کمبود ویتامین D عنصری ضروری برای بدن، چه علائم و عوارضی دارد؟

ویتامین د که به نام ویتامین نور خورشید نیز شناخته می‌شود، یکی از ویتامین‌های بسیار مهم است که تأثیر بسیار زیادی روی چندین سیستم در سرتاسر بدن دارد. ویتامین D برخلاف سایر ویتامین‌ها همانند یک هورمون عمل می‌کند و هر سلول در بدن انسان دارای یک گیرنده برای آن است. زمانی که پوست در برابر نور خورشید قرار می‌گیرد، بدن این ویتامین را با استفاده از کلسترول تولید می‌کند.

البته ویتامین د در برخی از مواد غذایی نیز وجود دارد. به هر صورت بهترین روش تأمین ویتامین D بدن، قرار گرفتن پوست بدن 2 تا 3 بار در هفته و هر بار به مدت 5 تا 10 دقیقه در معرض نور خورشید است. باید توجه داشت که این ویتامین با سرعت نسبتاً زیادی در بدن از بین می‌رود و همواره، خصوصاً در فصل زمستان، باید مراقب کم شدن ذخیره‌ی آن در بدن بود. در ادامه در مورد این ویتامین صحبت خواهد شد. علل، علائم و عوارض کمبود آن مورد بحث قرار خواهند گرفت و در آخر به مقدار مورد نیاز ویتامین D در بدن پرداخته خواهد شد.

علل کمبود ویتامین د

مطالعات جدید نشان می‌دهند که بسیاری از افراد دچار کمبود ویتامین د هستند. تخمین زده می‌شود که میزان ویتامین D در خونِ حدود 1 میلیارد نفر در سراسر دنیا، کمتر از مقدار نرمال باشد. برخی از علل کمبود میزان ویتامین د در بدن شامل موارد زیر هستند:

• داشتن پوست تیره
• سن بالا
• اضافه وزن
• زندگی در مناطقی که در آن‌ها در طول سال نور آفتاب زیاد نیست
• استفاده‌ی همیشگی از ضد آفتاب
• عدم مصرف غذاهای حاوی ویتامین د

علائم کمبود ویتامین D

بسیاری از افراد از کمبود میزان ویتامین د در بدن خود آگاه نیستند، چرا که این کمبود علائم جزئی‌ای دارد. برخی از علائم کمبود ویتامین د در بدن عبارتند از:

1- ابتلای مکرر به سرماخوردگی و آنفولانزا

یکی از مهم‌ترین نقش‌های ویتامین D تقویت سیستم ایمنی بدن است. مطالعات، نشان‌دهنده‌ی وجود ارتباط بین کمبود ویتامین د و انواع عفونت دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی، برونشیت و ... هستند. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف 4000 IU مکمل ویتامین د در روز خطر ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی را کاهش می‌دهد.

یکی از تحقیقات نشان می‌دهد که کودکانی که هر روز 1200 IU ویتامین د، به مدت 4 ماه در طول زمستان مصرف کرده‌اند، 40 درصد کمتر به آنفولانزای نوع A مبتلا شده‌اند.

2- خستگی

یکی از علل احساس خستگی مدام، کمبود ویتامین د است که متأسفانه اغلب به عنوان یک علت بالقوه نادیده گرفته می‌شود. مطالعه‌ی بزرگی در خصوص ارتباط بین خستگی و کمبود ویتامین د در زنان جوان صورت گرفته است. این مطالعه نشان داد که میزان ویتامین د در خون آن‌ها کمتر از 29-21 نانوگرم بر میلی‌متر بود و این افراد نسبت به زنانی که میزان ویتامین D در خون آن‌ها بیش از 30 نانوگرم بر میلی‌متر بود، بیشتر از خستگی مدام شکایت داشتند.

3- درد استخوان و پشت‌درد

ویتامین د از طرق مختلف، مانند بهبود بخشیدن به جذب کلسیم، به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. درد استخوان و پشت‌درد می‌توانند علائمی از کمبود ویتامین D در بدن باشند. مشاهدات بسیاری بین کمبود ویتامین د و کمردرد مزمن ارتباط پیدا کرده‌اند. مطالعه‌ی دیگری نشان داد، افرادی که دارای کمبود ویتامین د هستند، دو برابر افرادی که دچار این کمبود نیستند در طول فعالیت‌های روزانه دچار درد در ناحیه‌های پا، دنده یا مفاصل می‌شوند.

4- افسردگی

محققان بین کمبود ویتامین د و افسردگی، خصوصاً در بزرگسالان، ارتباط پیدا کرده‌اند. این در حالی است که برخی از محققان دریافته‌اند که زمان زیادی برای مشاهده‌ی تأثیر دریافت مکمل ویتامین د بر خلق و خو نیاز نیست. ویتامین د خصوصاً به افرادی که به افسردگی فصلی، در ماه‌های سرد سال، دچار می‌شوند، کمک بیشتری می‌کند.

5- بهبود جراحات

بهبود کند زخم‌ها و جراحات پس از بروز حوادث یا جراحی‌ها می‌تواند نشانه‌ای از کمبود ویتامین د باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین د در تولید ترکیبی که باعث التیام زخم‌ها می‌شود، نقشی حیاتی دارد.

