مروری بر سرطان کبد؛ انواع و علائم آن، عوامل تاثیرگذار به همراه راه‌های پیشگیری از آن

سرطان کبد

انواع سرطان می‌تواند در کبد ایجاد شود. رایج‌ترین نوع سرطان کبد کارسینومای هپاتوسلولار (Hepatocellular) است که در سلول‌های اصلی کبد (هپاتوسیت‌ها) ایجاد می‌شود. سایر انواع سرطان‌های کبد، مثل کولانگیوکارسینوما (Cholangiocarcinoma) و هپاتوبلاستوما (Hepatoblastoma) کمتر شایع هستند.

همه سرطان‌هایی که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهند تحت عنوان سرطان کبد شناخته نمی‌شوند. سرطان‌هایی که در سایر بخش‌های بدن، مثل کلون، ریه یا پستان، ایجاد می‌شوند و سپس در کبد نیز انتشار می‌یابند بیشتر به عنوان سرطان متاستاتیک شناخته می‌شوند تا سرطان کبد.

منظور از سرطان متاستاتیک انواع سرطان است که در یک نقطه از بدن آغاز می‌شوند و از طریق جریان خون یا لنف به سایر بخش‌های بدن راه می‌یابند. این نوع سرطان‌ها نام خود را از ارگانی می‌گیرند که سرطان در آن آغاز شده است، به طور مثال سرطان متاستاتیک کلون سرطانی است که در کلون آغاز شده و در کبد انتشار پیدا کرده است. سرطان‌هایی که در کبد انتشار پیدا می‌کنند شایع‌تر از سرطان‌هایی هستند که در کبد آغاز می‌شوند.

علائم سرطان کبد

بیشتر افراد در مراحل آغازین سرطان کبد علائم مشخصی بروز نمی‌دهند. اما به طور کلی علائم در هنگام بروز می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

کاهش وزن بی‌دلیل
کاهش اشتها
درد در ناحیه فوقانی شکم
تهوع و استفراغ
ضعف عمومی و احساس خستگی مداوم
تورم در ناحیه شکم
زرد شدن رنگ پوست و بخش سفیدی چشم
رنگ مدفوع سفید

علل ایجاد سرطان کبد

هنوز به طور دقیق مشخص نیست بیشتر موارد سرطان‌های کبد به چه علت ایجاد می‌شوند. اما در برخی موارد، علت می‌تواند مشخص شود. برای مثال، عفونت مزمن ناشی از ویروس‌های ایجاد کننده هپاتیت می‌توانند در ایجاد سرطان کبد تاثیرگذار باشند.

سرطان کبد زمانی به وجود می‌آید که سلول‌های کبد شروع به ایجاد تغییر در DNA کنند، DNA ماده‌ای است که شرایط لازم برای هر فرآیند شیمیایی را در بدن فراهم می‌کند. تغییر در DNA جهش محسوب می‌شود و جهش موجب تغییر در عملکرد سلول می‌شود. یکی از عواقب ناشی از جهش DNA این است که ممکن است سلول به صورت کنترل نشده شروع به رشد و تکثیر کند و در نهایت تومور ایجاد کند.

عوامل تاثیرگذار بر ایجاد سرطان کبد

فاکتورهایی که باعث افزایش احتمال ایجاد سرطان کبد می‌شوند عبارتند از:

1- عفونت مزمن ناشی از HBV یا HCV

وجود عفونت مزمن ناشی از ویروس هپاتیت B یا HBV یا ویروس هپاتیت C یا HCV در بدن می‌تواند باعث افزایش احتمال ایجاد سرطان کبد شود.

2- انواع سیروزهای کبدی

شرایط پیش رونده و غیرقابل بازگشتی که سیروزهای کبدی با ایجاد زخم در این بافت ایجاد می‌کنند می‌تواند شرایط را برای ایجاد سرطان کبد مهیا کند.

3- برخی بیماری‌های وراثتی کبد

بیماری‌های کبدی که می‌توانند بر ایجاد سرطان کبد تاثیرگذار باشند عبارتند از هموکروماتوزیس و بیماری ویلسون.

4- انواع دیابت

افرادی که مبتلا به بیماری‌های قند خون یا دیابت هستند نسبت به کسانی که فاقد این بیماری‌ها هستند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کبد قرار دارند.

5- بیماری کبد چرب نونالکولیک

تجمع چربی در بافت کبد می‌تواند بر ایجاد سرطان کبد تاثیرگذار باشد.

