آشنایی با انواع زخم‌های گوارشی و راه‌های جلوگیری از آن

از زخم‌های گوارشی چه می‌دانید؟

زخم‌های گوارشی، زخم‌هایی هستند که در پوشش داخلی معده، مری، یا روده کوچک (دئودنوم)، توسعه می‌یابند و معمولا به علت التهاب ناشی از باکتری هلیکوباکترر پیلوری و یا اسید معده بروز می‌کنند. زخم‌های گوارشی یک مشکل بهداشتی نسبتا شایع هستند.

زخم‌های دستگاه گوارشی در عصر حاضر بسیاری از افراد را گرفتار خود کرده است؛ برخی علت زخم معده و زخم اثنی‌عشر را در مصرف عادات‌ بد غذایی مانند غذا‌های ادویه‌دار، قهوه و یا الکل می‌دانند، اما باید بدانید که آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم نقش اصلی در ایجاد زخم نداشته و به عبارت دیگر زخم‌های گوارشی حکایت از موضوعی دیگر دارند.

زخم‌های گوارشی سه نوع است:

1. زخم معده
2. زخم مری
3. زخم دوازدهه

دلایل زخم‌های گوارشی

عوامل مختلفی باعث تخریب پوشش درونی معده، مری و دوازدهه می‌شوند از جمله:

• باکتری هلیکوباکتر پیلوری (pylori) که موجب عفونت و ورم معده می‌شود.
• استفاده مکرر از آسپرین، ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهابی
• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد الکل
• پرتو درمانی
• سرطان معده

علائم زخم‌های گوارشی

شایع‌ترین علائم زخم گوارشی، درد سوزش آور شکم است که از ناف شروع شده و تا قفسه سینه کشیده می‌شود و درد آن خفیف تا شدید است. در برخی موارد، این درد ممکن است شبانگاه شما را از خواب بیدار کند. زخم‌های گوارشی کوچک ممکن است در مراحل ابتدایی علائمی نداشته باشند.

سایر علائم شایع زخم گوارشی عبارت است از:

1. تغییر اشتها
2. تهوع
3. مدفوع تیره یا خون در مدفوع
4. سوء هاضمه
5. کاهش وزن غیرمنتظره
6. استفراغ
7. درد قفسه سینه

آزمایش‌های تشخیصی زخم‌های گوارشی

1- اندوسکوپی:

در آزمایش آندوسکوپی، پزشک لوله بلندی که مهجز به دوربین است، از راه گلو وارد معده و روده کوچک می‌کند تا زخم‌های این نواحی را بررسی کند.

این ابزار به پزشک این امکان را می‌دهد که از زخم‌ها نمونه‌برداری کند. هر زخم گوارشی نیاز به اندوسکوپی ندارد. با این وجود، این روش به افرادی که خطر سرطان معده در آن‌ها بالاست یعنی افراد بالای 45 سال و کسانی که آنمی (کم خونی)، خون‌ریزی گوارشی و سختی بلع داشته و دچار کاهش وزن شده‌اند، توصیه می‌شود.

2- سری‌های دستگاه گوارش فوقانی (GI فوقانی):

اگر مشکل در بلع ندارید و خطر سرطان معده در شما کم است، پزشک ممکن است آزمایش GI فوقانی را پیشنهاد بدهد. در این آزمایش، مایع غلیظی به نام باریوم (بلع باریوم) می‌خورید. سپس از معده، مری و روده کوچک‌تان به کمک پرتوهای ایکس، تصویربرداری می‌شود. این مایع امکان مشاهده و درمان زخم‌های گوارشی را به پزشک می‌دهد.

درمان زخم‌های گوارشی

درمان بسته به علت زخم، متفاوت است. اگر آزمایش‌ها نشان دهد که عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارید، پزشک دارو تجویز می‌کند. باید تا 2 هفته‌این داروها را مصرف کنید. این داروها عبارتند از:

1- آنتی بیوتیک

آنتی بیوتیک‌ها عفونت را از بین می‌­برند.

2- داروهای مهارکننده‌ی پمپ پروتون (PPIs)

این نوع داروها، اسید معده را کاهش می‌دهند.

