علت تورم و قرمزی در پا و ارتباط آن با بیماری ترومبوز وریدی عمقی چیست و چگونه درمان می‌شود
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) چیست؟
ترومبوز (thrombus) در زبان محاوره‌ای لخته خون نامیده می‌شود و ترومبوز وریدی عمقی (DVT) یک نوع لخته خونی است که درون رگ‌های عمقی بدن و معمولا در پاها رخ می‌دهد. لخته‌های خونی که در رگ‌های بدن ایجاد می‌شوند نیز به عنوان ترومبوز وریدی شناخته می‌شوند.
DVT معمولا در یکی از وریدهای عمقی پا، یعنی ورید بزرگتری که از ماهیچه ساق پا عبور کرده و به ران می‌رسد رخ می‌دهد. در ترومبوز وریدی عمقی، لخته‌های خون معمولا در رگ‌های قسمت پایین پاها، ران‌ها، لگن و گاهی اوقات بازوها شکل می‌گیرند.
ترومبوز ورید عمقی (DVT) قابل درمان است، اما می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، اگر علائم ظاهر شد، باید حتما از پزشکان کمک خواست.
علائم ابتلا به ترومبوز وریدی عمقی
علائم ممکن است شامل درد، تورم، قرمزی یا گرم شدن ناحیه آسیب دیده باشد. البته حدود نیمی از افراد مبتلا هیچ علائم خاصی ندارند. سندرم پسا ترومبوز نیز در مبتلایان شایع است. این عارضه ممکن است به عوارض جدی‌تری مانند آمبولی ریه منجر شود. رخ دادن هم زمان DVT و آمبولی ریه با هم به عنوان ترمبوآمبولیسم وریدی (VTE) شناخته می‌شوند.
سایر علائم DVT می‌تواند شامل حساسیت به لمس در یکی از پاها (معمولا ران) و قرمزی ناحیه آسیب دیده و یا پشت زانو باشد. DVT معمولا (البته نه همیشه) بر یک پا تاثیر می‌گذارد. در ترومبوز وریدی عمیق، وقتی پاهایتان را ببندید و به حالت چهار زانو بنشینید ممکن است درد بدتر شود. البته درد به ندرت در هر دو پا وجود خواهد داشت. گرفتگی نیز ممکن است وجود داشته باشد.
از دیگر علائم این بیماری می‌توان به تغییر رنگ و انسداد وریدهای سطحی اشاره نمود. علائم ثانویه در اغلب اوقات علل دیگری مانند سلولیت، کیست بیکر، آسیب اسکلتی عضلانی یا لنفوم (Lymphoma) هستند.
ترومبوز سیاهرگی، یک نوع بسیار جدی و خطرناک DVT است که باعث انسداد کامل جریان سیاهرگی بدن، از جمله رگ‌های لگنی و رانی می‌شود. علائم این نوع DVT شامل درد شدید، آبی شدن رنگ پوست و تورمی است که می‌تواند به قانقاریای سیاهرگی (venous gangrene) ختم شود.
سفت و ضخیم شدن رگ‌ها نیز یکی دیگر از علائم ابتلا به DVT است. در برخی موارد، آمبولی ریه‌ای که به دلیل ابتلا به DVT به وجود آمده شامل علائم زیر خواهد بود:
- تنگی نفس
- درد ناگهانی درد قفسه سینه
- سرفه
- خلط یا استفراغ خونی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) برآورد نموده که هر ساله حدود 900000 نفر در ایالات متحده به این بیماری مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر زنان را نسبت به مردان تحت تاثیر قرار داده و در سنین باروری شایع‌تر است. البته میزان ابتلا به آن پس از یائسگی نیز افزایش پیدا می‌کند. افراد مبتلا به DVT در اندام‌های فوقانی یا کسانی که لخته خون در دست‌شان به وجود آمده ممکن است علائم زیر را تجربه نمایند:
- گردن درد
- درد شانه
- تورم دست یا بازو
- پوست آبی رنگ
- دردی که از بازو تا ساعد حرکت کند
- ضعف در دست
علت ابتلا به ترومبوز وریدی عمقی
این عارضه می‌تواند زمانی که یک ورید آسیب می‌بیند یا اگر جریان خون درون وریدی کُند یا متوقف شود به وجود آید. در حالی که عوامل متعددی می‌توانند باعث به وجود آمدن DVT شوند، دو تا از شایع‌ترین علل ابتلا، ایراد آسیب به قسمت پایین بدن و جراحی‌هایی است که در آن‌ها مفصل و یا پا درگیر باشد.
