عملکرد تیروئید و بیماری‌های مرتبط با آن به همراه علت،نشانه و درمان

آشنایی با انواع بیماری‌های تیروئیدی، علائم و درمان آن‌ها

غده تیروئید اندام پروانه‌ای شکل است که در گردن قرار دارد. این غده وظیفه تنظیم هورمون‌های متابولیسم بدن را بر عهده دارد. علاوه بر این تیروئید در عملکردهای بدن نقش نیز دارند که شامل:

• تنفس
• ضربان قلب
• سیستم عصبی مرکزی و محیطی
• وزن بدن
• قدرت عضلانی
• سیکل قاعدگی
• دمای بدن
• سطح کلسترول بدن

تیروئید برای تولید هورمون‌های حیاتی از ید استفاده می‌کند. تيروکسين، که T4 نام دارد، هورمون اوليه توليد شده توسط غدد است. پس از تحویل از طریق جریان خون به بافت‌های بدن، بخش کوچکی از T4 آزاد شده از غدد به T3 تبدیل می‌شود، که فعال‌ترین هورمون است. از آنجا که غده تیروئید توسط غده هیپوفیز و هیپوتالاموس کنترل می‌شود، اختلالات این بافت‌ها هم‌چنین می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر داشته و باعث مشکلات تیروئید شوند.

انواع اختلالات تیروئید

انواع خاصی از اختلالات تیروئید وجود دارد که عبارتند از:

1. کم کاری تیروئید
2. پر کاری تیروئید
3. گواتر
4. ندول تیروئید
5. سرطان تیروئید

1. کم کاری تیروئید Hypothyroidism  

کم کاری تیروئید ناشی از مقدار کم هورمون تیروئید است. این وضعیت می‌تواند ناشی از مشکلات داخل غده تیروئید، غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد. علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:

• خستگی
• یبوست
• احساس سرما
• درد عضلانی و مفصلی
• افسردگی
• خون‌ریزی قاعدگی طولانی مدت یا بیش از حد در زنان
• افزایش وزن

برخی از علل شایع کم کاری تیروئید عبارتند از:

1. تیروئیدیت هاشیموتو (یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب غده تیروئید می‌شود)
2. سایر انواع تیروئیدیت (التهاب تیروئید) مانند تیروئیدیت حاد و تیروئیدیت پس از زایمان

تشخیص

تشخیص کم کاری تیروئید بر اساس علائم و نتایج آزمایش‌های خون است که سطح TSH و گاهی سطح تیروکسین هورمون تیروئید را اندازه‌گیری می‌کند. سطح پایین تیروکسین و سطح بالای TSH نشان دهنده تیروئید کم کار است. در گذشته، پزشکان قادر به تشخیص کم کاری تیروئید نبودند، اما با استفاده از آزمون حساس TSH پزشکان قادر به تشخیص اختلالات تیروئید هستند. از آنجا که آزمون TSH بهترین آزمایش غربالگری است، پزشک شما احتمالا TSH را اولا بررسی می‌کند و در صورت نیاز به آزمایش هورمون تیروئید می‌رود.

درمان

در این حالت پزشک پس از بررسی‌های انجام شده قرص لووتیروکسین و هورمون تیتیوین ترکیبی تجویز می‌کند که بسته به نوع بیمای دوز آن متفاوت است. یک یا دو هفته پس از شروع درمان، متوجه خواهید شد که احساس خستگی کمتری دارید. این دارو هم‌چنین به تدریج سطح کلسترول را از طریق بیماری کاهش می‌دهد و ممکن است هر گونه افزایش وزن را معکوس کند. درمان با لووتیروکسین معمولا برای تمام عمر است، اما به دلیل اینکه دوز مورد نیاز شما ممکن است تغییر کند، پزشک شما احتمالا هر سال میزان TSH را بررسی می‌کند.

پر کاری غده تیروئید Hyperthyroidism

پر کاری تیروئید باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید است. این بیماری نسبت به کم کاری تیروئید کمتر شایع است. علاوه بر این معمولا با افزایش متابولیسم مرتبط است. علائم و نشانه‌های پر کاری تیروئید شامل موارد زیر است:

• لرزش دست و پا
• عصبی شدن
• افزایش ضربان قلب
• خستگی
• عدم تحمل گرما
• افزایش حرکات روده
• افزایش عرق
• افزایش غلظت خون
• کاهش وزن شدید
• چشمانی بیرون زده

برخی از شایع‌ترین علل پرکاری تیروئید عبارتند از:

• بیماری گریوز
• گواتر سمی
• گره‌های تیروئید که بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کنند
• مصرف بیش از حد ید

تشخیص

آزمایش خون سطح تیروکسین و TSH را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالای تیروکسین و مقادیر کم یا غیر TSH نشان دهنده تیروئید بیش از حد فعال یا پر کار است. مقدار TSH مهم است. این آزمایش‌ها مخصوصا برای بزرگسالان مسن‌تر است که ممکن است نشانه‌های کلاسیک هیپوتیروئیدی را نداشته باشند. اسکن تیروئید در طول این آزمایش، یک ایزوتوپ رادیواکتیو را به داخل رگ شما تزریق می‌کنند. بعد از مدتی با استفاده از دستگاه تصویربرداری از گلویتان عکس می‌گیرند.

