بررسی علت سردرد خوشه‌ای و نحوه درمان آن
سردرد خوشه‌ای (Cluster headache) چیست
سردرد خوشه‌ای، که در الگوها یا خوشه‌های چرخه‌ای رخ می‌دهد، یکی از دردناک‌ترین انواع سردردها است. این سردرد بسیار دردناک، معمولا در اواسط شب با درد شدید در یک چشم یا یک طرف سر، شما را از خواب بیدار می‌کند.
حملات مکرر، که به عنوان دوره‌ی خوشه شناخته می‌شوند، می‌تواند هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشند و معمولا پس از دوره‌های سردرد، دوره‌های بهبودی قرار دارند که ممکن است در طی آن هیچ سردردی برای ماه‌ها و گاهی حتی سال‌ها وجود نداشته باشد.
در واقع سردرد خوشه‌ای یک سری سردردهای نسبتا کوتاه اما بسیار دردناک هستند که ممکن است برای هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه پیدا کنند. و یا ممکن است در فصل‌های خاصی مانند پاییز یا بهار شما را گرفتار نمایند. به علت ماهیت فصلی آن‌ها، اغلب اوقات سردردهای خوشه‌ای با علائم آلرژی یا استرس ناشی از کسب و کار اشتباه گرفته می‌شوند.
ما نمی‌دانیم که چه چیزی باعث به وجود آمدن این نوع سردردها می‌شود، اما می‌دانیم که این نوع سردرد یکی از اعصاب را گرفتار نموده و باعث بروز درد شدید در اطراف یکی از چشم‌ها می‌شود. حملات این نوع سردرد بسیار شدید هستند و در طی آن‌ها معمولا فرد مبتلا نمی‌تواند آرام بگیرد.
سردرد خوشه‌ای می‌تواند شدیدتر از میگرن باشد
اما معمولا کمتر از میگرن طول می‌کشد. با این حال، این سردرد چندان رایج نیست و از هر 1000 نفر یک نفر را مبتلا نموده و در مردان بیشتر از زنان مشاهده می‌شود. و معمولا قبل از سن 30 سالگی و در دوره 20 سالگی اغاز می‌گردد.
حملات خوشه‌ای به صورت دوره‌ای رخ می‌دهند. این حملات منظم، که به عنوان یک دوره خوشه شناخته می‌شوند، می‌تواند چند روز، هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشند. به صورت خلاصه می‌توان گفت که سردرد خوشه‌ای حملات دردناک و شدید در یک طرف سر است که اغلب در اطراف چشم احساس می‌شود. این بیماری به ندرت در کودکان رخ می‌دهد و پس از سنین 70-75 سال بسیار نادر است.
علل ابتلا به سردرد خوشه‌ای
علت دقیق ابتلا به سردرد خوشه‌ای هنوز ناشناخته مانده است، اما الگوهای سردرد خوشه‌ای نشان می‌دهند که بروز اختلال در زمان بیولوژیکی بدن (هیپوتالاموس) نقش مهمی را در به وجود آمدن آن بر عهده دارد. بر خلاف سردرد میگرنی و سردرد تنشی، سردرد خوشه‌ای به طور کلی با محرک‌هایی مانند غذاها، تغییرات هورمونی یا استرس ارتباطی ندارد.
ارتباط سردرد خوشه‌ای با مصرف نوشیدنی‌های الکی
با این حال، هنگامی که یک دوره خوشه‌ای شروع می‌شود، نوشیدن الکل ممکن است با شدیدتر شدن سردرد ارتباط مستقیمی داشته باشد. به همین دلیل، بسیاری از افراد مبتلا به سردرد خوشه‌ای، در طول دوره خوشه از الکل اجتناب می‌کنند.
سایر عوامل تشدید کننده سردردهای خوشه‌ای
سایر عوامل تشدید کننده سردرد ممکن شامل استفاده از داروهایی مانند نیتروگلیسیرین و داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری‌های قلبی باشد. علاوه بر این عوامل زیر نیز ممکن است در بروز این سردرد نقش مهمی را داشته باشند:
1- جنسیت
مردان نسبت به زنان بیشتر دچار این عارضه می‌شوند
2- سن
اکثر افراد مبتلا به سردرد خوشه‌ای در بازه سنی بین 20 تا 50 سال قرار دارند، هرچند این بیماری در هر سنی ممکن است پدیدار شود.
3- سیگار کشیدن
بسیاری از افراد مبتلا به حملات خوشه‌ای، سیگاری هستند. با این حال، ترک سیگار معمولا بر بهبود سردرد تاثیری نمی‌گذارد.
4- مصرف الکل
اگر شما در معرض خطر سردرد خوشه‌ای هستید، الکل می‌تواند حملات را شدیدتر کند.
