چرا به خشکی دهان دچار می‌شویم و چطور باید در این شرایط بزاق دهان را کنترل کنیم

خشکی دهان dry mouth، علائم و راه‌های درمان

خشکی دهان یا زروستومی (zeer-o-STOE-me-uh)، به شرایطی گفته می‌شود که دهان شما به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کند. خشکی دهان اغلب به علت عوارض جانبی برخی داروها یا مسائل پیری و یا در نتیجه پرتودرمانی برای سرطان اتفاق می‌افتد. اغلب، خشکی دهان ممکن است ناشی از یک بیماری باشد که به طور مستقیم بر غدد بزاق تاثیر می‌گذارد.

بزاق از اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها و از پوسیدگی دندان‌ها، جلوگیری می‌کند. بزاق نیز توانایی شما را برای داشتن طعم و مزه افزایش می‌دهد و باعث می‌شود جویدن و بلع غذا آسان‌تر شود. علاوه بر این، آنزیم‌های بزاق در هضم نیز بسیار موثر هستند.

علائم خشکی دهان

اگر دهان شما به اندازه کافی بزاق تولید نکند، ممکن است این علائم و نشانه‌ها را در تمام یا بیشتر موارد مشاهده کنید:

• خشکی یا احساس چسبندگی در دهان
• بزاق چسبنده و ضخیم
• بوی بد دهان
• سخت شدن جویدن، مشکل در بلع
• گلوی خشک یا گلودرد و خفگی
• زبان خشک
• تغییر احساس طعم و مزه غذا
• اسهال یا التهاب و شکاف (شکاف یا شکسته شدن) لب‌ها
• ترک خوردگی در لب‌ها یا پوشش داخلی گونه‌ها و لب‌ها
• پوسته پوسته شدن پوست لب، کنده شدن و خونی شدن آن
• اختلالات طعم Dysgeusia
• عفونت‌های قارچی دهان  و بیماری‌های گوارشی مانند رفلاکس معده
• زبان دردناک glossodynia
• نیاز به نوشیدن آب، به خصوص در شب، افزایش یابد
• التهاب زبان، زخم شدن زبان
• رژ لب به دندان‌ها می‌چسبد
• پوسیدگی دندان و پلاک بیشتر
• مشکل در درست صحبت کردن و درست چرخاندن زبان
• مشکلات بلع و جویدن، به ویژه مواد غذایی خشک و خردل مانند کراکر و یا غلات
• مشکلات با پوشیدن دندان مصنوعی، مشکلات احتباس پروتز، زخم دندان مصنوعی و زبان چسبیده به کام
• عفونت غدد بزاقی sialadenitis
• گلودرد
• بزاق رشته‌ای

علت خشکی دهان چیست؟

1. داروها

صدها دارو، از جمله بسیاری از داروهای بدون نسخه، باعث ایجاد خشکی دهان به عنوان یک عارضه جانبی می‌شود. در این میان افرادی که از داروهایی که برای درمان افسردگی، اضطراب، درد، آلرژی و سرماخوردگی (آنتی هیستامین‌ها و ضد انعقاد)، چاقی، آکنه، صرع، فشارخون بالا (دیورتیک)، اسهال، تهوع، اختلالات روان پریشی، بی‌اختیاری ادرار، آسم (برخی از برونش دیالیتورها) و بیماری پارکینسون استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خشکی دهان هستند. حتی از عوارض خشکی دهان می‌توان به داروهای آرام بخش نیز اشاره کرد.

2. سن

بسیاری از افراد مسن دهان خشک دارند. عوامل مشارکتی عبارتند از استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو، تغذیه نامناسب و مشکلات بهداشتی درازمدت.

3. سرطان

شیمی درمانی می‌تواند ماهیت بزاق و مقدار تولید شده را تغییر دهد. این شرایط ممکن است به طور موقت باعث خشکی دهان شود. درمان‌های رادیواکتیو به سر و گردن به غدد بزاق آسیب می‌رساند و باعث کاهش قابل توجه تولید بزاق می‌شود. این ممکن است بسته به مقدار دوز و محل مورد درمان، موقت یا دائمی‌ باشد.

