بی‌اختیاری ادراری چیست و چگونه می‌توان آن را کنترل کرد؟

بی‌اختیاری ادراری چیست؟

بی‌اختیاری ادراری به معنای از دست دادن کنترل مثانه می‌باشد و امکان کنترل دائمی ادرار کردن در فرد وجود ندارد. اگرچه این موارد می‌تواند خجالت‌آور باشد ولی با این وجود می‌توان آن را با پزشک مطرح نمود.

این حالت بیشتر در بزرگسالان بالای 50 سال و به ویژه در زنان مشاهده می‌شود. ولی زنان جوانی که به تازگی فرزند خود را به دنیا آورده‌اند نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این مشکل در صورت ادامه یافتن بهتر است با پزشکان در میان گذاشته شود چرا که اگر با استفاده از لوازم بهداشتی این مشکل پنهان گردد به مرور امکان بروز مشکلات جدی‌تری همچون بثورات پوستی، زخم، عفونت‌های پوستی و عفونت‌های مجاری ادراری در فرد وجود خواهد داشت.

آیا بی‌اختیاری ادراری بخشی از فرآیند افزایش سن است؟

پاسخ به این سوال منفی است ولی می‌توان گفت با بالا رفتن سن، حجم ادراری که مثانه می‌تواند آن را نگهداری کند کاهش می‌یابد. علاوه بر این افزایش سن می‌تواند جریان ادرار را ضعیف‌تر ساخته و اغلب اوقات فشار بیشتری برای نیاز به ادرار کردن را در فرد ایجاد می‌کند. همه موارد بیان شده حاکی از این مسئله هستند که نمی‌توان بی‌اختیاری ادراری را منوط به دوران کهنسالی دانست. با درمان می‌توان آن را کنترل نمود.

علائم بی‌اختیاری ادراری

5 نوع بی‌اختیاری ادراری وجود دارد که عبارتند از:

1- بی‌اختیاری استرسی

بی‌اختیاری استرسی زمانی اتفاق می‌افتد که فشار ناگهانی ناشی از عضلات پایین شکم باعث نشت ادرار می‌گردد. این حالت ممکن است در زمان سرفه، خنده، بالا بردن اشیا و یا ورزش کردن رخ دهد. هم‌چنین بی‌اختیاری ادراری در زنان ممکن است بعد از تولد نوزاد و یا جراحی دیده شود. حالت استرسی نوع شایع بی‌اختیاری ادراری زنان است.

2- بی‌اختیاری فشاری

این حالت اغلب به صورت فشار ناگهانی قبل از ادرار کردن مشاهده می‌شود. بدن فقط یک هشدار چند ثانیه‌ای تا چند دقیقه‌ای برای ادرار کردن به شما می‌دهد. این حالت بیشتر در افراد مسن مطرح است و ممکن است نشانه‌ای از عفونت مجاری ادراری یا مثانه بیش فعال باشد.

3- بی‌اختیاری بیش از حد

این نوع بی‌اختیاری، نشت غیر قابل کنترل مقدار کمی از ادرار است. این حالت در مثانه بیش از حد پر شده ایجاد می‌شود. احساس این که نمی‌توان به طور کامل مثانه را تخلیه نمود در فرد ایجاد شده و ممکن است با افت فشار ادرار همراه گردد. حالت بیش از حد پر شده، نوع شایع بی‌اختیاری ادراری مردان است. این حالت می‌تواند به علت مسدود شدن جریان ادرار به دلیل غده پروستات بزرگ شده یا تومور رخ دهد. دیابت یا بعضی از داروها نیز ممکن است باعث مشکل شود.

4- بی‌اختیاری عملکردی

در این حالت کنترل نرمال مثانه و ادرار وجود دارد ولی مشکل زمانی شروع می‌شود که فرد به دستشویی می‌رود. این حالت یک اختلال فیزیکی یا ذهنی است که فرد را از رفتن به دستشویی در زمان مناسب باز می‌دارد. به عنوان مثال ممکن است افراد مبتلا به آرتریت یا سایر بیماری‌ها که از قدرت حرکتی کمتری برخوردارند، نتوانند به موقع به دستشویی بروند.

