آزمایش لکه‌گذاری خون (PBS) چیست و با چه هدفی انجام می‌شود؟

آزمایش اسمیر خون محیطی

آزمایش لکه‌گذاری خون (PBS) از انواع آزمایش خون است که به منظور بررسی موارد غیر عادی در سلول‌های خونی انجام می‌شود. سه گروه از سلول‌های خون که در این آزمایش مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:

1. گلبول‌های قرمز، که اکسیژن را به سرتاسر بدن هدایت می‌کنند.
2. گلبول‌های سفید، که به بدن در مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی کمک می‌کنند.
3. پلاکت‌ها، که در روند لخته شدن خون بسیار مهم هستند.

در این آزمایش اطلاعات به صورت عددی و شکل این سلول‌ها ارائه می‌شوند. کلیه این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا بیماری‌های خونی یا سایر بیماری‌های احتمالی در بدن بیمار را تشخیص دهد.

هرگونه مورد غیرطبیعی در تعداد یا شکل سلول‌های خونی می‌تواند بر روند انتقال اکسیژن توسط خون تاثیر بگذارد. این موارد غیرطبیعی اغلب به دنبال کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها در بدن ایجاد می‌شوند، اما این شرایط می‌تواند در پی بروز برخی بیماری‌ها، همچون کم خونی داسی شکل، نیز اتفاق بی‌افتد.

گلبول‌های سفید خون جزئی ضروری در سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند. سیستم ایمنی شبکه‌ای متشکل از انواع بافت و سلول‌های مختلف است که به بدن در مقابله با عوامل مهاجم و بیماری‌ها کمک می‌کند. بالا بودن یا پایین بودن تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده وجود برخی بیماری‌های خونی باشد.

بیماری‌هایی که در صورت بروز می‌توانند بر گلبول‌های سفید خون تاثیر بگذارند، در نهایت منجر به عدم توانایی بدن در حذف یا کنترل عوامل عفونی و یا سایر مشکلات التهابی خواهند شد. هرگونه مورد غیر عادی در شکل و تعداد گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری مربوط به پلاکت‌های خون باشد. بیماری‌های مرتبط با پلاکت بر توانایی بدن در لخته کردن خون تاثیر می‌گذارند.

توانایی بدن در لخته کردن خون به هنگام بروز خون‌ریزی بسیار حیاتی است و از خروج بیش از اندازه خون از بدن جلوگیری می‌کند. بیماری‌های پلاکتی اغلب زمانی بروز می‌کنند که بدن به دلایلی شروع به تولید بیش از حد پلاکت می‌کند.

آزمایش لکه‌گذاری خون (Blood Smear) به چه منظور صورت می‌گیرد؟

آزمایش لکه‌گذاری خون اغلب با هدف تشخیص برخی بیماری‌های خاص صورت می‌گیرد، از جمله:

1. ایجاد زردی پوست بدون دلیل خاص
2. ایجاد کم خونی بدون دلیل خاص (کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون)
3. ایجاد کبودی‌های غیر عادی در بدن
4. بروز علائمی مشابه با آنفلوانزا
5. کاهش وزن ناگهانی
6. ایجاد عفونت‌های شدید یا بی‌دلیل
7. ایجاد راش یا بریدگی در پوست
8. درد در استخوان‌ها

پیش از انجام آزمایش لکه‌گذاری خون نیاز به انجام چه کارهایی است؟

بسیار مهم است که قبل از انجام این آزمایش با پزشک خود راجع به هرگونه دارو (تجویز شده با نسخه یا خریداری شده بدون نسخه)، مکمل‌های دارویی و ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید یا اخیرا مصرف کرده‌اید صحبت کنید. برخی داروها می‌توانند بر نتیجه این آزمایش تاثیر بگذارند. از جمله این داروها می‌توان به NSAIDها، برخی آنتی بیوتیک‌ها و گلوکورتیکواستروئیدها اشاره کرد.

علاوه بر این، چنانچه شما به طور مرتب از داروها یا درمان‌های ضد انعقاد خون استفاده می‌کنید توجه داشته باشید که ممکن است در حین انجام آزمایش خون دچار خون‌ریزی زیادی شوید. بنابراین بهتر است پیش از انجام آزمایش این موضوع را با مسئول آزمایشگاه در میان بگذارید.

