آشنایی با تومورهای هیپوفیز و تاثیر آن بر سلامتی بدن به همراه روش‌های درمانی
تومورهای غده هیپوفیز
تومور عبارت است از رشد غیرطبیعی سلول‌ها. تومورها می‌توانند تقریبا در هر قسمتی از بدن رشد کنند. تومورهایی که در هیپوفیز به وجود می‌آیند، تومورهای هیپوفیزی نامیده می‌شوند. هیپوفیز، غده کوچکی است که به پایه مغز (جایی در پشت بینی) متصل است و در ناحیه‌ای به نام حفره هیپوفیز یا فرو رفتگی زینی شکل قرار دارد.
غده هیپوفیز و عملکرد آن در بدن
غده هیپوفیز غالبا "غده فرمانروا" نامیده می‌شود، زیرا ترشح بسیاری از هورمون‌های بدن را کنترل می‌کند. یک غده هیپوفیز عادی کمتر از یک گرم است و اندازه و شکل آن شبیه لوبیا قرمز می‌باشد. عملکرد هیپوفیز را می‌توان با ترموستات خانگی مقایسه کرد. ترموستات به طور مداوم دمای خانه را اندازه‌گیری می‌کند و سیگنال‌ها را به بخاری می‌فرستد تا آن را روشن یا خاموش نگه دارد و دمای مناسب و راحتی را حفظ نماید.
هیپوفیز نیز به طور مداوم بر قسمتهای بدن نظارت نموده و سیگنال‌های خاصی را از راه دور به اندام‌ها و غدد می‌فرستد تا عملکرد آن‌ها را کنترل نموده و محیط مناسبی را به وجود آورد. تومور هیپوفیزی به رشد غیرطبیعی رخ داده در غده هیپوفیز گفته می‌شود.
برخی تومورهای هیپوفیزی منجر به تولید بیش از حد هورمون‌هایی می‌شوند که عملکرد بخش‌های مهم بدن را دچار اختلال می‌کنند. برخی تومورهای هیپوفیزی نیز می‌توانند سبب تولید هورمون‌های کمتری توسط غده هیپوفیز شوند.
بیشتر تومورهای هیپوفیزی غیر سرطانی (خوش‌خیم یا آدنوم) هستند. این تومورهای خوش‌خیم در غده هیپوفیز یا بافت‌های اطراف آن باقی مانده و به سایر قسمتهای بدن گسترش نمی‌یابند. گزینه‌های مختلفی برای درمان تومورهای هیپوفیز وجود دارد، از جمله:
- برداشتن تومور
- کنترل رشد آن
- مدیریت سطح هورمون هیپوفیز به وسیله مصرف انواع داروها
تومورهای هیپوفیزی بسیار رایج هستند، اما اغلب آن‌ها باعث بروز مشکلات چندانی برای سلامتی نمی‌شوند. اکثر افراد مبتلا به تومورهای هیپوفیز هرگز نمی‌دانند که به این بیماری مبتلا هستند. شایع‌ترین نوع تومورهای هیپوفیزی معمولا باعث تولید هورمون بیشتری شده و لذا تراز هورمون‌های بدن را به هم می‌ریزند. این بیماری می‌تواند باعث بروز مشکل در غدد درون ریز و ایجاد اختلالاتی نظیر سندرم کوشینگ و پرکاری تیروئید شود.
علائم و نشانه‌های تومورهای هیپوفیزی
بیشتر تومورهای هیپوفیز (که آدنوم هیپوفیز نام دارند) باعث ایجاد علائم خاصی نمی‌شوند. اما در مواردی که تومورها جزء این گروه نباشند، می‌توانند علائم مختلفی را ایجاد نمایند. البته برخی آدنوم‌ها نیز باعث بروز برخی علائم می‌شوند.
اولین علائم آدنوم هیپوفیز به این امر بستگی دارد که آیا تومور فعال است (تولید هورمون‌های اضافی) یا غیرفعال (باعث تولید هورمون‌های اضافی نمی‌شود). آدنوم‌های فعال به علت تولید مقدار بیشتری از انواع هورمون‌ها، مشکلات عدیده‌ای را ایجاد خواهند کرد.
