چطور از ظاهر ناخن خود برخی از بیماری‌ها را تشخیص دهیم!
ناخن جویدن و کندن آن
گاز گرفتن ناخن‌ها ممکن است چیزی بیش از یک عادت قدیمی‌باشد، اما در برخی موارد نشانه اضطراب است که می‌توانند از درمان سود ببرند. ناخن جویدن و کندن آن به اختلال وسواس ارتباط دارد. جویدن ناخن عادتی بسیار ناپسند است که نه تنها ممکن است زیبایی ناخنهایتان را از بین ببرد، بلکه اگر هم‌چنان به جویدن ناخنهایتان ادامه دهید، شاید به ناخن‌ها، دندان‌ها، و حتی لثه‌هایتان نیز آسیب‌های دائمی وارد کند. بسیاری از آدم‌ها با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، بنابراین شما در این مورد تنها نیستید. اگر از ناخن‌های کوتاه و زشت و از خون‌ریزی‌شان خسته شده‌اید روش‌های آسان زیر را امتحان کنید تا بتوانید از ناخن‌هایی زیبا و سالم بهره‌مند شوید.
ناخنهایتان را نسبتا کوتاه نگه دارید
با کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها نیز می‌توانید از جویده شدن‌شان پیشگیری کنید. اگر ناخن اضافه نداشته باشید، پس چیزی نیز برای جویدن نخواهید داشت
پوسته‌های بیخ ناخنهایتان را مرتبا تمیز کنید.
بخش هلالی سفید رنگ بیخ ناخن‌های بسیاری از افرادی که ناخن می‌جوند، قابل مشاهده نیست؛ زیرا این افراد معمولا پوسته‌های آن ناحیه را تمیز نمی‌کنند. برای انجام این کار، می‌توانید با دقت و با کمک ابزاری خاص، پوسته‌های بیخ ناخنهایتان را تمیز کنید تا آن‌ها کامل و زیبا دیده شوند. انجام این کار، معمولا بعد از حمام آسان‌تر است زیرا پوسته‌ها نرم و مرطوب می‌شوند.
رژیم غذایی سالم داشته باشید.
رعایت رژیم غذایی سالم کمک‌تان می‌کند بیشتر احساس تندرستی کنید، و باعث می‌شود ناخن‌هایی سالم داشته باشید که به خوبی رشد می‌کنند. برای حفظ سلامت و رشد طبیعی ناخن‌ها بهتر است غذایی مصرف کنید که سرشار از کلسیم و منیزیوم باشند. به علاوه، مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود آدم‌ها به جویدن ناخن گرایش پیدا کنند، کمبود کلسیم و منیزیوم در بدن‌شان است؛ زیرا بدن به شکل ناخودآگاه می‌خواهد منابع کلسیم و منیزیوم‌اش را حفظ کند.
مصرف تخم‌مرغ، سویا، غلات کامل، و جگر برای ناخن بسیار مفید است. مواد معدنی حاوی گوگرد در میوه‌ها و سبزیجاتی نظیر سیب، خیار، انگور، سیر، مارچوبه و پیاز نیز به رشد ناخن‌ها کمک می‌کنند. اسیدهای چرب ضروری موجود در ماهی تن، سالمون، حلزون صدف‌دار، سبزیجات برگ‌دار، آجیل، و دانه‌ها نیز برای فرایند سوخت و ساز بدن ضروری هستند و به درخشانی و انعطاف‌پذیری ناخن‌ها کمک می‌کنند.
فرو رفتن ناخن در گوشت اطراف خود
ناخن فرو رفته در گوشت یا ناخنک حالت شایعی است که در بسیاری از افراد دیده می‌شود. این حالت بیشتر ناخن پا را گرفتار می‌کند ولی گاهی به دلیل کوتاه کردن نامناسب ناخن‌ها، در دست‌ها هم دیده می‌شود. مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از فرو رفتن ناخن در گوشت این است که سعی کنید ناخن‌ها را از ته و هلالی نگیرید.