5-  بی‌اختیاری ترکیبی

این حالت ترکیبی از انواع بی‌اختیاری ادراری ذکر شده می‌باشد.

علل بی‌اختیاری ادراری

 بی‌اختیاری ادرار می‌تواند به علت بسیاری از مشکلات پزشکی مختلف، از جمله عضلات ضعیف لگن یا دیابت باشد. بعضی از علل شایع عبارتند از:

• برای زنان خشکی و نازک شدن پوست واژن یا مجاری ادراری به ویژه بعد از یائسگی
• در مردان بزرگی غده پروستات یا جراحی پروستات
• ضعف و کشیدگی عضلات لگنی پس از زایمان
• مصرف داروهای خاص مانند داروهای فشارخون، ملین‌ها و شل کننده‌های عضلانی
• تجمع مدفوع در روده‌ها یا یبوست 
• اضافه وزن و چاقی، که باعث افزایش فشار وارده بر روی مثانه و عضلات کنترل کننده آن می‌شود.
• عفونت‌های مجاری ادراری
• بیماری عروق
• بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری آلزایمر و مالتیپل اسکلروزیس MS
• مصرف دوز بالایی از ویتامین C

تشخیص بی‌اختیاری ادراری

پزشک پس از ارزیابی علائم در خواست انجام چند آزمایش خواهد نمود. در این مورد بررسی نمونه ادرار و سونوگرافی لگن برای اندازه‌گیری اندازه مثانه انجام می‌شود.

پیشگیری از بی‌اختیاری ادراری

اگرچه می‌توان با انجام تمرینات لگنی مانند ورزش‌های کگل Kegel تا اندازه‌ای از ابتلا به بی‌اختیاری ادراری پیشگیری نمود ولی با این وجود نمی‌توان به طور قطع به یقین گفت که این تمرینات مانع از ابتلای به بی‌اختیاری ادراری می‌شوند. تغییر سبک زندگی تا حدود زیادی مانع از ابتلا به بی‌اختیاری شده و باید به کار بسته شوند. مصرف الکل و کافئین و مواد غذایی اسیدی مانند گوجه فرنگی و گریپ فروت و غذاهای تند می‌توانند تحریک کننده مثانه باشند. کاهش وزن در صورت اضافه وزن نیز می‌تواند به کاهش بی‌اختیاری ادراری کمک نماید.

برای درمان خانگی بی‌اختیاری ادراری مثانه می‌توانید از دو روش تمرینات کگل و آموزش مثانه استفاده کنید.

آموزش مثانه

آموزش مثانه یک روش یادگیری برای مدیریت بی‌اختیاری ادراری است. به طور کلی برای بی‌اختیاری استرس، بی‌اختیاری فشاری یا ترکیبی استفاده می‌شود. آموزش مثانه می‌تواند به صورت روش‌های زیر دنبال شود:

• مدت زمان رفتن به دستشویی را طولانی‌تر کنید.
• مقدار حجم ادراری که مثانه می‌تواند نگه دارد را افزایش دهید.
• کنترل میل به ادرار کردن را در خود بهبود ببخشید.
• برای رفتن به دستشویی برنامه‌ریزی کنید به صورتی که هر دو تا 4 ساعت به دستشویی بروید به جایی که نیاز به این کار داشته باشید.

تمرینات کگل

اگرچه تمرینات کگل بیشتر برای بی‌اختیاری ادراری زنان و از نوع استرسی توصیه می‌شود ولی با این وجود انجام آن تا حدود بسیار زیادی برای مردان نیز می‌تواند مفید باشد.

• انقباض (سفت کردن) عضلات ادراری که شما باید در حین ادرار کردن به مدت 5 ثانیه این کار متوقف کنید و ادرار را نگه دارید و سپس به مدت 5 ثانیه آن را رها کنید. اگر انجام این کار دشوار است به مدت 2 ثانیه آن را نگه دارید و سپس به مدت 3 ثانیه آن را رها کنید.
• در هر زمانی می‌توانید به مدت 10 ثانیه عضلات لگنی خود را منقبض کنید.
• این تمرینات را باید حداقل 3 بار در روز و هر بار 10 نوبت انجام دهید.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/urinary-incontinence/symptoms-causes/syc-20352808
2. https://familydoctor.org/condition/urinary-incontinence/