همه آن‌چه که باید در مورد داروهای کورتیکواستروئید بدانید

از داروهای کورتیکواستروئید (از جمله کورتیزون، هیدروکورتیزون و پردنیزون) در موارد مختلفی استفاده می‌شود و به همین دلیل به احتمال بسیار زیاد نام آن‌ها را تا کنون شنیده‌اید. اگر خواهان اطلاعات بیش‌تر در ارتباط با این داروها هستید این نوشتار را تا انتها دنبال کنید.

داروهای کورتیکواستروئید چگونه کار می‌کنند؟

داروهای کورتیکواستروئید در واقع کار هورمون‌های غدد فوق کلیوی را تقلید می‌کنند (غدد فوق کلیوی غده‌های کوچکی هستند که در بالای کلیه قرار دارند). در صورتی که این داروها توسط پزشک در دوزهای بالا تجویز شوند موجب کاهش التهاب می‌شوند و در نتیجه در کنترل علائم بیماری‌های التهابی از جمله آسم و آرتروز مفید واقع می‌گردند. افزون بر این، داروهای کورتیکواستروئید موجب کاهش اثرات سیستم ایمنی می‌شوند و به این ترتیب می‌توانند برای رفع بیماری‌هایی که سیستم ایمنی به اشتباه موجب آن‌ها شده (و از آن‌ها با عنوان بیماری‌های خودایمنی یاد می‌شود) مفید باشند.

داروهای کورتیکواستروئید چگونه مصرف می‌شوند؟

داروهای کورتیکواستروئید برای وضعیت‌های مختلفی از جمله آسم، بیماری آدیسون، لوپوس، آرتروز، آرتریت روماتوئید و بسیاری دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. نحوه‌ی مصرف آن‌ها نیز صرفاً به صورت خوراکی نیست بلکه در کل می‌توان از روش‌های زیر این داروها را مصرف کرد:

• دهانی (از طریق کپسول، قرص و شربت می‌توان از این داروها برای درمان آرتریت روماتوئید، لوپوس و ... استفاده کرد.)
• اسپری اینترانازال و استنشاقی (داروهای کورتیکواستروئید زمانی که قرار باشد برای آسم و التهاب بینی مورد استفاده قرار گیرد به شکل اسپری اینترانازال مصرف می‌شوند.)
• موضعی (کرم‌ها و پمادهای زیادی وجود دارند که در آن‌ها از کورتیکواستروئیدها جهت کاهش التهاب استفاده شده است.)
• تزریقی (از این داروها برای کاهش درد و التهاب به شکل تزریقی نیز استفاده می‌شود.)

عوارض جانبی داروهای کورتیکواستروئید چه مواردی هستند؟

کورتیکواستروئیدها در صورت مصرف می‌توانند موجب بروز برخی عوارض جانبی شوند که گاه برخی از آن‌ها می‌توانند خطرناک نیز باشند. البته در صورتی که این داروها توسط پزشک تجویز شده باشند باید بدون نگرانی و همواره با مشورت پزشک آن‌ها را مصرف کرد، اما به هیچ عنوان نباید به صورت خودسرانه اقدام به مصرف این داروها نمود، چرا که ممکن است موجب بروز عوارضی از جمله عوارض زیر شوند:

عوارض کورتیکواستروئیدهای خوراکی

از آن‌جا که کورتیکواستروئیدهای خوراکی روی کل بدن تأثیر می‌گذراند، عوارض آن‌ها نسبت به سایر کورتیکواستروئیدها می‌تواند خطرناک‌تر باشد. این عوارض عبارت‌اند از:

• گلوکوم (فشار زیاد در چشم)
• احتباس آب (که همراه است با تورم در پاها)
• فشارخون بالا
• مشکلات روانی (از جمله سردرگمی، ضعف در حافظه و نوسانات خلقی)
• افزایش وزن (همراه با افزایش چربی در شکم)