6- قرارگیری در معرض آفلاتوکسین‌ها

آفلاتوکسین‌ها سمومی هستند که توسط قارچ‌های رشد یافته بر روی محصولات کشاورزی که به درستی ذخیره و انبار نشده‌اند، ایجاد می‌شوند. محصولاتی مانند ذرت و بادام زمینی می‌توانند آلوده به آفلاتوکسین باشند. استفاده از محصولات کشاورزی آلوده به آفلاتوکسین در تهیه غذا می‌تواند باعث انتقال این سم به بدن ما شود. در ایالات متحده آمریکا نظارت‌های منظم مانع از تجمع آفلاتوکسین در محصولات انبار شده می‌شود. تجمع آفلاتوکسین بر روی محصولات کشاورزی بیشتر در آفریقا و آسیا شایع است.

7- مصرف بیش از اندازه الکل

مصرف بیش از اندازه الکل در طول روز می‌تواند طی سالیان دراز باعث ایجاد آسیب‌های برگشت ناپذیر به کبد و افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد شود.

جلوگیری از ایجاد سرطان کبد

سیروز کبدی باعث ایجاد زخم در بافت کبد می‌شود و در نهایت باعث بالا رفتن احتمال ایجاد سرطان در کبد می‌شود. با عمل به توصیه‌های زیر می‌توانید مانع از ایجاد سیروز کبدی شوید.

1- مصرف الکل را به حداقل برسانید

اگر نمی‌توانید مصرف الکل را به طور کامل متوقف کنید، بهتر است میزان مصرف آن را کاهش دهید. برای زنان نوشیدن بیش از یک لیوان در طول روز و برای مردان مصرف بیش از دو لیوان در طول روز توصیه نمی‌شود.

2- وزن خود را کنترل کنید

اگر وزن فعلی شما استاندارد است سعی کنید با داشتن تغذیه سالم و انجام ورزش آن را حفظ کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید مصرف کالری‌های دریافتی خود را کاهش دهید و میزان انجام فعالیت‌های بدنی را افزایش. برای کاهش وزن به صورت اصولی برنامه‌ریزی کنید و وزن خود را کم کم پایین بیاورید (حدود 0.5 تا 1 کیلو در هر هفته).

3- مراقب مواد شیمیایی باشید

چنانچه در خانه یا محل کار از مواد شیمیایی استفاده می‌کنید به توصیه‌های درج شده بر روی این محصولات توجه کنید.

در برابر هپاتیت B خود را واکسینه کنید

شما می‌توانید با دریافت واکسن هپاتیت B احتمال ایجاد این بیماری را تا 90 درصد کاهش دهید. تقریبا تمام افراد قادر به دریافت واکسن هپاتیت B هستند، کودکان، بزرگسالان و افراد دارای مشکلات سیستم ایمنی.

مراقب ابتلا به هپاتیت C باشید

هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت C وجود ندارد، اما شما می‌توانید خطر ابتلا به این بیماری را در خود کاهش دهید چنانچه به توصیه‌های زیر عمل کنید.

1- از وضعیت سلامت شریک جنسی خود آگاه باشید

تا زمانی که از عدم ابتلای شریک جنسی خود به بیماری‌های عفونی قابل انتقال از طریق رابطه جنسی مثل HBV،HCV اطمینان نیافته‌اید مجاز به داشتن رابطه جنسی محافظت نشده نیستید. اگر از این موضوع اطمینان ندارید از کاندوم استفاده کنید.

2- از داروهای غیر مجاز (IV) استفاده نکنید، اما در صورت داشتن اعتیاد به آن‌ها از سرنگ تمیز استفاده کنید

استفاده از داروهای غیرمجاز (مخدر) احتمال ایجاد HCV را در شما افزایش می‌دهد. اما اگر مجبور به استفاده از آن‌ها هستید، مطمئن باشید سرنگی که استفاده می‌کنید کاملا بهداشتی باشد و هرگز از سرنگ اشتراکی استفاده نکنید. استفاده از سرنگ مشترک یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد کننده هپاتیت C است. در برخی از کشورها می‌توانید از داروخانه سرنگ رایگان جهت تزریق مخدر دریافت کنید.

3- از تجهیزات بهداشتی برای انجام تتو و سوراخ کردن گوش استفاده کنید

سوزن‌هایی که استریل نمی‌شوند باعث انتشار ویروس هپاتیت C می‌شوند. پیش از سورخ کردن گوش یا انجام تتو درمورد محلی که می‌خواهید این کار را در آن انجام دهید تحقیق کنید و از کارکنان آن مرکز درخواست کنید از وسایل بهداشتی برای شما استفاده کنند. چنانچه افراد حاضر در آن مرکز از پاسخ دادن به شما امتناع کردند یا پرسش‌های شما در مورد بهداشت تجهیزات‌شان را جدی نگرفتند می‌توانید آن را نشانه‌ای از عدم سلامت و بهداشت تجهیزات استفاده شده در آن محل تلقی کنید.