دارونما یا پلاسیبو چیست و چه اثراتی دارد؟

دارونما یا پلاسیبو چیست؟

دارونما یا پلاسیبو placebo به معنی «خوب خواهم شد» است که به استفاده از روش‌های درمانی صوری و تلقینی گفته می‌شود که می‌تواند با فریب بیمار، اثر مثبتی در روند بهبودی وی داشته باشد. اثر درمانی که از به کار بستن چنین روش‌هایی حاصل می‌شود را نیز اثر پلاسبو می‌نامند. رایج‌ترین روش‌ها برای ایجاد اثر پلاسیبو استفاده از دارونما (چیزی ظاهراً شبیه به دارو بدون هیچ اثر واقعی) و جراحی‌های دروغین است.

در روند استفاده از شبه داروها، یک قرص بدون اثر به بیمار داده می‌شود و به او گفته می‌شود که با خوردن این قرص حالش بهبود می‌یابد. البته بیمار نباید بفهمد که این قرص، قرص بی‌اثر است و شما در حال اجرای یک روند شبه‌دارویی بر روی وی هستید. تجربیات پزشکان نشان داده‌ است که این پدیده روانی تأثیر بسیار بالایی در بهبود بسیاری از بیماران دارد.

دارونماها چگونه استفاده می‌شوند؟

محققان معمولاً از دارونماها در طول مطالعات خود بهره می‌برند تا درک بهتری از عوامل تأثیرگذار روی داروی جدید یا درمان‌های خاص داشته باشند. برای مثال، ممکن است به چند نفر، دارویی جدید برای کاهش سطح کلسترول داده شود، بقیه هم دارونما دریافت کنند. هیچ یک از افراد حاضر در مطالعه نمی‌دانند که واقعاً دارو دریافت می‌کنند یا فقط با یک دارونما مشغول شده‌اند.

محققان سپس تاثیرات دارو و دارونما در جمعیت مورد مطالعه خودشان بررسی می‌کنند. در این صورت، آن‌ها می‌توانند میزان مؤثر بودن داروی جدید و عوارض جانبی‌اش را تعیین کنند. دارونماها بیشتر در کارآزمایی‌های بالینی استفاده می‌شوند. دارونماهای ناخالص معمولاً روی فرد دریافت کننده تأثیر می‌گذارند، اما هیچ پیشرفتی در روند بیماری ایجاد نمی‌کنند.

دارونما و تحقیقات بالینی

همان طور که اشاره شد، هدف اصلی استفاده از دارونما، بررسی تأثیر درمان‌های مراقبتی جدید است تا محققان پی ببرند می‌توان آن‌ها را در حوزه درمان برای همیشه به کار ببرند یا نه. اصول اخلاقی می‌گوید که قبل از شروع تحقیق، به تمام افراد شرکت کننده در کارآزمایی بالینی گفته شود که ممکن است دارونما دریافت کنند.

معمولاً یک گروه داروی هدف و گروهی دیگر، دارونما دریافت می‌کنند. دارونما می‌تواند قرصی از جنس قند باشد. در برخی از موارد، حتی محقق هم نمی‌داند که کدام شرکت کننده دارونما و کدام یک داروی اصلی (فعال) را دریافت می‌کنند؛ به این نوع مطالعات، آزمایش کور می‌گویند. جالب اینجاست بدانید گاهی اوقات افرادی که دارونما دریافت می‌کنند، اوضاع جسمی بهتری پیدا می‌کنند. در ادامه، بیشتر به این پدیده می‌پردازیم.

منظور از اثر دارونما چیست؟

گاهی اوقات ممکن است افرادی که دارونما دریافت می‌کنند، از خودشان واکنش بروز دهند. این واکنش می‌تواند مثبت یا منفی باشد. برای مثال، ممکن است علائم بیماری فردی عود کند. یا ممکن است اثرات جانبی جدیدی سراغ فرد بیاید. این واکنش‌ها تحت عنوان «اثر دارونما» شناخته می‌شوند.

مکانیسم روانی دقیق اثر دارونما هنوز یک معما در علم پزشکی است. البته برخی نظریه‌ها سعی دارند که این موضوع را بررسی کنند:

1- اختلالات خود محدودشونده

بسیاری از بیماری‌ها، مثل سرماخوردگی، خود محدودشونده هستند. آن‌ها باید روند طبیعی خود را طی کنند و چه با دارو و چه با دارونما، روندی در تسریع بهبودی حاصل نمی‌شود.

2- تغییر در رفتار

دارونما می‌تواند انگیزه بیمار را افزایش دهد.

3- کاهش نگرانی

ممکن است دارونماها باعث ترشح کاهنده‌های طبیعی درد شوند و به مواد شیمیایی مغز دستور آزادسازی آندورفین و سرکوب آدرنالین را بدهد. کاهش آدرنالین برابر است با کاهش استرس.

4- تغییر در سطح درک

درک بیمار نسبت به علائم بیماری می‌تواند انتظار حس بهتر را تغییر دهد.

5- انتظارات بیمار

اگر شخص انتظار داشته باشد قرصی که می‌خورد، حالش را حتماً بهتر می‌کند، در این صورت، شیمی بدن تأثیر مشابه درمان واقعی روی فرد خواهد گذاشت.

پس نتیجه می گیریم حتی ممکن است شرایطی پیش آید که مردم علی‌رغم آگاهی از دریافت دارونما، باز هم واکنش نشان دهند. مطالعات ثابت کرده‌اند که دارونماها می‌توانند تأثیرات بدی داشته باشند. در اینجا به چند مورد اشاره می‌کنیم:

• افسردگی
• درد
• اختلالات خواب
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• یائسگی

منابع:

1. https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/placebo-effect
2. https://www.webmd.com/pain-management/what-is-the-placebo-effect#1
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Placebo