سرطان پانکراس یا لوزالمعده چیست و چطور باید آن را درمان کرد؟
سرطان پانکراس یا لوزالمعده (Pancreatic cancer) چیست
سرطان پانکراس در بافت پانکراس، عضوی که به طور افقی در قسمت پشت و پایین معده قرار دارد ایجاد می‌گردد. پانکراس آنزیم و هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که به هضم و گوارش کمک کرده و باعث تنظیم قند خون بدن می‌شود.
معمولا سرطان پانکراس به سرعت به اندام‌ها و اعضای مجاور خود سرایت می‌کند و پخش می‌شود. این سرطان به ندرت در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود، اما برای افرادی که مبتلا به کیست پانکراس هستند یا سابقه فامیلی سرطان پانکراس دارند، غربال‌گری‌هایی برای تشخیص زودهنگام وجود دارد.
یکی از نشانه‌های سرطان پانکراس، دیابت است خصوصا وقتی که با کاهش وزن همراه شود، زردی صورت یا درد در قسمت بالای شکم که به پشت می‌زند.
نشانه‌های سرطان پانکراس چیست؟
- درد بالای شکم که به پشت سرایت می‌کند
- کم اشتهایی یا کاهش وزن ناخواسته
- افسردگی
- دیابت
- لخته شدن خون
- خستگی
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر کاهش وزن بی‌دلیل را تجربه می‌کنید یا خستگی مداوم، درد شکمی، زردی یا نشانه‌های دیگر سرطان پانکراس را دارید به پزشک مراجعه کنید. عوامل مختلفی می‌توانند این نشانه‌ها را ایجاد کنند، پزشک همه این احتمالات را در نظر می‌گیرد و بررسی می‌کند.
عامل به وجود آورنده سرطان پانکراس چیست؟
در اغلب موارد مشخص نیست علت به وجود آمدن سرطان پانکراس چیست، پزشکان عواملی مانند سیگار کشیدن را دخیل می‌دانند.
چگونه سرطان پانکراس شکل می‌گیرد؟
سرطان پانکراس زمانی ایجاد می‌شود که DNA سلول‌های پانکراس جهش پیدا می‌کنند. این جهش سبب می‌شود سلول‌ها رشد غیرقابل کنترلی داشته باشند و بیشتر از عمر یک سلول طبیعی و سالم، زنده بمانند. این تجمع سلولی باعث به وجود آمدن تومور می‌گردد.
سرطان پانکراس درمان نشده به سایر اندام و اعضای بدن و رگ‌های خونی سرایت می‌کند. معمولا سرطان در سلول‌های ترشح کننده آنزیم گوارشی ایجاد می‌شود (آدنوکارسینوم پانکراس) و به ندرت در سلول‌های ترشح کننده هورمون (سرطان پانکراس تومورهای اعصاب و غدد)
عوامل خطر ساز
عواملی که ممکن است ریسک ابتلا به سرطان پانکراس را در فرد افزایش دهند شامل این موارد هستند:
- التهاب مزمن پانکراس
- دیابت
- سابقه فامیلی سندرم‌های ژنتیکی که می‌توانند احتمال ابتلا را افزایش دهند مانند سندرم لینچ
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پانکراس
- استعمال دخانیات
- چاقی و اضافه وزن
- سن، معمولا این سرطان بعد از 65 سالگی ایجاد می‌گردد.
تحقیقات انجام شده عنوان می‌کند که ترکیب عواملی مانند سیگار کشیدن، دیابت و رژیم غذایی نامناسب بیش از هر کدام از این عوامل به صورت مجزا، احتمال ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد.
روش‌های پیشگیری از سرطان پانکراس
1- سیگار کشیدن را متوقف کنید
اگر سیگار می‌کشید، همین الان آن را خاموش کنید. با پزشک‌تان در مورد راهکارهای ترک سیگار مشورت کنید. گروه‌های حمایتی، دارو درمانی و استفاده از نیکوتین جایگزین. و اگر سیگاری نیستید، امتحانش نکنید!
2- تناسب اندام و وزن مناسب را فراموش نکنید
اگر وزن‌تان مناسب است سعی کنید آن را حفظ کنید، اگر اضافه وزن دارید سعی کنید درست و اصولی و به تدریج وزن کم کنید (هفته‌ای نیم الی یک کیلو). ورزش کنید، میوه، سبزی و غلات کامل بخورید و حجم غذایتان را کم کنید.
3- رژیم غذایی روزانه درستی تنظیم کنید
رژیم غذایی مملو از میوه‌ها و سبزیجات رنگی و غلات کامل و مصرف کمتر شکر و چربی احتمال ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش می‌دهد. اگر در خانواده سابقه ابتلا به سرطان پانکراس دارید با یک مشاور ژنتیک مشورت کنید، او سابقه خانوادگی را با شما بررسی می‌کند و با تست ژنتیک احتمال ابتلای شما به سرطان پانکراس و سرطان‌های دیگر را تخمین می‌زند.
روش‌های تشخیص سرطان پانکراس
اگر پزشک شما به سرطان پانکراس شک کند، برای شما یک یا چند آزمایش زیر را درخواست می‌دهد:
1- عکسبرداری از اندام‌های داخلی
به کمک این عکس پزشک می‌تواند اندام‌های داخلی را مشاهده کند. تکنیک‌های عکسبرداری برای تشخیص سرطان پانکراس شامل موارد زیر می‌باشد:
- سونوگرافی
- توموگرافی کامپیوتری(CT)
- MRI
- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
2- آندوسکوپی پانکراس EUS
با کمک آندوسکوپی پانکراس از پانکراس در داخل شکم عکسبرداری می‌شود. در این روش با کمک یک لوله کوچک انعطاف‌پذیر، دستگاه عکسبرداری از راه مری وارد شکم می‌شود.