ممکن است با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، دچار عوارض جانبی خفیفی مثل اسهال یا ناراحتی معده شوید. اگر این عوارض، شما را زیاد اذیت کرد و به تدریج بیشتر شد، از پزشک‌تان کمک بخواهید. اگر پزشک‌تان تشخیص دهد که شما عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارید، داروهای مهارکننده پمپ پروتون مثل امپرازول یا لانزوپرازول تجویز می‌کند تا اسید معده را کاهش داده و به بهبود زخم گوارشی کمک کند.

داروهای مهارکننده اسید مثل رانیتیدین یا فاموتیدین نیز می‌توانند اسید معده و درد زخم‌های گوارشی را کم کنند. دوزهای پایین این داروها را می‌توانید بدون نسخه پزشک از داروخانه‌ها تهیه کنید. پزشک‌تان ممکن است سوکرالفیت تجویز کند. این دارو معده را پوشش می‌دهد و علائم زخم گوارشی را تسکین می­‌بخشد.

مشکلاتی که به دنبال زخم‌های گوارشی ایجاد می‌شوند

درصورتی که زخم‌های گوارشی درمان نشود، به تدریج بدتر می‌شود و ممکن است منجر به مشکلات جدی‌تر گردد از جمله:

1- سوراخ شدگی:

پوشش معده یا روده کوچک سوراخ می‌شود و عفونت ایجاد می‌گردد. علامت سوراخ‌شدگی، دل درد شدید و ناگهانی است.

2- خون‌ریزی داخلی:

خون‌ریزی از زخم‌ها ممکن است منجر به کاهش قابل توجه خون بدن شده و نیاز باشد که فرد در بیمارستان بستری شود. علائم خون‌ریزی از زخم گوارشی شامل سرگیجه، گیجی و منگی و مدفوع سیاه رنگ است.

3- بافت اسکار:

اسکار بافت ضخیمی است که به دنبال آسیب تشکیل می‌شود. این بافت عبور غذا از دستگاه گوارش را دشوار می‌کند. علائم تشکیل بافت اسکار شامل استفراغ و کاهش وزن است.

تمام موارد فوق خطرناک بوده و نیاز به جراحی دارند.

اگر علائم زیر را داشتید، نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارید

• درد نافذ و ناگهانی شکم
• غش کردن، تعریق شدید، گیجی. این سه مورد جزء علائم شوک هستند.
• خون در مدفوع یا استفراغ خونی
• لمس دردناک شکم
• دل دردی که با حرکت بدتر می‌شود و با توقف و درازکشیدن کامل، بهبود می­‌یابد

با درمان صحیح، بیشتر زخم‌های گوارشی درمان می‌شوند ولی در صورتی که در مراحل ابتدایی بیماری، مصرف دارو را قطع کنید یا در طول درمان زخم‌ها، به مصرف الکل، کشیدن سیگار و مصرف مسکن‌های ضد درد غیراستروئیدی ادامه دهید، ممکن است بیماری‌تان درمان نشود.

برخی از زخم‌های گوارشی به نام زخم‌های مقاوم، با درمان بهبود پیدا نمی‌کنند. اگر زخم گوارشی شما با درمان‌های اولیه بهبود پیدا نکرد، نشان می‌دهد که:

• تولید اسید معده زیاد است.
• باکتری دیگری به غیر از هلیکوباکتر پیلوری در معده وجود دارد
• بیماری دیگری مثل سرطان معده یا بیماری کرون وجود دارد.

پزشک ممکن است روش درمان متفاوت یا آزمایش‌های بیشتری را پیشنهاد دهد. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند که از عدم وجود سایر بیماری‌های گوارشی و سرطان معده مطمئن شود.

پیشگیری از زخم‌های دستگاه گوارش

شما می‌توانید خطر زخم معده و سایر زخم‌ها را با رعایت موارد زیر کاهش دهید.

1- حفظ نظافت:

شستن تمیز دستها و خوب پختن غذاها باعث می‌شود خطر ورود هلیکوباکتر پیلوری به بدن شما کاهش پیدا کند.

2- احتیاط در مصرف دارو

داروهای مسکن را با احتیاط و دستور پزشک مصرف کرده و همچنین این داروها را هنگام خوردن غذا و با معده پر استفاده نمایید.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/peptic-ulcer