نگاهی به عمل جراحی پیوند کلیه؛ با شرایط، مزایا و معایب این پیوند آشنا شوید

پیوند کلیه چیست

کلیه‌ها مواد زائد را از خون جمع می‌کنند و آن را از طریف ادرار به خارج از بدن دفع می‌کنند. وظیفه دیگر این اندام‌ها کمک به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت بدن است. اگر کلیه‌های شما کار خود را متوقف کنند، مواد زائد در بدن تجمع می‌یابند که این منجر به بیمار شدن شما می‌شود. افرادی که کلیه‌های آن‌ها دچار نارسایی شده است تحت درمانی به نام دیالیز قرار می‌گیرند. در این روش درمانی-مکانیکی مواد زائدی که در نتیجه توقف کار کلیه‌ها در جریان خون تجمع یافته‌اند دفع می‌شوند.

برخی از افرادی که دچار نارسایی کلیوی شده‌اند ممکن است نیاز به پیوند کلیه داشته باشند. در این روش، یک یا هر دو کلیه فرد بیمار با کلیه‌های فرد زنده یا مرده جایگزین می‌شوند. هم در دیالیز و هم در پیوند کلیه مزایا و معایبی وجود دارد. انجام دیالیز زمان‌بر و دشوار است. انجام این کار نیاز به شرایط ویژه‌ای دارد. در مرکز دیالیز خون با استفاده از یک ماشین دیالیز تصفیه می‌شود.

اگر بخواهید عمل دیالیز را در خانه انجام دهید باید دستگاه دیالیز را خریداری کنید و روش کار کردن با آن را یاد بگیرید. انجام عمل پیوند کلیه می‌تواند فرد را از وابستگی طولانی مدت به دستگاه دیالیز رها کند. هم‌چنین، پیوند کلیه می‌تواند باعث شود فرد زندگی پویاتری داشته باشد. اما انجام پیوند کلیه نمی‌تواند برای همه افراد مبتلا به نارسایی کلیوی مناسب باشد، از جمله افرادی که مبتلا به عفونت‌های شدید یا دارای اضافه وزن هستند.

هرچند افراد با دو کلیه متولد می‌شوند، اما می‌توانند تنها با یک کلیه سالم نیز به زندگی خود ادامه دهند. پس از عمل پیوند کلیه، پزشک برای فرد داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تجویز می‌کند تا مانع از حمله آن به کلیه پیوند زده شده شود.

چه کسی ممکن است به پیوند کلیه نیاز داشته باشد؟

پیوند کلیه می‌تواند یک گزینه درمانی برای زمانی باشد که کلیه یک بیمار دیگر قادر به کار کردن نیست. این شرایط عارضه کلیوی مرحله آخر یا ESRD یا ESKD نامیده می‌شود. اگر بیمار به این مرحله برسد پزشک احتمالا روش درمانی دیالیز را پیشنهاد خواهد کرد. علاوه بر دیالیز، پزشک در صورت صلاحدید و با توجه به شرایط شما، می‌تواند پیوند کلیه را نیز پیشنهاد دهد.

فردی می‌تواند عمل پیوند کلیه انجام دهد که دارای توان جسمی بالا و شرایط مراقبت طولانی مدت پس از انجام عمل پیوند باشد. چنانچه فرد از نظر سلامتی دارای شرایط خاص باشد، عمل پیوند کلیه می‌تواند برای او خطرناک یا غیر موفقیت‌آمیز باشد. منظور از شرایط خاص سلامت می‌تواند موارد زیر باشد:

سرطان یا سابقه بیماری سرطان
عفونت‌های شدید، مثل توبرکلوزیس، عفونت استخوان یا هپاتیت
بیماری‌های قلبی عروقی شدید
بیماری کبدی

هم‌چنین پزشک می‌تواند فرد را از انجام عمل پیوند کلیه منع کند، چنانچه او:

از دخانیات یا داروهای غیرمجاز استفاده کند
بیش از اندازه الکل مصرف کند

چنانچه پزشک تشخیص دهد فرد دارای شرایط دریافت کلیه است و بیمار نیز برای انجام این عمل رضایت داشته باشد، فرد بیمار به مرکز پیوند اعضا معرفی می‌شود تا مورد معاینه و ارزیابی‌های دقیق‌تر قرار گیرد. این ارزیابی معمولا شامل معاینات منظم به منظور بررسی شرایط فیزیکی، فیزیولوژیکی و شرایط خانوادگی می‌شود. در مرکز پیوند اعضا پزشک از فرد بیمار آزمایش خون و ادرار می‌گیرند. هم‌چنین یک تست کامل فیزیکی به منظور اطمینان یافتن از سلامت، جهت انجام عمل جراحی انجام می‌شود.