3- نمونه‌برداری biopsy
در این روش نمونه کوچکی از بافت پانکراس برای مشاهده و بررسی زیر میکروسکوپ، برداشته می‌شود. پزشک یک سوزن بسیار باریک را از راه پوست وارد شکم شما می‌کند و نمونه‌برداری می‌کند، یا در طی آندوسکوپی نمونه کوچکی از پانکراس را جدا می‌کند.
4- آزمایش خون
ممکن است پزشک برای بررسی پروتئین‌های خاص (تومورمارکرها) آزمایش خون تجویز کند. یک آزمایش تومور مارکر که برای بررسی سرطان پانکراس استفاده می‌شود CA19-9 نامیده می‌شود. اما این آزمایش همیشه قابل اعتماد نیست.
درمان سرطان پانکراس
روش‌ها و روند درمان سرطان پانکراس بستگی به شدت و پیشرفت بیماری، محل آن و هم‌چنین وضعیت کلی و عمومی بیمار و ترجیحاتش دارد. برای اغلب بیماران تا جایی که ممکن است هدف اولیه درمان، از بین بردن سرطان است، اگر درمان کامل ممکن نباشد درمان به دنبال بالا بردن کیفیت زندگی بیمار و جلوگیری از متاستاز سرطان است.
1- شیمی درمانی
شیمی درمانی استفاده از داروها برای کشتن سلول‌های سرطانی است. این داروها ممکن است تزریقی یا خوراکی باشند، ممکن است یک نوع دارو دریافت کنید یا مجموعه‌ای از داروها. هم‌چنین ممکن است شیمی درمانی همراه با پرتودرمانی انجام شود، این روش معمولا برای درمان سرطانی که در پانکراس و اعضای نزدیک به آن قرار دارد و به اندام‌های دورتر سرایت نکرده است، استفاده می‌شود.
برای افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته، شیمی درمانی به جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی و افزایش طول عمر کمک می‌کند.
2- پرتودرمانی
در این روش با استفاده از پرتوهای انرژی بالا مثل اشعه ایکس و اشعه پروتون، سلول‌های سرطانی کشته می‌شوند. پرتودرمانی ممکن است قبل یا بعد از جراحی و معمولا همراه با شیمی درمانی انجام می‌شود، یا ممکن است در صورتی که برای شما جراحی مناسب نباشد ترکیب شیمی درمانی و پرتودرمانی تجویز شود.
در رایوتراپی معمولا اشعه از دستگاهی که دور شما حرکت می‌کند به نقاط مشخصی از بدن تابانده می‌شود. در مراکز درمانی پیشرفته ممکن است پرتودرمانی در حین جراحی انجام شود.
درمان سرطان لوزالمعده یا پانکراس به کمک جراحی
1- جراحی تومور در سَرِ پانکراس
اگر محل سرطان پانکراس در قسمت سر آن باشد جراحی به نام روش Whipple انجام می‌شود (پانکراتیکودئودنکتومی Pancreaticoduodenectomy). در این روش قسمت سر پانکراس (اولین قسمت روده کوچک) برداشته می‌شود. روش ویپل، از نظر تکنیکی جراحی سختی است، در این روش سرِ پانکراس، اولین قسمت روده کوچک، کیسه و مجاری صفراوی برداشته می‌شوند.
هم‌چنین ممکن است بخش‌هایی از معده و گره‌های لنفاوی نزدیک به آن نیز برداشته شود. جراح باقیمانده‌ی پانکراس، معده و روده را برای انجام عمل گوارش و هضم غذا به هم متصل می‌کند.
2- جراحی تومور در بدنه و انتهای پانکراس
جراحی برای برداشتن قسمت چپ پانکراس (بدنه و انتها)، پانکراتکتومی دیستال نامیده می‌شود. در این روش ممکن است طحال شما هم برداشته شود.
3- جراحی برداشتن کل پانکراس
در برخی افراد، کلّ پانکراس باید برداشته شود. این روش پانکراتکتومی کلی نامیده می‌شود. شما می‌توانید بدون پانکراس هم زندگی کنید، البته باید در تمام طول عمر انسولین و هورمون دریافت کنید.
4- جراحی برای برداشتن تورموهای موثر بر رگ‌های خونی مجاور
برای تعدادی از افرادی که سرطان پیشرفته دارند و رگ‌های خونی را درگیر کرده است، روش‌های بالا کارآمد و موثر نیست. جراحان قسمت‌هایی از رگ را که درگیر شده جدا کرده و مجددا بازسازی می‌کنند. این نوع جراحی به اندازه جراحی‌های بالا رایج نیست.
اتفاقاتی که پس از جراحی رخ می‌دهند
در هر کدام از جراحی‌های بالا خطر خون‌ریزی و عفونت وجود دارد. برخی از بیماران بعد از جراحی، تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند. بعد از جراحی چند روز در بیمارستان بستری می‌شوید و سپس چند هفته باید در منزل بمانید و مراقب سلامت خود باشید. با مراجعه به جراح، عوارض جانبی و مشکلات بعد از عمل کمتر خواهد بود.
منابع:
مطالب مرتبط
زهره دباغ
ترجمه کلمات جدید برای من مثل سرک کشیدن به دنیای جدید دیگری است. هیجان‌انگیز و چالش برانگیز
