روانشناسی صنعتی سازمانی چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

روانشناسی صنعتی سازمانی یکی از جدیدترین شاخه‌های روانشناسی تجربی است که تئوری‌ها و اصول روانشناختی را در سازمان‌ها به کار می‌برد. این شاخه که اغلب به عنوان روانشناسی I-O (مخفف صنعتی-سازمانی) خوانده می‌شود، بر افزایش بهره‌‌وری در محیط کار و موضوعات مرتبط با آن مانند سلامت جسمی و روانی کارکنان متمرکز است. امروزه سازمان‌های بزرگ برای پیشبرد اهدافشان از تخصص روانشناسی صنعتی و سازمانی استفاده می‌کنند.

روانشناسان صنعتی سازمانی کارهای زیادی انجام می‌دهند، از جمله مطالعه‌ی نگرش و رفتار ای کارگران، ارزیابی شرکت‌ها و ارائه‌ی تعلمیات رهبری. هدف کلی این رشته مطالعه و درک رفتار انسان در محیط کار است.

روانشناسی صنعتی سازمانی چیست؟

شما می‌توانید روانشناسی صنعتی سازمانی را دو جنبه بندانید. اول یک جنبه ی صنعتی وجود دارد که شامل بررسی چگونگی هماهنگی بهتر افراد با نقش های شغلی خاص است‌. این بخش از روانشناسی I-O بعضی اوقات به عنوان «روانشناسی پرسنل» شناخته می‌شود.

افرادی که در این زمینه، یعنی روانشناسی صنعتی یا روانشناسی پرسنل، کار می‌کنند، می‌توانند ویژگی‌های کارمندان را ارزیابی کنند و سپس این افراد را با مشاغلی که احتمالا در آن عملکرد خوبی دارند، مطابقت دهند. کارکردهای دیگر که در بخش صنعتی روانشناسی صنعتی و سازمانی وجود دارد شامل آموزش کارمندان، تدوین استانداردهای عملکرد شغلی و اندازه‌گیری عملکرد شغلی است.

جنبه‌ی سازمانی روانشناسی بیشتر بر درک چگونگی تأثیر سازمان‌ها بر رفتارهای فردی، متمرکز است. ساختارهای سازمانی، هنجارهای اجتماعی، سبک‌های مدیریتی و انتظارات از نقش‌ها همگی عواملی هستند که می‌توانند در نحوه ی رفتار افراد درون سازمان تأثیر بگذارند.

با درک چنین عواملی روانشناسان صنعتی سازمانی سعی دارند عملکرد و سلامت فردی را بهبود بخشیده و در عین حال از سازمان به عنوان یک کل سود ببرند.

ریشه‌ی روانشناسی صنعتی سازمانی

از آنجا که روانشناسی صنعتی و سازمانی یک زمینه ی کاربردی است، تحقیقات نظری هم بسیار مهم و ضروری است. روانشناسی صنعتی و سازمانی ریشه در روانشناسی تجربی دارد و خود نیز دارای شاخه‌هایی از جمله ارتباط انسان با کامپیوتر، روانشناسی پرسنل و عوامل انسانی است. 

روانشناسی صنعتی سازمانی چه کاری انجام می‌دهد؟

طبق کتاب Muchinsky، روانشناسی کاربردی برای کار (مقدمه‌ای بر روانشناسی صنعتی سازمانی): بیشتر روانشناسان صنعتی سازمانی در یکی از این شش حوزه ی اصلی فعالیت می‌کنند:

1- آموزش و توسعه:

روانشناسی در این زمینه تعیین می‌کند که چه نوع مهارت‌هایی برای انجام کارها لازم است، هم‌چنین برنامه‌های آموزشی کارمندان را نیز ارزیابی می‌کند.

2- انتخاب کارمندان:

در این کار متخصص استراتژی‌های انتخاب کارمندان، مانند تست‌های غربالگری برای تعیین صلاحیت متقاضیان یک شغل خاص، را ارزیابی می‌کند.

3- ارگونومی‌ها:

زمینه‌های ارگونومی شامل طراحی مراحل و تجهیزات طراحی شده برای به حداکثر رساندن عملکرد و به خداقل رساندن آسیب است.

4- مدیریت عملکرد:

روانشناسان صنعتی سازمانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، برای ارزیابی این که آیا کارمندان به خوبی کار خود را انجام می‌دهند، تکنیک‌هایی را به کار می‌گیرند‌.