این بیماری بیشتر در افراد بالای 40 سال مشاهده می‌شود. علاوه بر سن، تعدادی از عوامل دیگر نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:
- داشتن سابقه DVT یا آمبولی ریوی
- داشتن سابقه خانوادگی لخته خون
- دوره‌های استراحت و نشستن طولانی‌مدت به عنوان مثال در طی یک مسافرت
- آسیب دیدن رگ‌های خونی، دیواره رگ‌های خونی آسیب دیده می‌تواند منجر به تشکیل لخته خون شوند
- درمان‌هایی مانند درمان سرطان (از جمله شیمی درمانی و رادیوتراپی)، بیماری‌های قلبی و ریوی، ترومبوفیلی و سندرم هیوز
- حاملگی، خون شما در طول بارداری راحت‌تر لخته می‌شود
- اضافه وزن یا چاقی
در قرص ضد بارداری و درمان جایگزینی با هورمون (HRT) از استروژن که یک نوع هورمون زنانه است استفاده می‌شود، که باعث می‌گردد خون به راحتی لخته شود. سیگار کشیدن نیز بر لخته شدن خون و گردش خون تاثیر می‌گذارد و لذا می‌تواند خطر ابتلا به DVT را افزایش دهد.
برخی از اشکال سرطان نیز باعث افزایش مواد معدنی در خون می‌شوند که می‌توانند باعث لخته شدن خون‌تان شوند. بنابراین ابتلا به سرطان نیز خطر لخته شدن خون و ترومبوز را افزایش خواهد داد. علاوه بر این، خطر ابتلا به این بیماری بعد از 60 سالگی به شدت افزایش پیدا خواهد کرد.
درمان ترومبوز وریدی عمیق
درمان DVT معمولا شامل مصرف داروهای ضد انعقادی است که باعث کاهش لخته شدن خون و جلوگیری از بروز ترومبوز می‌شوند. هپارین و وارفارین، 2 نوع داروی ضد انعقادی هستند که اغلب برای درمان DVT مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معمولا ابتدا هپارین تجویز می‌شود زیرا بلافاصله جلوی انعقاد خون را می‌گیرد و پس از درمان اولیه، ممکن است لازم باشد که وارفارین نیز برای جلوگیری از تشکیل لخته خون مصرف شود. تعدادی از داروهای ضد انعقادی که به عنوان داروهای ضد انعقاد خوراکی (DOAC) شناخته می‌شوند، نیز می‌توانند برای درمان بیماری DVT مورد استفاده قرار گیرند. این داروها عبارتند از: ریواروکسابان و آپیکسابان.
اهداف درمان تروموزهای وریدی:
اهداف درمان DVT عبارتند از:
- جلوگیری از لخته شدن خون در وریدها
- جلوگیری از رها شدن خون لخته شده و رسیدن آن به ریه‌ها و ممانعت از بروز آمبولی ریه
- ممانعت از ایجاد یک لخته خونی دیگر
- کاهش خطر ابتلا به عوارض دیگر
وظیفه داروهای ضد انعقادی:
وظیفه داروهای ضد انعقادی که برای بیماران تجویز می‌شوند نیز دو کار مهم را انجام می‌دهند:
- آن‌ها جلوی لخته شدن بیشتر خون را می‌گیرند
- از بزرگتر شدن لخته‌های خون به وجود آمده جلوگیری می‌کنند
گزینه‌های درمانی دیگر:
در موارد ابتلا به DVT شدید، جراح عروقی توصیه می‌شود. این جراحی به دو صورت انجام می‌شود. در روش اول جراحان می‌توانند به رگ‌هایی که لخته در آن‌ها به وجود آمده دسترسی پیدا کرده و لخته خون را با روشی به نام لخته‌برداری بردارند. در روش دوم جراحان می‌توانند از داروهای ترومبولیتیک TPA در محل DVT استفاده کنند و با استفاده از این داروهای موضعی، لخته را از بین ببرند.
جلوگیری از ابتلا به DVT
اگر در معرض خطر ابتلا به DVT هستید، نکاتی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها برای جلوگیری از لخته شدن خون استفاده نمایید. به عنوان مثال شما می‌توانید سیگار را ترک کنید، یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، به طور منظم ورزش کنید، اگر چاق هستید وزن‌تان را کاهش دهید و سعی کنید وزن مناسبی داشته باشید.
در سفرهای طولانی‌مدت، برای مدت طولانی یک جا ننشینید. در یک سفر طولانی‌مدت (6 ساعت یا بیشتر) با هواپیما، قطار یا ماشین، باید اقداماتی مانند نوشیدن مقدار زیاد آب، انجام تمرینات ساده و پیاده‌روی را در دستور کار خود قرار دهید.
اگر در خانواده‌تان فردی به این بیماری مبتلا بوده سعی کنید تحت نظر دکتر باشید و از شیوه زندگی ساکن و نشستن مداوم اجتناب نمایید. اگر این بیماری در شما تشخیص داده شده سعی کنید در کنار درمان، هر روز پاهایتان را در حالی که خوابیده‌اید به دیوار تکیه دهید، جوراب‌های مخصوص بپوشید و حتما ورزش و نرمش ملایمی داشته باشید.
منابع:
مطالب مرتبط
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
