همه آن چیزی که شما باید در مورد هورمون استروژن بدانید از علائم کمبود تا روش‌های درمانی

هورمون استروژن چیست

هورمون استروژن هورمونی است که نقش مهمی در رشد و توسعه ویژگی‌های ثانویه جنسی زنانه ایفا می‌کنند، مانند رشد سینه، موی زیر بغل، تنظیم چرخه قاعدگی و سیستم تولید مثل. در طی چرخه قاعدگی، هورمون استروژن محیطی مناسب برای لقاح، کاشت و تغذیه جنین اولیه را تولید می‌کند. در دوران بلوغ، تخمدان‌ها هورمون استروژن را با هر چرخه قاعدگی ماهانه آزاد می‌کنند.

سطح استروژن در نهایت در نیمه چرخه بطور ناگهانی افزایش می‌یابد، که شروع به آزاد کردن یک تخمک می‌کند. این سطح پس از تخمک‌گذاری به سرعت کاهش می‌یابد. استروژن یکی از مهم‌ترین هورمون‌های زنانه است که همراه پروژسترون می‌باشد. پروژسترون به حفظ حاملگی کمک می‌کند و تخمک را در رحم جایگذاری می‌کند.

فواید استروژن در زنان

استروژن برای عملکرد و چرخه تولید مثل یک زن حیاتی است. در زنان، استروژن در قسمت‌های مختلف بدن تاثیر می‌گذارد از جمله:

1- تخمدان

استروژن به رشد فولیکول تخمک کمک می‌کند.

2- واژن

استروژن باعث رشد واژن، ضخیم شدن دیواره آن می‌گردد از طرفی برای کاهش عفونت‌های باکتریایی این منطقه اسیدیته واژینال را افزایش می‌دهد. هم‌چنین به روان شدن سطح واژن کمک می‌کند.

3- لوله‌های فالوپ

استروژن مسئول رشد ضخیم شدن دیواره عضلانی در لوله‌های فالوپ و انقباض‌هایی است که سلول‌های تخمک و اسپرم را حمل می‌کنند.

4- رحم

استروژن، غشای مخاطی دیواره رحم را تقویت و حفظ می‌کند. اندازه اندومتریوم را افزایش داده و هم‌چنین باعث افزایش جریان خون، محتوای پروتئین و فعالیت آنزیمی می‌شود. استروژن هم‌چنین عضلات رحم را تحریک می‌کند تا بتوانند رشد کنند. انقباض‌ها در هنگام زایمان یک نوزاد و جفت کمک می‌کنند و هم‌چنین در هنگام قاعدگی به دیواره رحم کمک می‌کنند تا بافت مرده را خارج سازد.

5- گردن رحم

استروژن به تنظیم جریان و ضخامت ترشحات مخاطی رحم کمک می‌کند. این حالت باعث افزایش حرکت یک سلول اسپرم به تخمک شده و به لقاح کمک می‌کند.

6- غدد پستان

استروژن ارتباط منحصر به فردی با هورمون‌های دیگر در پستان دارد. آن‌ها مسئول رشد سینه‌ها در دوران نوجوانی، رنگ دانه‌های موجود در نوک پستان‌ها و در نهایت توقف جریان شیر در هنگام شیردهی شیر مادر است.

7- مغز

استروژن می‌تواند به حفظ دمای بدن کمک کند، بخشی از مغز مرتبط با رشد جنسی را تنظیم می‌کند و اثرات مواد شیمیایی یا همان احساس خوب در مغز را تقویت می‌کند.

8- پوست

استروژن باعث بهبود ضخامت و کیفیت پوست و هم‌چنین محتوای کلاژن می‌شود که مانع از پیری می‌گردد.

9- استخوان

استروژن به حفظ استحکام‌استخوان و جلوگیری از تحلیل استخوان کمک می‌کند.

10- کبد و قلب

هورمون تولید کننده کلسترول را در کبد تنظیم می‌کند و به محافظت از قلب و عروق کمک می‌کند.

استروژن و تفاوت‌های بین زنان و مردان

استروژن مسئول تفاوت‌های بین بدن مرد و زن است. برای مثال، در یک بدن زن استروژن باعث می‌شود که استخوان‌ها کوچک‌تر و کوتاه‌تر شده، لگن پهن‌تر و شانه‌ها باریک‌تر گردد. ذخیره‌سازی چربی در اطراف مفصل ران و خود ران افزایش می‌یابد، بدین معنی که بدن بیشتر به حالت منحنی دیده می‌شود. استروژن به کاهش سرعت رشد زنانگی در بلوغ کمک می‌کند و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد. انسولین بر میزان چربی بدنی و عضلانی فرد تاثیر می‌گذارد.

استروژن موهای بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد تا جایی که ظریف و کم پشت‌تر بوده ولی موهای سر زنان دائمی‌ باشد. استروژن بر روی تُن صدا نیز تاثیر می‌گذارد تا جایی که تُن صدای ظریف‌تری نسبت به مردان از خودشان ایجاد می‌کنند. استروزن‌ها فعالیت غدد چربی را که در پوست وجود دارند، مهار می‌کنند بنابراین احتمال بروز آکنه را کاهش می‌دهند.