بلکه بهتر است ناخن‌ها کمی بلند باقی بمانند و زاویه داشته باشند. استفاده از کرم مرطوب کننده در پوست اطراف ناخن و رعایت بهداشت در بهبود این مشکل موثر است. چنانچه فرو رفتن ناخن باعث ایجاد عفونت در محل شود از خود درمانی بپرهیزید و به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید شاید لازم باشد جراحی سبکی در محل انجام شود تا از شدت عفونت و بدشکلی ناخن جلوگیری کند.
زرد شدن رنگ ناخن
زرد شدن ناخن دست و پا می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد ولی می‌توان عوامل زیر را از مهم‌ترین دلایل زرد شدن ناخن‌ها به شمار آورد:
- بیماری کبد (زردی)
- بیماری‌های ریوی (کمبود اکسیژن سبب زرد شدن ناخن‌ها می‌شود)
- بیماری‌های کلیه (بیماری‌های کلیه یکی از دلایل افزایش بیلی روبین در بدن و زرد شدن ناخن‌هاست)
- کمبود انواع ویتامین‌ها
- کمبود آهن و روی
- آسیب راه‌های هوایی
- عفونت ریه
- بیماری‌های تیروئید
- دیابت
- پسوریازیس
علاوه بر موارد فوق که از شایع‌ترین علائم زردی ناخن‌ها هستند، موارد دیگر نیز می‌توانند سبب این عارضه شوند.
عفونت‌های قارچی
عفونت‌های قارچی و باکتریایی یکی از مهم‌ترین دلایل زرد شدن ناخن‌ها هستند. ناخن‌های پا در اکثر موارد در معرض رطوبت، گرما و انواع باکتری قرار دارند؛ بنابراین بستر مناسبی برای رشد انواع قارچ محسوب می‌شوند. این معضل با مصرف یک دوره کوتاه مدت داروهای ضدقارچ قابل درمان است. علاوه بر این پیشنهاد می‌شود که هر شب پاها با آب نمک ماساژ داده شوند و از پوشیدن کفش‌ها تنگ خودداری شود.
استفاده بیش از اندازه از لاک
لاک زدن یکی از دلایل تغییر رنگ ناخن است. لاک زدن مداوم و کاشت ناخن باعث می‌شود که همیشه یک لایه روی ناخن قرار بگیرد و علاوه بر اینکه اکسیژن کافی به ناخن نرسد، مکانی برای رشد قارچ‌ها باشد. چند روش طبیعی برای خلاصی از ناخن‌های زرد:
- لیموترش: لیموترش سبب شفاف شدن ناخن‌ها شده و رنگ زرد را از بین می‌برد. به این منظور کافی است روزی دوبار انگشتان خود را در محلول آبلیمو فروبرده و با کمک یک مسواک نرم برس بزنید. پس از چند روز شاهد تغییر رنگ ناخن‌ها خواهید بود.
- جوش شیرین: مخلوط جوش شیرین، آب لیمو و روغن زیتون معجون فوق العاده‌ای برای رفع زردی ناخن‌هاست.
- خمیردندان حاوی سفیدکننده: برای سفید کردن ناخن‌ها می‌توان هفته‌ای دو یا سه بار مقداری خمیر دندان حاوی سفیدکننده را روی ناخن گذاشت و به مدت 5 دقیقه با یک برس نرم ماساژ داد.
- روغن درخت چای: ماساژ ناخن با روغن درخت چای یک روش ساده برای از بین بردن قارچ ناخن و سفید شدن آن است.
شیارهای طولی در ناخن
شاید به دفعات روی ناخن‌های خود و یا دیگران خطوطی را دیده باشید که به ناخن حالتی ناصاف و خط خطی می‌دهد. این بیماری که شیاری شدن ناخن معروف است، می‌تواند به شکل‌های عمودی، عرضی و هلالی بر روی سطح ناخن‌ها نمایان شود. گاهی اوقات این شیارها نشان دهنده کمبود منابع مورد نیاز بدن هم چون ویتامین‌ها می‌باشد و گاهی هم به دلیل رفتارهای غلط و اشتباه با ناخن‌ها.