اغلب اوقات آدنوم‌های فعال، باعث تولید مقدار زیادی هورمون هیپوفیزی می‌شوند و همین امر باعث می‌شود که این تومورها در حالی که هنوز خیلی کوچک هستند (میکرو آدنوم) شناسایی شوند. در کل، بیشتر این تومورها باعث تولید هورمون‌های اضافی می‌شوند که علائم زیر را در پی خواهد داشت:
- داشتن صورتی خشن و زمخت
- دست و پاهای بزرگ
- تعرق بیش از حد
- قند خون بالا
- مشکلات قلب
- درد مفاصل
- دندان‌های نامرتب
- افزایش موهای بدن
- کودکان و نوجوانان مبتلا به این بیماری ممکن است به سرعت رشد کرده و قدشان بسیار بلند شود
اما تومورهایی که هورمون اضافی (آدنوم غیرفعال) تولید نمی‌کنند، قبل از اینکه تشخیص داده شوند، بزرگ می‌شوند. لذا این تومورها معمولا تا زمانی که در اعصاب، بخش‌های مغز یا سایر قسمتهای هیپوفیز پخش نشده‌اند تشخیص داده نمی‌شوند.
بعضی از آدنوم‌های غیرفعال که هیچ‌گونه علائمی ندارند، تنها از طریق MRI یا CT اسکن تشخیص داده می‌شوند. ماکرو آدنوم‌های هیپوفیز (تومورهای خوش‌خیم بزرگتر از 1 سانتیمتر) و غدد سرطانی (کارسینوم)، چه فعال باشند یا غیر فعال، می‌توانند آنقدر بزرگ شوند که تمام بخش‌های سیستم عصبی و یا قسمتهای مغز را تحت فشار قرار دهند. به همین دلیل آن‌ها معمولا علائم زیر را در پی خواهند داشت:
- ضعف عضله چشم به طوری که چشم‌ها به طور هم‌زمان در یک جهت حرکت نمی‌کنند
- تاری دید یا دید دوتایی
- از دست دادن دید محیطی
- کوری ناگهانی
- سردرد
- بی‌حسی یا درد صورت
- سرگیجه
- از دست دادن هوشیاری
مشکلات بینایی زمانی رخ می‌دهند که تومور، اعصاب بین چشم و مغز را در بر گرفته باشد. از دست دادن ناگهانی بینایی، از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ ناگهانی نیز می‌تواند به سبب خون‌ریزی تومور اتفاق بیفتد. علاوه بر این، کارسینوم‌ها و ماکرو آدنوم‌های هیپوفیز می‌توانند بخش‌های طبیعی غده هیپوفیز را نیز تحت فشار قرار داده و از بین ببرند.
این امر باعث کاهش تولید یک یا چند هورمون هیپوفیز می‌شود. سطوح پایین تولید برخی از هورمون‌های بدن مانند کورتیزول، هورمون تیروئید و هورمون‌های جنسی باعث بروز علائم زیر می‌شوند:
- حالت تهوع
- ضعف
- کاهش وزن یا افزایش وزن ناگهانی
- ریزش موهای بدن
- احساس سرما
- احساس خستگی یا ضعف
- تغییرات در عادت ماهانه یا پایان دوره قاعدگی در زنان
- اختلال نعوظ در مردان
- رشد بافت پستان در مردان
- کاهش علاقه به رابطه جنسی که بیشتر در مردان مشاهده می‌شود
- افزایش مقدار ادرار
درمان تومورهای هیپوفیز
درمان زودهنگام بهترین شیوه برای درمان یا کنترل تومورهای هیپوفیزی و عوارض جانبی آن‌ها است. سه نوع درمان برای تومورهای هیپوفیز وجود دارد که عبارت است از:
- برداشتن تومور به وسیله جراحی
- پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای دوز بالا برای کشتن سلول‌های تومور
- دارو درمانی برای کوچک کردن یا ریشه‌کن کردن تومور
منابع:
مطالب مرتبط
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