4. آسیب عصبی

جراحت یا جراحی که موجب آسیب عصبی به ناحیه سر و گردن می‌شود ممکن است منجر به خشکی دهان شود.

5. سایر شرایط بهداشتی

خشکی دهان می‌تواند به علت شرایط خاصی از بیماری مانند: دیابت، سکته مغزی، عفونت مخمر (تورش) در دهان و یا بیماری آلزایمر یا به علت بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم سوزن یا ایدز (اچ.آی.وی) باشد. خروپف و تنفس با دهان باز نیز می‌تواند به خشکی دهان کمک کند.

6. دخانیات و مصرف الکل

مصرف الکل و سیگار کشیدن و یا تنبلی در جویدن ممکن است علائم خشکی دهان را افزایش دهد. استفاده از مواد مخدر تجاری مانند مصرف متامفتامین می‌تواند باعث ایجاد خشکی دهان و آسیب به دندان‌ها شود، که هم‌چنین به عنوان "دهان مت" شناخته می‌شود. ماری جوانا هم‌چنین می‌تواند باعث خشکی دهان می‌شود. برخی از شرایط بهداشتی، بیماری‌ها و عادات می‌تواند باعث خشکی دهان شود، مانند:

• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• اچ.آی.وی یا ایدز
• بیماری پارکینسون
• سندرم شوگرن Sjögren
• سکته مغزی و بیماری آلزایمر، این بیماری‌ها باعث می‌شوند حتی زمانی که غدد بزاقی به درستی عمل می‌کنند احساس کنید دهان‌تان خشک است.

 روش‌های تشخیص خشکی دهان

دکتر یا دندان‌پزشک احتمالا دهان بیمار و سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند. آزمایش خون و اسکن‌های تصویربرداری از غدد بزاقی نیز ممکن است تجویز شود.

1. سیلومتری Sialometry

این یک روش ساده است که میزان جریان بزاق را اندازه‌گیری می‌کند. دستگاه‌های جمع آوری بر روی سوراخ مجرای غدد بزاقی قرار می‌گیرند و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می‌شود.

2. سلیفونوگرافی Saliography

این یک بررسی رادیوگرافی غدد بزاقی و مجاری می‌باشد. این روش ممکن است در شناسایی سنگ‌های غدد بزاقی و توده‌ها مفید باشد.

3. بیوپسی Biopsy

یک نمونه کوچک از بافت غدد بزاق برداشته می‌شود. این روش اغلب در تشخیص سندرم شوگرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر مشکوک به سرطان باشد، پزشک ممکن است بیوپسی تجویز کند.

درمان خشکی دهان 

درمان بستگی به علت خشکی دهان شما دارد. پزشک یا دندان‌پزشک ممکن است:

1. داروهایی که باعث خشکی دهان‌تان می‌شود را تغییر دهد. اگر پزشک معتقد است که علت آن دارو است ممکن است میزان دوز مصرفی را تغییر دهد و یا داروی دیگری که باعث خشکی دهان نمی‌شود، تجویز کند.
2. اگر دچار خشکی دهان شُدید، پزشک داروی پیلوکارپین pilocarpine و سویملین cevimeline را برای تحریک تولید بزاق تجویز می‌کند.
3. استفاده از دهانشویه‌های فاقد الکل
4. تنفس از طریق بینی
5. خوردن مایعات بدون قند زیرا علت اصلی آن ممکن است کم آبی بدن باشد.
6. جویدن آدامس بدون قند نیز کمک بزرگی به ترشح بزاق دهان خواهد کرد.
7. رعایت بهداشت دهان و مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها 
8. مصرف فلوراید و شستشوی دندان با خمیر دندان
9. خوردن روزی یک لیوان آب کرفس و آب هویج 
10. مصرف بیشتر میوه و سبزی برای تامین آب بدن 

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dry-mouth/diagnosis-treatment/drc-20356052
2. https://www.medicalnewstoday.com/articles/187640.php