افزایش سن و قرار دادن ناخن‌ها در آب، آن‌ها را مستعد نازک‌تر شدن می‌کند و شیارهای عمودی را ایجاد می‌کند. اگر این شیارها، یکباره روی ناخن‌ها آشکار گردند، علت آن می‌تواند ضربه، پیری، روماتیسم و یا بیماری کلیه باشد. برخی از اشکال ایجاد شیار بر روی ناخن و درمان آن‌ها:
- شیارهای عمودی روی ناخن: استفاده از منابع غذایی حاوی آهن و روی می‌تواند موجب سفت‌تر شدن ناخن‌ها شده و از بروز چنین علائمی جلوگیری کند.
- شیارهای عرضی روی ناخن: این مشکل می‌تواند ناشی از مانیکور کردن غلط ناخن باشد. در مواقعی که رشد ناخن به دلیل بیماری‌هایی مانند حمله قلبی، سرخک، سینه پهلو یا تب متوقف می‌شود، این شیارها مشاهده می‌شوند.
- شیارهای هلالی شکل روی ناخن: این خطوط، سفیدرنگ بوده و در مسمومیت با آرسنیک بروز می‌کنند.
اگر شیار عمودی فقط روی یک ناخن ایجاد شده باشد بیشتر ناشی از تروما یا ضربه فیزیکی خواهد بود. ضربه هایی که به ناخن‌ها وارد می‌شود حتما نباید شدید باشند بلکه ضربات خفیف مکرر و دائمی هم می توانند چنین مشکلاتی ایجاد کنند.
ناخن‌های شکننده
شکنندگی ناخن با خشکی پوست در ارتباط است و چون خانمها بیشتر در معرض عواملی هستند که خشکی پوست را تشدید می‌کند بیشتر هم دچار این مشکل می‌شوند. این عوامل شامل کار بیش از حد با آب و مواد شوینده بدون استفاده از دستکش، استفاده زیاد از مواد آرایشی بخصوص انواع لاکها یا پاک کنندهها به دلیل وجود مواد تحریک کننده در آن‌ها و … است.
البته استعداد ژنتیکی افراد هم در تشدید این ضایعات بی تاثیر نیست. برخلاف باور عمومی در جامعه، کمبود مواد مغذی در بدن باعث ایجاد مشکل یا شکنندگی در ناخن‌ها نمیشود. آنچه به ناخن‌ها آسیب میرساند بیشتر عوامل محیطی است. استفاده از دستکش هنگام کار کردن و کرم‌های مرطوب کننده در بهبود این مشکل موثر خواهند بود. از علائم شکنندگی ناخن این است که سطح ناخن ناهموار می‌شود و سطح ناخن به صفحات و پوسته‌هایی به شکل طولی تقسیم می‌شود.
حتی ممکن است قسمت‌هایی از ناخن کاملا بشکنند و از ناخن جدا شوند. گاهی اوقات یک لایه‌ی زرد رنگ کراتینی در زیر ناخن تشکیل می‌شود و باعث می‌شود که بستر زیر ناخن برآمده شود و ناخن از بستر خود جدا شده و شل شود (به این وضعیت اونیکولیسیس گفته می‌شود). قدم اول در درمان مشکل شکنندگی ناخن‌ها، رفع علل زمینه‌ای این مشکل و مراقبت مناسب و صحیح از ناخن با استفاده از روش‌های زیر است:
رژیم‌غذایی متعادل
داشتن رژیم‌غذایی متعادل و مصرف تمامی پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن برای سلامت ناخن‌ها بسیار اهمیت دارد. نقش بیوتین در درمان شکنندگی ناخن‌ها هنوز مورد بحث است، اما نتایج برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف این ماده موجب ضخیم شدن ناخن‌ها می‌شود.
مراقبت از ناخن‌ها
- اگر ناخن‌های شما خشک به نظر می‌آیند، هر روز به مدت ۵ دقیقه آن‌ها را را در آب ولرم قرار دهید و سپس روی ناخن و پوست اطراف آن کرم مرطوب‌کننده بزنید. شما می‌تواند برای این کار از روغن نارگیل یا کرم‌های مرطوب کننده دست استفاده کنید.