5- سابقه خانوادگی
داشتن والدین یا خواهر و برادرانی که سردرد خوشه‌ای دارند ممکن است خطر بروز این بیماری را در شما افزایش دهد.
6- بوهای قوی
بوهای قوی مانند عطر، رنگ یا بوی بنزین نیز می‌تواند سبب بروز این نوع سردرد شوند.
علائم و نشانه‌های سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه‌ای به سرعت و بدون هیچگونه هشدار قبلی شروع می‌شود. درد بسیار شدید است و اغلب به عنوان یک احساس تیز، و یا سوزناک در یک طرف از سر توصیف می‌شود. اغلب اوقات درد در اطراف چشم، گیج‌گاه و گاهی اوقات در صورت احساس می‌شود.
بیشتر مبتلایان در طی حمله احساس بی‌قراری می‌کنند، زیرا درد بسیار شدید است و ممکن است با تکان دادن سر، قدم زدن یا سر و صدا بیشتر هم بشود. علائم مرتبط با این بیماری عبارتند از:
- قرمز و اشک آلود شدن چشم‌ها
- افتادگی و تورم یکی از پلک‌ها
- مردمک یک چشم کوچک‌تر از آن یکی باشد
- چهره عرق کرده و ملتهب
- گرفتگی یا آب‌ریزش بینی
حملات معمولا بین 15 دقیقه تا 3 ساعت طول می‌کشند و معمولا بین یک تا هشت بار در روز اتفاق می‌افتند. درد مزمن و خسته کننده است و سوزشی (بسیار شدیدتر از میگرن) در اطراف یک چشم حس می‌شود. درد در پشت یک چشم بسیار شدیدتر بوده و معمولا به پیشانی، گیج‌گاه و گونه‌ی یک طرف چهره منتقل می‌شود. حملات می‌توانند در روزهای متوالی و بین 6 تا 8 هفته ادامه یابند.
انواع سردرد خوشه‌ای
- سردرد خوشه‌ای مزمن
- سردرد خوشه‌ای دوره‌ای
درمان سردرد خوشه‌ای
هیچ درمانی برای سردرد خوشه‌ای وجود ندارد، اما داروهایی مانند سوماتریپتان و درمان‌های دیگر، از جمله اکسیژن تراپی، می‌توانند به کاهش بروز و شدت حملات کمک کنند. هدف درمان این است که برخی از علائم از بین بروند، دوره‌های سردرد کوتاه شوند و شدت آن‌ها کاهش یابند. داروهای ضد افسردگی (OTC) مانند آسپرین یا ایبوپروفن موثر نیستند، زیرا قبل از اینکه این داروها اثر کنند درد شروع و تمام شده است.
1- استنشاق اکسیژن 100 درصد
البته تجهیزات این درمان ممکن است همیشه در دسترس نباشند. درمان با اکسیژن ممکن است فقط علائم را به تعویق بی‌اندازد و به کاهش آن‌ها کمکی نکند.
2- تزریق سوماتریپتان
تزریق این دارو می‌تواند درد ناشی از سردرد خوشه‌ای را کاهش دهد.
3- زولمیتریپتان (Zomig)
یک نوع اسپری بینی است، اما فقط برای برخی بیماران موثر است. علاوه بر این افراد مبتلا به فشارخون بالا یا بیماری‌های قلبی ایسکمی نباید این دارو را مصرف کنند.
4- دی هیدروارگوتامین
این دارو یک مسکن قوی است اما فقط برای برخی افراد موثر است. می‌توان آن را به صورت داخل وریدی یا استنشاقی مصرف نمود.
5- اکترئتید
این دارو نسخه مصنوعی سوماتواستاتین است که یک نوع هورمون مغزی می‌باشد و به عنوان درمان موثری برای سردردهای خوشه‌ای شناخته شده است.
6- جراحی
اگر داروها موثر نباشند یا فرد نتواند برخی داروها را مصرف کند این گزینه در دستور کار قرار می‌گیرد.
7- تزریق گلیسرول
گلیسرول به اعصاب صورت تزریق می‌شود. این درمان موثرتر از سایر روش‌های جراحی است.
8- قطره‌های بی‌حس کننده موضعی بینی
برخی از گزینه‌های جدید درمانی برای کاهش سردردهای خوشه‌ای
- تحریک عصب پس سری
- تحریک مغزی عمیق
- درمان‌هایی که هیپوتالاموس را هدف قرار بدهند
درمان‌های خانگی برای کاهش درد سردرد خوشه‌ای
- افزایش منیزیوم بدن
- مصرف ویتامین B2
- مصرف عصاره کودزو
- تمرین تنفس عمیق
- استفاده از روغن‌های اسانس
- مصرف چای زنجبیل
منابع:
مطالب مرتبط
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