در صورتی که داروهای کورتیکواستروئید به صورت خوراکی برای مدتی طولانی مصرف شوند، ممکن است فرد مصرف‌کننده با عوارض زیر درگیر شود:

• آب مروارید
• قند خون بالا
• افزایش خطر ابتلا به عفونت
• نازکی و پوکی استخوان
• نازکی پوست (همراه با دیر بهبود یافتن زخم)
• کاهش تولید هورمون توسط غده آدرنال که همراه است با خستگی، ضعف عضلات و حالت تهوع

عوارض کورتیکواستروئیدهای موضعی

در صورتی که داروهای کورتیکواستروئید به صورت موضعی مورد استفاده قرار گیرند، ممکن است سبب نازکی پوست، قرمزی آن و هم‌چنین آکنه شوند.

عوارض کورتیکواستروئیدهای تزریقی

اما در صورتی که داروهای کورتیکواستروئید به صورت تزریقی مصرف شوند ممکن است در ابتدا و به صورت موقت، پوست محل تزریق قرمز  ملتهب شود. علاوه بر این، کورتیکواستروئیدهای تزریقی ممکن است موجب بی‌خوابی و قند خون بالا شوند. هم‌چنین پزشک ممکن است برای برخی افراد مصرف تزریقی کورتیکواستروئیدها را به سه یا چهار بار در سال محدود کند.

چگونه می‌توان خطر عوارض جانبی داروهای کورتیکواستروئید را کاهش داد؟

برای آن که بتوان از داروهای کورتیکواستروئید بیش‌ترین سود را دریافت کرد و هم‌چنین خطر عوارض جانبی آن‌ها را کاهش داد می‌توان کارهای زیر را انجام داد:

می‌توان دوزهای پایین و یا دوزهای متناوب را به کار گرفت. این امر فقط تحت نظر پزشک باید انجام شود.

از فرم‌های غیر خوراکی استفاده کرد. به عنوان مثال کورتیکواستروئیدهای استنشاقی کمترین تماس را با بدن دارند و مستقیماً به سمت ریه می‌روند، به این ترتیب خطر بروز عوارض جانبی در این روش کمتر است.

زمانی که فرد داروهای کورتیکواستروئید مصرف می‌کند، خصوصاً اگر زمان مصرف این داروها طولانی شود، باید با مشورت پزشک یک رژیم غذایی سالم انتخاب کند و هم‌چنین فعالیت‌هایی را انجام دهد که در طی این دوران می‌توانند برای کم کردن عوارض این داروها مفید باشند.

‌می‌توان کلسیم و ویتامین D مصرف کرد. در طی دوران مصرف داروهای کورتیکواستروئید می‌توان جهت پیشگیری از نازک شدن و پوک شدن استخوان‌ها با مشورت پزشک روی به استفاده از مکمل‌های کلسیم و ویتامین D آورد.

نباید مصرف این داروها به صورت ناگهانی قطع شود. در صورتی که مصرف داروهای کورتون به صورت ناگهانی قطع شود تولید هورمون توسط غدد فوق کلیوی کاهش یافته و عوارض خاص خود را در پی خواهد داشت. برای قطع مصرف این داروها باید با مشورت پزشک به تدریج دوز را کم و کم‌تر کرد تا آن که به کلی مصرف قطع شود.

بهتر است به طور منظم به پزشک مراجعه شود تا در حین مصرف داروها اگر مشکلی به وجود آمده بود توسط پزشک تشخیص داده شود.

سخن آخر

با وجود آن که کورتیکواستروئیدها عوارض زیادی دارند، اما در عین حال فواید زیادی هم دارند و در صورتی که پزشک تشخیص داده باشد که باید بیمار از این داروها مصرف کند مشکلی وجود ندارد. فقط تا جای امکان باید از طریق روش‌های مختلف اقدام به کاهش عوارض جانبی این داروها کرد و بیش‌ترین سود را از آن‌ها برد.

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/steroids/art-20045692