- از تماس طولانی مدت ناخن با آب و مواد شوینده خودداری کنید.
- هنگام انجام کارهای خانه، از دستکش استفاده کنید.
- ناخن‌های خود را به طور منظم کوتاه کنید، چرا که ناخن‌های بلند بیشتر در معرض آسیب هستند.
- در مصرف محلول‌های لاک پاک کن و محلول‌های ضدعفونی‌کننده‌ی دست افراط نکنید.
- کفش مناسب بپوشید و همیشه توجه داشته باشید که قسمت جلوی کفش برای انگشتان شما فضای کافی داشته باشد.
- ناخن‌های خود را به طور مرتب سوهان بزنید تا شکستگی‌های کوچک سر ناخن برطرف شوند، چرا که شکستگی‌های ریز می‌توانند موجب تسریع روند شکسته شدن کامل ناخن شوند.
گود شدن ناخن‌ها
دلیل شایع قاشقی شکل شدن ناخن‌ها، کم خونی ناشی از کمبود آهن یا آنمی فقر آهن است. البته در شرایط زیر نیز ممکن است ناخن قاشقی شکل شود:
- جویدن ناخن‌ها
- آسیب ناخن‌ها
- سابقه خانوادگی و ارثی
- بیماری قارچی و عفونت ناخن
- سایر اختلالات بالینی نظیر بیماری‌های قلبی و بیماری‌های ریوی
قاشقی شکل شدن ناخن می‌تواند در اثر پاسخ بدن به کمبود برخی مواد لازم برای حفظ سلامتی باشد. به طور معمول زمانی که نیاز بدن به برخی مواد تامین نشود، لبه‌های خارجی ناخن به جای خوابیدن روی پوست انگشتان و ایجاد برآمدگی طبیعی بر سطح ناخن، برجسته خواهد شد. اگرچه این شرایط می‌تواند به معنی وجود اختلال بالینی جدی‌تری نیز باشد.
کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی
زمانی که ناخن، شکل مقعر و فرورفته به خود می‌گیرد، می‌تواند نشانه کمبود مواد مغذی مخصوصا آهن و ویتامین B12 باشد. زمانی که مقادیر خونی این مواد غذایی حتی برای زمانی کوتاه، کاهش یافته و به کمتر از نیاز بدن می‌رسد، می‌تواند باعث مقعر شدن ناخن‌ها شود. البته ناخن قاشقی شکل می‌تواند در اثر دریافت ناکافی پروتئین در رژیم غذایی نیز ایجاد شود.
بیماری خطرناک
گاهی این علامت بر روی ناخن‌ها می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تری باشد. افراد دیابتی نیز نسبت به سایر افراد به قاشقی شکل شدن ناخن‌ها مستعد ترند. فراموش نکنید اگر فرورفتگی ناخن‌ها در شما به دلیل کمبود ویتامین B12 باشد، در صورت عدم درمان سریع، می‌تواند به کم خونی شدید و مهلک در فرد بینجامد.
زمانی که فرورفتگی ناخن‌ها به دلیل کم خونی ناشی از کمبود آهن و یا هر کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی باشد، مکمل آهن و تغییرات رژیم غذایی به راحتی وضعیت را بهبود خواهد داد. اگر دلیل این بیماری، آسیب به ناخن‌ها و ضربات فیزیکی باشد، فرورفتگی ناخن طی چند ماه بهبود خواهد یافت. اما برای بهبود کوتاه مدت این وضعیت، می‌توانید از کرم‌های موضعی برای کاهش خشکی ناخن‌ها استفاده کنید.
ناخن‌های رنگ پریده
گاهی اوقات ناخن‌های بسیار رنگ پریده می‌توانند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشند، مانند:
- کم خونی
- نارسایی احتقانی قلب
- بیماری‌های کبدی
- سوء تغذیه
چین ناخن پف دار
اگر پوست اطراف ناخن، قرمز و پف کرده به نظر برسد، به عنوان التهاب ناخن شناخته می‌شود. ممکن است ناشی از لوپوس و یا یکی دیگر از بیماری‌های بافت همبند باشد. عفونت نیز می‌تواند باعث قرمزی و التهاب ناخن شود. پارونی‌شیا (Paronychia) یک بیماری درگیر کننده ناخن است که گاهی با چرک‌کردگی گوشه ناخن اشتباه گرفته می‌شود. این بیماری در گوشه ناخن‌های دست یا پا و در جایی که ناخن به پوست می‌چسبد رخ می‌دهد و علت ایجاد آن آلودگی‌های قارچی یا باکتریایی است.
