آشنایی با اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)

پارانویا چیست؟

روانشناسان از اصطلاح پارانویا برای توصیف «سوءظن» و «بی‌اعتمادی» استفاده می‌کنند. همه افراد در مقاطعی از زندگی دچار افکار بدبینانه می‌شوند، اما پارانویا به سوءظن، بی‌اعتمادی و بدبینی دائم و بی‌اساس، اشاره دارد. با وجودی که پارانویا مشخصه عمده اختلال شخصیت پارانوئید است اما در اسکیزوفرنی پارانوئید و دیگر اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی، اضطراب و افسردگی، یا در افرادی که سوءمصرف مواد مخدر دارند نیز دیده می‌شود.

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)

اختلال شخصیت پارانوئید Paranoid personality disorder، یکی از زیرمجموعه‌های اختلالات شخصیت و اختلالی رایج است که افراد مبتلا به آن، افکار و رفتار‌های نامتعارف از خود نشان می‌دهند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شدیدا شکاک هستند و نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند. آن‌ها همواره به دنبال تهدیدهای پنهان بوده و اغلب اعتقاد دارند که دیگران به دنبال آزار، اذیت و توطئه علیه آن‌ها هستند. این افراد نمی‌توانند افکار خود را تغییر دهند و اگر کسی از نحوه تفکر آن‌ها انتقاد کند، به او نیز بی‌اعتماد می‌شوند.

مبتلایان به اختلال شخصیت پارانوئید به علت بی‌اعتمادی و بدبینی خود از دوستی‌های نزدیک اجتناب کرده و منزوی می‌شوند. اگر از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید تعریف کنید یا به آن‌ها پیشنهاد همکاری یا دوستی دهید، آن‌ها رفتار شما را به صورت منفی و تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند برای مثال فکر می‌کنند تعریف شما نوعی طعنه و ایرادگیری بوده است یا شخصی که به آن‌ها پیشنهاد کار می‌دهد می‌خواهد بیکاری یا عدم موفقیت آن‌ها را به رخشان بکشد.

علائم اختلال شخصیت پارانوئید

• به وفاداری، تعهد و قابل اعتماد بودن دیگران شک دارند و باور دارند که اطرافیان از آن‌ها سواستفاده کرده یا آن‌ها را فریب می‌دهند
• به هیچکس اعتماد ندارند و تمایلی به درد و دل کردن با دیگران ندارند چرا که می‌ترسند هر اطلاعاتی که به دیگران می‌دهند بر علیه خودشان به کار برده شود
• دائما کینه نگه می‌دارند (نمی‌توانند کسی را ببخشند)
• شدیدا حساس بوده و انتقادپذیر نیستند
• حرف‌های بی‌منظور یا محبت آمیز دیگران و رویدادهای خنثی را تهدیدآمیز یا تحقیرآمیز برداشت می‌کنند.
• خشمگین هستند و پرخاشگری می‌کنند
• به طور مکرر و بدون داشتن هیچگونه مدرکی به وفاداری همسر خود شک می‌کنند
• منزوی هستند و با کسی صمیمی نمی‌شوند
• تمایل دارند دیگران را کنترل کنند

علت اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

علت اصلی این اختلال مشخص نیست اما روانشناسان معتقدند این اختلال در نتیجه‌ی ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانشناختی رخ می‌دهد. این اختلال میان افرادی که بین خویشاوندان خود، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، شیوع بیشتری دارد که نشان‌دهنده نقش ژنتیک در بروز این اختلال است از طرف دیگر تجربیات فرد در کودکی مانند ترومای جسمی یا هیجانی نیز در بروز و ظهور این بیماری نقش دارد.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

افرادی که به اختلال شخصیت پارانوئید مبتلا هستند معتقدند هیچ مشکلی ندارند و از طرف دیگر، به علت بی‌اعتمادی نمی‌توانند به پزشک یا روانشناس خود اعتماد کنند در نتیجه درمان آن‌ها بسیار دشوار است.

1. روان درمانی

روان درمانی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید انتخاب مناسبی است. درمان روی افزایش مهارت‌های مقابله‌ای عمومی و بهبود تعاملات اجتماعی و عزت نفس متمرکز خواهد بود.

2. دارودرمانی

معمولا برای این اختلال از دارو درمانی استفاده نمی‌شود با این وجود داروهایی مانند داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی، یا ضد روان پریشی، ممکن است هنگام شدت گرفتن علائم در فرد به صورت موقت تجویز شوند. هم‌چنین در صورتی که فرد در کنار اختلال شخصیت پارانوئید، به اختلال روانی دیگری مانند اضطراب یا افسردگی نیز مبتلا باشد، ممکن است برای او از دارو درمانی استفاده شود.

اختلال شخصیت پارانوئید چه عواقبی در پی دارد؟

طرز فکر و رفتار افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند روی توانایی آن‌ها در حفظ ارتباطات و داشتن عملکرد اجتماعی مناسب در موقعیت‌های شغلی یا تحصیلی تاثیر منفی داشته باشد. در بسیاری موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید درگیر دعواهای قانونی شده و علیه افراد یا شرکت‌هایی که به آن‌ها سوءظن دارند، شکایت می‌کنند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید چه آینده‌ای خواهند داشت؟

آینده افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید بر اساس شدت بیماری‌شان متفاوت خواهد بود. از آنجا که این بیماری مزمن است، در کل زندگی فرد با او خواهد بود با این حال برخی از این افراد می‌توانند با وجود بیماری‌شان عملکرد خوبی داشته باشند، ازدواج کنند و شغل داشته باشند اما باقی افراد کاملا توسط این اختلال ناتوان می‌شوند.

همانطور که گفتیم افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به دنبال درمان اختلال خود نمی‌روند و حتی اگر به پزشک نیز مراجعه کنند، از درمان پیروی نمی‌کنند و به همین دلیل اغلب نتایج ضعیفی می‌گیرند.

منابع:

1. https://www.webmd.com/mental-health/paranoid-personality-disorder#1
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5793931/
3. آسیب شناسی روانی بر اساس دی‌اس‌ام-5، مهدی گنجی، 1395