علت افزایش یا کاهش هورمون استروژن و تاثیر آن بر بدن

تنظیم سطوح استروژنی زنان از اهمیت ویژه‌ای برخودار است و می‌تواند باعث تفاوت‌های روزانه در حالات روحی و جسمانی یک زن گردد. افزایش یا کاهش سطوح آن می‌تواند تنظیم عملکردهای بدنی را نامنظم سازد. البته برخی از شرایط می‌توانند میزان هورمون استروژن بدن را بکاهند از جمله:

• نارسایی تخمدان
• عملکرد کم غده هیپوفیز
• شکست بارداری
• یائسگی یا پره اکلامپسی
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• بی‌اشتهایی عصبی
• تمرین شدید بدنی
• داروهای خاصی مانند کلومیفن
• زایمان
• شیر دادن

عوامل دیگری که می‌توانند منجر به افزایش میزان استروژن شوند، از جمله:

• بلوغ
• اضافه وزن و چاقی
• فشارخون بالا
• دیابت
• حاملگی سالم
• تومورهای تخمدان یا غده آدرنال
• طیف وسیعی از داروها، از جمله استروئید، آمپی سیلین، داروهای حاوی استروژن، فنوتیازین‌ها و تتراسایکلین‌ها

علائم کمبود استروژن

دخترانی که به بلوغ نرسیده‌اند و یا زنان نزدیک به دوران یائسگی بیشتر احتمال دارد که دچار کمبود استروژن شوند. با این حال، زنان در تمام سنین می‌توانند با کاهش استروژن مواجه شوند. علائم معمول کاهش استروژن عبارتند از:

• رابطه جنسی دردناک ناشی از فقدان لغزندگی سطوح واژینال
• افزایش عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) به علت نازک شدن مجاری ادراری
• دوره‌های نامنظم قاعدگی یا نبود آن
• نوسانات خلقی
• نوسانات دمایی و گرگرفتگی
• حساسیت سینه‌ها
• سردرد یا تاکید بر میگرن‌های قبل از دوره قاعدگی
• افسردگی
• مشکلات تمرکز
• خستگی
• کاهش تراکم استخوان
• در صورت عدم درمان کمبود استروژن می‌تواند به ناباروری در زنان منجر شود.

روش‌های درمانی استروژن

شایع‌ترین موارد استفاده از استروژن در قرص‌های پیشگیری از بارداری و درمان‌های جایگزین هورمونی (HRT) و جایگزینی با هورمون مشابه (BHRT) برای درمان یائسگی می‌باشد. بسیاری از زنان روزانه از قرص‌های پیشگیری بارداری استفاده می‌کنند و این قرص‌ها ترکیبی از بازخوردها را به مغز ارسال می‌کند که می‌تواند طیفی از اثرات را در بدن به وجود بیاورد از جمله:

• توقف ترشح هورمون تحریک کننده فولیکولی FSH از غده هیپوفیز
• توقف تولید هورمون LH
• جلوگیری از تخمک‌گذاری
• حمایت از دیواره رحم برای توقف خون‌ریزی یا لکه بینی‌های میان دوره‌ای

برخی از پزشکان ممکن است مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری را به منظور روش‌های درمانی مورد استفاده قرار دهند مانند:

• تنظیم چرخه قاعدگی
• تسکین گرفتگی شدید و خون‌ریزی شدید
• کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان و ایجاد کیست تخمدان
• محافظت در برابر حاملگی خارج رحمی
• کاهش علائم یائسگی
• کمک به کاهش شدت آکنه مرتبط با دلایل هورمونی

مصرف یک قرص ضد بارداری حاوی طیف وسیعی از خطرات است، مانند:

• حمله قلبی
• سکته مغزی
• لخته شدن خون
• آمبولی ریه
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• خون‌ریزی نامنظم
• تغییرات وزن
• حساسیت و تورم سینه
• استفاده طولانی مدت ممکن است منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان شود.

درمان جایگزینی هورمونی یا HRT

درمان جایگزینی هورمونی یا HRT معمولاٌ برای مقابله با برخی علائم یائسگی زودرس تجویز می‌شود تا سطح هورمون‌های زنانه به سطوح قابل قبولی برسد. از موارد در دسترس می‌توان به مواردی همچون قرص استروژن کونژوگه، اسپری، پماد استروژن واژینال، آمپول استروژن، ژل پوستی استروژن اشاره کرد. HRT ممکن است به کاهش علائم یائسگی کمک کند، اما سازمان غذا و داروی آمریکا توصیه می‌کنند که از این موارد با دوز کم و در کوتاه‌ترین زمان ممکن مورد استفاده قرار گیرند. این موارد می‌توانند برخی عوارض ناخوشایند را به همراه داشته باشند از جمله:

• نفخ
• درد پستان
• سردرد
• نوسانات خلقی
• حالت تهوع
• احتباس آب و ادم

با توجه به خطرات ناشی از این نوع درمان، ضروری است که یک دوره هورمون درمانی تحت نظارت یک پزشک متخصص دنبال شود.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/womens-health/low-estrogen-symptoms#symptoms
2. https://www.medicalnewstoday.com/articles/277177.php