علل زمینه ساز پارونیشیای باکتریایی یک آسیب قبلی ناخن، نظیر کندن زواید پوستی کنار ناخن موسوم به گوشه ناخن یا ریشه ناخن است. به طور کلی، محلی که پوست به ناخن می‌رسد و اتصال ظریفی بین آن‌ها ایجاد می‌شود، کوتیکول نامیده می‌شود. در صورتی که این ناحیه به هر دلیلی دچار آسیب شود، منجر به ورود عوامل بیماری زا به محل و رشد و تکثیر آن‌ها می‌شود. چون باکتری‌ها شایع‌ترین عوامل ورودی به این ناحیه هستند، در اغلب موارد، تجمع چرک در این بیماری دیده می‌شود.
برای پیشگیری می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- جلوگیری از تماس زیاد دست‌ها و پاها با رطوبت
- خودداری از کندن گوشه ناخن
- جلوگیری از آسیب دیدن نوک انگشت
برای درمان می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- شستن ناخن با صابون، روزانه سه الی چهار بار برای کم کردن درد توصیه می‌شود.
- پارونیشیاهای مزمن با استفاده از کرم‌های ضدقارچ مانند کتوکونازول درمان می‌شود.
خطوط تیره در زیر ناخن
خطوط تیره در زیر ناخن باید در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرند. آن‌ها اغلب در ملانوم که خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است ایجاد می‌شوند. این خطوط سیاه در روی ناخنهایتان می‌تواند بر اساس دلایل زیر باشد:
عدم تغذیه
ناخن‌های شما این بصیرت را می‌دهد كه آیا شما در حال دریافت مواد مغذی به اندازه کافی، به خصوص پروتئین و کلسیم هستید اگر شما دارای کمبود روی، پروتئین و یا آهن باشید شما ممکن است متوجه خطوط سیاه بر روی ناخن‌های خود شوید رگه سبز خفیف یا فیروزه ای می‌تواند حساسیت یا تنش را نشان دهد.
خون‌ریزی
خون‌ریزی زیر ناخن‌ها به عنوان خون‌ریزی اسپلینتر شناخته شده است و این گاهی اوقات باعث خطوط قرمز سیاه و یا تیره می‌شود این می‌تواند به علت التهاب رگ‌های خونی و یا آسیب مویرگی رخ دهد و یک یا ناخن‌های متعدد را تحت تاثیر قرار دهد آثار خون ممکن است مایل به قهوه ای یا مایل به قرمز علاوه بر سیاه به نظر برسد اگر خون‌ریزی زیر ناخن با علائم جدی مانند خون‌ریزی بالا، کبودی، یا تب همراه است شما باید به دنبال توجه پزشکی باشید.
عفونت‌های قارچی
عفونت‌های قارچی یک علت شایع رگه سیاه در ناخن‌های دست در نظر گرفته می‌شود آن‌ها هم‌چنین ممکن است باعث ضخیم شدن ناخن شما شود و سبب ایجاد یک تغییر شکل واضح‌تر یا شدید در ناخن شود.
ملانونیشیا
در این وضعیت ناخن انگشت شامل خطوط سیاه بر روی ناخن‌ها، تغییر رنگ ناخن و یا رنگ بیش از حد آن می‌شود این در کسانی که مسن‌تر و تیره پوست هستند شایع‌ترین است این ممکن است به دلیل برخی از داروها، بیماری‌های زمینه‌ای، تروما یا آسیب به بستر ناخن، اشعه درمانی، قرار گرفتن در معرض نور UV یا بارداری باشد.
