌کند، خلق و انرژی بالا در هیپومانیا خطری به همراه نداشته و نیازی به بستری ندارد. هیپومانیا مشخصه اختلال دوقطبی نوع 2 است.

شیدایی (مانیا) در چه افرادی دیده می‌شود؟

شیدایی مشخصه اختلال دو قطبی نوع اول است و شیوع آن در زنان و مردان برابر است. آغاز اختلال دوقطبی نوع 1 در حدود سن 25 سالگی است با این حال این اختلال در مردان نسبت به زنان در سنین پایین‌تری آغاز می‌شود.

علت ابتلا به شیدایی (مانیا) چیست؟

علت اصلی شیدایی (مانیا) مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که عوامل ژنتیک، روانی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. برخی پژوهش‌ها نشان داده است که بعضی از قسمت‌های مغز در ایجاد شیدایی نقش دارند.

بر اساس شواهد به دست آمده از پژوهش‌ها، بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی تغییراتی را در آمیگدال، هیپوکامپ، هسته‌های قاعده‌ای، کورتکس پیش پیشانی و سینگولیت قدامی نشان می‌دهند. در مبتلایان به اختلال دو قطبی فعالیت آمیگدال افزایش و فعالیت هیپوکامپ و کورتکس پیش پیشانی کاهش می‌یابد که این تغییرات می‌تواند علت اختلال در عملکرد اجرایی، برجسته و غیرقابل کنترل شدن هیجانات باشد.

شیدایی (مانیا) چگونه درمان می‌شود؟

عموما، بیمار مبتلا به شیدایی با داروهایی که علائم حاد مانیا را تسکین می‌بخشند و داروهایی که از ایجاد اپیزودهای بیشتر جلوگیری می‌کنند درمان می‌شود. به طور کلی درمان اصلی شیدایی، دارودرمانی است اما آموزش به خانواده و مراقبت کنندگان و روان‌درمانی این بیماران نیز می‌تواند اثرات مثبت بلندمدتی به همراه داشته باشد.