6- پوکی استخوان

بسیاری از بزرگسالانی که دچار پوکی استخوان هستند، نیازی به مصرف کلسیم بیشتر ندارند، چرا که مشکل آن‌ها در واقع کمبود ویتامین د است. پوکی استخوان شایع‌ترین بیماری استخوانی در بین زنان یائسه و مردان مسن است. محققان در یک تحقیق در بین بیش از 1100 خانم میان‌سال که نزدیک به سن یائسگی بودند، ارتباطی قوی بین سطح پایین ویتامین د و کم بودن تراکم استخوان پیدا کردند. اگرچه تحقیق دیگری نشان داد که با افزایش مصرف مکمل ویتامین د باز هم بهبودی در تراکم استخوان ایجاد نمی‌شود، با این وجود باز هم می‌توان مصرف کافی ویتامین د را به عنوان راهکاری مناسب برای محافظت از توده‌ی استخوانی و کاهش خطر شکستگی استخوان در نظر گرفت.

7- ریزش مو

ممکن است ریزش مو با سطح پایین ویتامین د در خون در ارتباط باشد. کچلی سکه‌ای، که نوعی بیماری خودایمنی است، با راشسیتیسم، بیماری‌ای ناشی از کمبود ویتامین د در کودکان، در ارتباط است. کمبود این ویتامین احتمال ابتلا به کچلی سکه‌ای را افزایش می‌دهد.

8- درد عضلانی

برخی شواهد مؤید این نکته هستند که کمبود ویتامین D علت بالقوه‌ی درد عضلانی در کودکان و بزرگسالان است. در یک تحقیق نشان داده شد که 71 درصد از افراد دارای درد مزمن عضلانی دارای کمبود ویتامین د هستند.

عوارض کمبود طولانی‌مدت ویتامین د

علاوه بر این چنان‌چه کمبود ویتامین د در بدن برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، می‌تواند سبب ایجاد مشکلات و بیماری‌های زیر شود:

• چاقی
• دیابت
• فشارخون
• افسردگی
• فیبرومیالژیا
• سندروم خستگی مزمن
• پوکی استخوان
• بیماری‌های تحلیل برنده‌ی عصبی مانند آلزایمر

کمبود ویتامین د هم‌چنین می‌تواند در ابتلا به برخی از انواع سرطان خصوصاً سرطان پستان، پروستات و روده‌ی بزرگ تأثیر داشته باشد.

مقدار ویتامین د مورد نیاز بدن

مقدار ویتامین د مورد نیاز بدن به سن فرد بستگی دارد. این مقدار می‌تواند با استفاده از دو نوع واحد اندازه‌گیری محاسبه شود: میکروگرم (mcg) و واحد بین‌المللی (IU). یک میکروگرم ویتامین د برابر است با 40 IU از این ویتامین. مقدار توصیه شده‌ی ویتامین د مورد نیاز بدن، در هر دوره‌ی سنی، که توسط موسسه‌ی پزشکی ایالات متحده (IOM) در سال 2010 به روز شده است، عبارت است از:

1. نوزادان 0 تا 12 ماهه: 400IU برابر با 10 میکروگرم
2. کودکان 1 تا 18 ساله: 600 IU در روز برابر با 15 میکروگرم
3. بزرگسالان تا 70 سالگی: 600 IU در روز برابر با 15 میکروگرم
4. بزرگسالان بالاتر از 70 سال: 800 IU در روز برابر با 20 میکروگرم
5. زنان باردار یا شیرده: 600 IU در روز برابر با 15 میکروگرم

باید توجه داشت که مصرف بیش از اندازه‌ی ویتامین د ممکن است باعث هیپرویتامینوز دی شده و کلسیفیکاسیون، یا تجمع کلسیم در یکی از بافت‌های بدن، و نیز سفت شدن رگ‌های خونی، کلیه، ریه‌ها و قلب شود. علائم شایع هیپرویتامینوز دی شامل سردرد و حالت تهوع هستند اما کاهش اشتها، خشکی دهان، احساس طعم فلز در دهان، استفراغ، یبوست و اسهال نیز ممکن است ناشی از زیاد بودن میزان ویتامین د بدن باشند.

 بهتر آن است که ویتامین د مورد نیاز بدن با استفاده از منابع طبیعی تأمین شود. چنان‌چه این ویتامین را با مصرف داروهای مکمل تأمین می‌کنید، دقت داشته باشید که برند داروی مکمل را با دقت انتخاب کنید چرا که معمولاً FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) و دیگر نهادهای نظارتی مشابه، خلوص و ایمنی این داروها را بررسی نمی‌کنند. استفاده از سایت‌های اینترنتی فروش مکمل‌های دارویی‌ای که در آن‌ها نظرات متعدد کاربران در مورد یک داروی خاص وجود دارد، می‌تواند روش مناسبی برای انتخاب یک مکمل دارویی مناسب باشد. اما به هر صورت بار دیگر توصیه می‌شود که این ویتامین و دیگر مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را از طریق یک رژیم غذایی سالم و متنوع دریافت کنید، چرا که رژیم غذایی مناسب کلید سلامتی بدن است.

منابع:

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/161618.php
2. https://www.healthline.com/nutrition/vitamin-d-deficiency-symptoms#section1