آسیب ناخن
آسیب به ناخن نیز ممکن است سبب خطوط سیاه شود آن‌ها به طور معمول در منطقه پایین ناخن قبل از حرکت به سمت بالا شروع خواهد شد هم‌چنین ممکن است که خطوط در اثر یک تراشه چوب یا سایر مواد خارجی در داخل ناخن خود ایجاد شود.
ناخن‌های با سطح ناصاف
اگر سطح ناخن موج‌دار و یا حفره‌دار باشد، این امر ممکن است نشانه اولیه پسوریازیس و یا آرتریت‌های التهابی باشد. تغییر رنگ ناخن شایع است. پوست زیر ناخن می‌تواند به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز به نظر برسد.
ناخن‌های آبی رنگ (کبود)
ناخن با رنگ مایل به آبی می‌تواند به این معنا باشد که بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند. هم‌چنین می‌تواند نشان دهنده وجود یک عفونت در ریه مانند پنومونی باشد. برخی از مشکلات قلبی نیز با ناخن‌های مایل به آبی همراه هستند. سلول‌های قرمز خون دچار کمبود اکسیژن شده و به تدریج رنگ ناخن‌ها به رنگ آبی یا کبود تغییر می‌کند. این وضعیت هم‌چنین می‌تواند به دلیل وجود هموگلوبین غیرطبیعی یعنی متهموگلوبین (methemoglobin) و یا مسمومیت با سیانور در خون ایجاد شود. در نتیجه رگ‌های خونی، خون اکسیژن گیری شده را انتقال می‌دهند.
فردی که اغلب دچار اشکال در تنفس شده و به نفس به نفس می‌افتد، اغلب در او کبودی ناخن دیده می‌شود. تعریق شدید و درد قفسه سینه برخی از علائم دیگر مرتبط با این وضعیت می‌باشد. بی‌حسی و کم توانی بازوها، دست‌ها و انگشتان نیز ممکن است مشاهده شود. چنین فردی اغلب احساس ضعف داشته و تقریباً تمام مدت احساس سرگیجه دارد. در برخی موارد، سیانوز در نتیجه‌ی بیماری‌های قلبی و ریوی مزمن می‌باشد. پدیده رینود (Raynaud's phenomenon) اصطلاحی است پزشکی که برای سیانوز موضعی بکار رفته و منجر به کبود شدن ناخن‌ها می‌شود.
ناخن‌های سفید رنگ
اگر اغلب قسمت‌های ناخن، سفید همراه حاشیه ای تیره‌تر باشد، می‌تواند مشکلات کبدی مانند هپاتیت را نشان دهد. به طور کلی لکه‌های سفید رنگ ناخن‌ها می‌توانند 10 دلیل پزشکی و علمی زیر را داشته باشند:
- عفونت قارچی در ناحیه ناخن
- کمبود روی در بدن، خطر ابتلا به دیابت، مشکلات کلیوی و کبدی، سبزی‌خواری، کاهش اشتها، اسهال، خستگی،
- کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن
- کمبود کلسیم، کاهش قدرت حافظه، گرفتگی‌های عضلانی، افسردگی و کرختی
- کمبود ویتامین C، اسهال‌های منظم، دیابت، بی‌اشتهایی
- کمبود ویتامین B12، حالت تهوع، مشکلات پوستی، سرگیجه، تورم عضلات
- حساسیت و آلرژی نسبت به مواد آرایشی بهداشتی ناخن
- مستعد یا مبتلا به سیروز یا التهاب کبدی
- عفونت بر اثر خوردن گوشت خوک
- بیماری آدیسون، نوعی بیماری هورمونی و غدد که مرتبط با میزان آدرنالین در بدن است.
- امکان ابتلا به جذام
منابع:
مطالب مرتبط
محبوبه زعفرانی
اینجانب سید محبوبه زعفرانی دارای مدرک کارشناسی مهندسی نرم‌افزار می‌باشم که به مباحث مهندسی پزشکی علاقه دارم و از اینکه علم نرم‌افزاری خود را در راستای پیشرفت تریتا و خدمت به علوم پزشکی قرار داده‌ام، خوشحال هستم.