هم‌چنین شما باید با پزشک خود در مورد بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستید، همچون هموفیلی، صحبت کنید. برخی بیماری‌ها، برخی محصولات انتقال خون و برخی انواع سرطان خون می‌تواند باعث ایجاد نتایج غیر عادی در آزمایش لکه‌گذاری خون شود.

بسیار مهم است که پیش از انجام آزمایش PBS با پزشک خود راجع به این موارد صحبت کنید تا از بروز نتایج اشتباه در آزمایش شما جلوگیری شود.

پس از انجام آزمایش PBS چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟

به طور کلی انجام آزمایش خون روند کم‌خطری دارد. با این حال ممکن است برخی موارد که در زیر به آن‌ها اشاره شده برای شما اتفاق بی‌افتد:

1. غش کردن
2. احساس گیجی
3. تورم یا قرمزی در ناحیه نمونه‌گیری
4. کبودی
5. عفونت

نتایج آزمایش PBS

زمانی که تعداد سلول‌های خونی و شکل ظاهری آن‌ها طبیعی باشد گفته می‌شود لکه‌گذاری خون نرمال است. اما چنانچه در اندازه (بزرگی و کوچکی)، شکل، رنگ و تعداد سلول‌های خونی موارد غیرطبیعی مشاهده شود گفته می‌شود لکه‌گذاری خون غیرطبیعی بوده است.

نتایج غیرطبیعی براساس بیماری یا مشکلی که سلول‌های خونی را تحت تاثیر قرار داده با یکدیگر متفاوت هستند.

بیماری‌های مربوط به گلبول‌های قرمز عبارتند از:

1. کم خونی مربوط به کمبود آهن، نوعی بیماری که در آن به دلیل فقر آهن بدن قادر نیست به میزان کافی گلبول‌های قرمز سالم تولید کند.
2. کم خونی داسی شکل، یک بیماری وراثتی که زمانی به وجود می‌آید که گلبول‌های قرمز به صورت غیر عادی دارای شکل هلالی هستند.
3. سندرم اورمیک همولتیک، که معمولا به دنبال بروز عفونت در سیستم گوارشی ایجاد می‌شود.
4. پلی سیتمی ورا (Polycythemia Vera)، بیماری که در پی تولید بیش از اندازه گلبول قرمز توسط بدن ایجاد می‌شود.

بیماری‌های مربوط به گلبول‌های سفید خون عبارتند از:

• لوکمی مزمن یا حاد، که از انواع سرطان خون است.
• لنفوما، نوعی سرطان خون که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد.
• ایدز HIV، نوعی ویروس که گلبول‌های سفید خون را آلوده می‌کند.
• هپاتیت C، که یک عفونت ویروسی است.
• عفونت‌های پارازیتیک (عفونت‌های ایجاد شده توسط انگل‌های تک سلولی)، همچون کرمک
• عفونت‌های قارچی، همچون قارچ‌های کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans)
• سایر بیماری‌های لنفوپرولیفریتیو (Lymphoproliferative)، از جمله میلوما چندگانه

بیماری‌های مرتبط با پلاکت‌ها عبارتند از:

• بیماری‌های میلوپرولیفریتیو، گروهی از بیماری‌ها هستند که باعث می‌شوند سلول‌های خونی به طور غیرطبیعی در مغز استخوان رشد کنند.
• ترموبوسیتوپنیا زمانی ایجاد می‌شود که در پی بروز یک عفونت یا بیماری‌های دیگر در بدن تعداد پلاکت‌های خون پایین می‌آید.

آزمایش لکه‌گذاری خونی هم‌چنین قادر است سایر بیماری‌ها را نیز مشخص کند. از جمله:

1. بیماری‌های کبدی
2. بیماری‌های کلیوی
3. کم کاری تیروئید

نرمال یا غیر نرمال بودن نتایج آزمایش PBS در آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر ممکن است قدری متفاوت باشد. زیرا در آزمایشگاه‌های مختلف از ابزار و روش‌های مختلف جهت بررسی سلول‌های خونی استفاده می‌کنند.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/blood-smear#results