درمان

1. درمان دارویی: پزشک بر اساس میزان فعال بودن تیروئید شما قرص متی‌مازول Methimazole و پروپیل تیوراسیل Propylthiouracil را در دوزهای مختلف تجویز می‌کند.
2. ید رادیواکتیو: رادیو اکتیو توسط غده تیروئید جذب می‌شود و فعالیت آن را کاهش دهد. این علائم که معمولا در عرض سه تا شش ماه از بین می‌رود. از آنجا که این درمان باعث می‌شود تا فعالیت تیروئید به میزان قابل توجهی کاهش یابد و غده تیروئید به نام کم کاری تیروئید باشد، ممکن است بعد از آن شما هر روز تیروکسین مصرف کنید.
3. مسدود کننده‌های بتا: این داروها معمولا برای درمان فشارخون بالا استفاده می‌شوند. آن‌ها سطح فعالیت تیروئید را کاهش نمی‌دهند، اما می‌توانند ضربان قلب سریع را کاهش دهند و به جلوگیری از فشارخون کمک کنند. عوارض جانبی ممکن است شامل خستگی، سردرد، ناراحتی معده، یبوست، اسهال یا سرگیجه باشد.
4. جراحی (تیروئیدکتومی): اگر باردار هستید و یا نمی‌توانید داروهای ضد تیروئید را تحمل کنید. همچنین نمی‌خواهید یا نمی‌توانید از ید و رادیو اکتیو درمانی استفاده کنید، ممکن است جراحی را به دیگر درمان‌ها ترجیح دهید. در این جراحی پزشک غده تیروئید شما را بر می‌دارد. علاوه بر این، به مدت طولانی به لووتیروکسین Levoxyl، Synthroid و ... برای تامین بدن خود با مقدار لازم هورمون تیروئید نیاز خواهید داشت.

بیماری گواتر

گواتر نشان دهنده بزرگ شدن غده تیروئید است، بدون توجه به علت، گواتر بیماری خاصی نیست. گواتر ممکن است با کم کاری و پرکاری تیروئید همراه باشد.

تشخیص

گواتر مرتبط با تیروئید پرکار است. معمولا شامل سطح بالای هورمون تیروئید در خون و سطح TSH پایین‌تر از حد نرمال است. گواتر می‌تواند به علت تولید آنتی بادی‌های غیرطبیعی باشد. آزمایش خون می‌تواند وجود این آنتی بادی‌ها را بررسی کند. سونوگرافی ساده‌ترین روش تشخیص این بیماری است و در آن به راحتی می‌توان وجود گواتر را نشان داد.

درمان

برای درمان این بیماری می‌توانید از نمک یددار و غذاهای حاوی ید استفاده کنید. برای التهاب غده تیروئید، پزشک شما ممکن است آسپیرین یا داروهای کورتیکواستروئید برای درمان التهاب پیشنهاد کند. عمل جراحي نیز یکی از گزینه‌های درمانی است که با از بین بردن تمام یا بخشی از غده تیروئید است که اگر گواتر بزرگ دارید و برای شما ناراحت کننده است یا دچار مشکل تنفس یا بلعیدن دارید به کار می‌رود.

ندول یا گره تیروئید

گره‌ها یا توده غیرطبیعی درون تیروئید هستند. ندول‌ها می‌توانند توسط کیست خوش‌خیم، تومورهای خوش‌خیم، ایجاد شوند. ندول در اندازه‌های مختلف وجود دارد. اگر گره‌ها بیش از حد بزرگ باشند، ممکن است سبب خفگی نیز بشوند.
البته بیشتر ندول‌ها غیر سرطانی هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند و گاهی هم نیازی به درمان ندارند.

تشخیص بیماری تیروئید

آزمایش خون، سی تی اسکن و سونوگرافی راه تشخیص این بیماری می‌باشد.

درمان

اگر گره سرطانی نباشد و مشکلی برای شما ایجاد نکند که هیچ ولی اگر در قورت دادن غذا و یا نفس کشیدن مشکل دارید پزشک معمولا از گزینه جراحی استفاده می‌کند.

سرطان تیروئید

سرطان تیروئید در زنان بزرگسال بیشتر از مردان رایج است. این نوع سرطان بسیار نادر بوده و دلیل بروز آن، تغییر در DNA می‌باشد. این بیماری تقریبا ژنتیکی است. عواملی که در سرطان تیروئید نقش دارند عبارت است از:

• کاهش ید در بدن
• اشعه رادیو اکتیو
• وراثت و عوامل ژنتیکی

تشخیص سرطان تیروئید

این تشخیص با نمونه‌برداری انجام می‌شود. در این حالت با استفاده از سوزن نازک تکه‌ای از مایع گلو گرفته می‌شود و به آزمایشگاه منتقل می‌شود. موارد دیگر که در تشخیص این بیماری تاثیرگذار است شامل:

• عکسبرداری
• سونوگرافی
• رادیوگرافی
• آزمایش خون
• رادیواکتیو

درمان

در این حالت پزشک ترکیبی از درمان‌ها را بر روی بیمار انجام می‌دهد. پزشک در ابتدا گزینه جراحی را برای درمان انتخاب می‌کند و سعی می‌کند بافت آسیب دیده را از بدن جدا کند.

سایر درمان‌ها

• شیمی درمانی
• هورمون درمانی
• پرتو درمانی
• درمان با رادیو اکتیو

در انتها بگوییم جای نگرانی نیست زیرا بیشتر سرطان‌های تیروئید قابل درمان هستند. به شرطی که به موقع تشخیص داده و درمان شوند. اگر علائمی مانند درد گلو یا مشکلات بلع داشتید بهتر است هر چه زودتر به متخصص مراجعه کنید.

منابع:

1. https://www.medicinenet.com/thyroid_disorders/article.htm#what_is_the_outlook_for_thyroid_disorders
2. https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid/thyroid-gland-function
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/diagnosis-treatment/drc-20373665
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/goiter/diagnosis-treatment/drc-20351834
5. https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid-cancer/thyroid-cancer