پس از آن پزشک با فرد در مورد مراقبت‌های پس از عمل پیوند صحبت می‌کند. پس از طی تمام این مراحل، چنانچه فردی برای اهدای عضو پیدا نشود، شخص بیمار در لیست انتظار برای دریافت کلیه قرار می‌گیرد. این انتظار گاهی می‌تواند بیش از پنج سال زمان ببرد. در صورت تمایل برای اهدای عضو می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام کنید:

http://ehda.sbmu.ac.ir

چه کسی می‌تواند کلیه اهدا کند؟

دهنده عضو می‌تواند یک فرد زنده یا فردی مرده باشد.

1- اهدا کننده زنده

از آنجایی که بدن با یک کلیه نیز می‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد، یک عضو خانواده از فرد بیمار نیز می‌تواند دهنده عضو باشد. البته مطابقت گروه خونی و بافت عضو خانواده نیز باید با بدن فرد بیمار مطابقت داشته باشد. دریافت کلیه از اعضای خانواده فرد بیمار می‌تواند یک گزینه بسیار خوب باشد. زیرا در این صورت، احتمال پس زده شدنِ کلیه توسط بدن بیمار کاهش پیدا می‌کند. هم‌چنین با این کار انتظار چند ساله برای یافتن دهنده عضو نیز می‌تواند حذف شود.

2- اهدا کننده مرده

اهداکننده مرده معمولا فردی است که در پی یک حادثه جان خود را از دست داده است و نه در اثر بیماری. گاهی نیز فردی زنده از اعضای خانواده بیمار با انتخاب خود به زندگی خود پایان داده و عضو مورد نظر را به بیمار اهدا می‌کند.

فرآیند سازگار شدن در پیوند کلیه

طی معاینات پیش از انجام عمل، از بیمار آزمایش خون گرفته می‌شود تا گروه خونی (A, B, AB, O) و آنتی ژن لکوسیت (HLA) مشخص شود. HLA گروهی از آنتی ژن‌ها هستند که بر روی گلبول‌های سفید خون قرار گرفته اند. آنتی ژن‌ها مسئول پاسخ ایمنی بدن هستند. اگر HLA فرد بیمار با HLA دهنده عضو مطابقت داشته باشد احتمال پس زده شدن عضو پیوندی کم است. هرچه میزان مطابقت HLA دهنده و گیرنده بیشتر باشد عمل پیوند با موفقیت بیشتری همراه است.

پیش از انجام عمل پیوند یک بررسی دیگر نیز باید صورت پذیرد، طی این بررسی پزشک اطمینان حاصل می‌کند آنتی بادی‌های بدن فرد گیرنده به عضو پیوندی حمله نخواهند کرد. این کار با ترکیب میزان کمی از خون بیمار با فرد دهنده عضو انجام می‌شود.

مراقبت‌های پس از عمل پیوند

پس از عمل جراحی فرد در اتاق ریکاوری به هوش خواهد آمد. پزشک علائم حیاتی او را بررسی می‌کند و پس از هوشیاری کامل او را به بخش منتقل می‌کنند. معمولا در صورت مساعد بودن حال فرد پس از یک هفته اجازه ترخیص داده می‌شود. کلیه جدید به طور معمول بلافاصله شروع به تصفیه خون می‌کند. اما گاهی ممکن است چند هفته زمان ببرد تا کلیه فعالیت خود را آغاز کند. اگر فرد دهنده از اعضای خانواده بیمار بوده باشد کلیه سریع‌تر فعالیت خود را در بدن گیرنده آغاز می‌کند.

پس از دریافت کلیه جدید، فرد برای مدتی باید از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده کند تا سیستم ایمنی فرد به کلیه جدید به عنوان یک عامل مهاجم حمله نکند. طی این مدت به منظور جلوگیری از ایجاد عفونت داروهای دیگری نیز باید مصرف شوند. فرد گیرنده عضو پس از ترخیص از بیمارستان باید وضعیت خود را با دقت بررسی کند تا متوجه نشانه‌های احتمالی از پس زده شدن عضو باشد، این علائم می‌تواند شامل درد، ورم و علائم مشابه آنفلوآنزا باشند. به طور کلی، دوره ریکاوری پس از عمل پیوند کلیه شش ماه است.