5- زندگی در محل کار:

این حوزه بر بهبود رضایت کارکنان و بهره‌وری نیروی کار متمرکز است. روانشناسان در این زمینه تلاش می‌کنند شغل‌ها را پاداش محور کرده و برنامه‌هایی طراحی کنند که کیفیت زندگی در محل کار را ارتقا دهد.

6- توسعه سازمانی:

روانشناسان صنعتی سازمانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، سعی دارند با طراحی مجدد محصولات و بهبود ساختار سازمانی به پیشرفت و افزایش سود دهی سازمان کمک می‌کنند.

7- انگیزه ی کارمندان:

روانشناسان صنعتی سازمانی در این زمینه از اصول روانشناختی برای ایجاد انگیزه در کارگران استفاده می‌کنند‌.

افراد تأثیرگذار در تاریخ روانشناسی صنعتی سازمانی

1- Hugo Munsterberg:

مانستربرگ یک روانشناس کاربردی بود که متنی اساسی درباره ی چگونگی استفاده از روانشناسی در اهداف صنعتی، شغلی و سازمانی نوشت. آثار او تأثیر بسیار زیادی در پیشرفت زود هنگام این حوزه داشت.

2- Frederick W. Taylor:

تیلور یک مهندس مکانیک بود که کتابی تأثیر گذار در مورد بهبود راندمان صنعتی منتشر کرد.

3- Robert Yerkes:

یرکس روانشناسی بود که به خاطر کارهایش در زمینه ی تست‌های هوش، بسیار شناخته شده بود. او تست هوش های آلفا و بتا را برای ارتش آمریکا طراحی کرد که از آن‌ها برای ارزیابی سربازان ارتش در دوره‌ی جنگ جهانی اول استفاده می شد. از نمرات آزمون‌ها برای تعیین توانایی پاسخ دهنده از جمله توانایی خدمت و توانایی رهبری استفاده می شد.

4- James Mckeen Cattell:

کتل یکی از اولین طرفداران بررسی این مسئله بود که چگونه تفاوت‌های فردی بر رفتار انسان تأثیر می‌گذارد.

5- Kurt Lewin:

لوین یک روانشناس کاربردی تأثیرگذار بود که سبک‌های رهبری رایج را توصیف کرد. او هم‌چنین نیروهایی را که بر شخص تأثیر می گذاشت بررسی می‌کرد و تمرکز کمتری بروی رفتار فردی داشت.

مشاغل در روانشناسی صنعتی سازمانی

اخیرا علاقمندان مشاغل صنعتی سازمانی افزایش یافته‌اند. دفتر آمار آمریکا پیش‌بینی کرد که روانشناسی صنعتی سازمانی یکی از شغل‌هایی است که با بیشترین سرعت رشد می‌کند و دستمزد آن در سال بیش از ده درصد افزایش می‌یابد.

مانند سایر رشته‌های تخصصی، حقوق بسته به عوامل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، سوابق تحصیلی، حوزه‌ی اشتغال و میزان تجربیات در این زمینه، متفاوت است.

چه کسانی برای رشته ی روانشناسی صنعتی سازمانی مناسب‌اند؟

دانشجویانی که علاقمند به استفاده از اصول روانشناختی در محیط واقعی هستند باید روانشناسی صنعتی سازمانی را در نظر بگیرند. اگر به روانشناسی و هم‌چنین موضوعاتی مرتبط مانند طراحی محصول، رایانه، آمار و مهندسی علاقه ی شدید دارید، این رشته می‌تواند رشته ی ایده‌آل برای شما باشد.

سخن پایانی

روانشناسی صنعتی سازمانی چند سالی است که در کشور ما ایران هم وارد شده و در حال توسعه است. چندین دانشگاه این رشته را در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی آموزش می‌دهند و کارگاه‌های عملی آن نیز برگزار می‌شود.

امروزه سازمان‌های بسیاری به این متخصصی در این رشته نیاز دارند. متخصصان این رشته بر خلاف تصور عموم با این که روانشناس هستند، عموما کار روان درمانی انجام نمی‌دهند، کار آن‌ها بیشتر با فکر کردن و حل مسئله پیش می‌رود. در صورت کسب مهارت کافی در این رشته می‌توانید وضعیت شغلی بسیار مطلوبی برای خود ایجاد کنید.

منابع:

1. https://www.verywellmind.com/what-is-industrial-organizational-psychology-2795302