فاکتور نوتروفیل در آزمایش خون چیست و چه نقشی را در بدن ایفا می‌کند؟
نوتروفیل (Neutrophil) چیست؟
نوتروفیل‌ها از انواع گلبول‌های سفید هستند که به بهبود بافت‌های آسیب دیده و حذف عوامل عفونی کمک می‌کنند. سطح نوتروفیل‌های خون به صورت طبیعی در مواجه با عوامل عفونی، آسیب‌های بافتی و سایر شرایط سخت فیزیکی، افزایش می‌یابد. همچنبن سطح نوتروفیل خون در مواجه با عفونت‌های شدید، مزمن و طولانی مدت، برخی داروها و مشکلات ژنتیکی نیز افزایش پیدا می‌کنند.
نوتروفیل‌ها از طریق ناتوان کردن، بلعیدن، یا دفع کردن ذرات مهاجم و میکروارگانیسم‌ها از بروز بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌کنند. آن‌ها هم‌چنین با سایر سلول‌ها نیز ارتباط برقرار می‌کنند تا به این وسیله به بازسازی سلول‌های آسیب دیده و ایجاد پاسخ مناسب ایمنی بپردازند.
بدن در مغز استخوان اقدام به تولید نوتروفیل می‌کند و این سلول‌ها 55 تا 70 درصد از گلبول‌های سفید موجود در جریان خون را تشکیل می‌دهند. سطح نرمال گلبول‌های سفید موجود در جریان خون در افراد بالغ بین 4500 تا 11000 عدد در هر میلی‌متر مکعب است.
زمانی که یک بیماری عفونی یا یک منبع التهاب در بدن به وجود می‌آید، مواد شیمیایی خاصی این پیام را به نوتروفیل‌های بالغ انتقال می‌دهند، این نوتروفیل‌ها پس از آن مغز استخوان را ترک می‌کنند و وارد جریان خون می‌شوند. نوتروفیل‌ها از طریق جریان خون به محل‌هایی که به آن‌ها نیاز است می‌روند.
برعکس سایر سلول‌ها و اجزای خونی، نوتروفیل‌ها می‌توانند از طریق الحاق وارد سلول‌ها شوند و به این ترتیب مستقیما و بدون هیچ واسطه به سلول انتقال یابند.
چه عواملی باعث بالا یا پایین رفتن سطح نوتروفیل‌ها می‌شود؟
عوامل مختلفی وجود دارد که به واسطه آن‌ها سطح نوتروفیل‌ها می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال برود.
1- بالا بودن سطح نوتروفیل‌ها
بالا بودن سطح نوتروفیل با نام لکوسیتوزیس نوتروفیلی یا نوتروفیلا شناخته می‌شود. بالا رفتن سطح نوتروفیل‌ها به صورت طبیعی در پاسخ به ایجاد عفونت یا آسیب بافتی اتفاق می‌افتد. اما گاهی سطح نوتروفیل‌ها در خون در پاسخ به عوامل دیگر نیز افزایش می‌یابد. از جمله:
- مصرف برخی داروها مثل: کورتیکواستروئیدها، بتا-2-آگونیست، و اپی‌نفرین
- برخی از انواع سرطان‌ها
- فشارهای فیزیکی یا روانی
- عمل جراحی یا تصادف
- مصرف تنباکو
- بارداری
- چاقی
- مشکلات ژنتیکی همچون سندرم داون
- برداشتن طحال
برخی بیماری‌های التهابی نیز می‌تواند باعث بالا رفتن سطح نوتروفیل‌ها در خون شوند، از جمله آرتروز روماتیسمی، التهاب روده، هپاتیت و واسکولیت (عفونت عروق).
2- پایین بودن سطح نوتروفیل‌ها
پایین بودن سطح نوتروفیل‌های خون شرایطی است که با نام نوتروپنیا خوانده می‌شود. کاهش سطح نوتروفیل‌های خون زمانی اتفاق می‌افتد که سرعت استفاده از نوتروفیل‌ها توسط سیستم ایمنی بدنی بیشتر از سرعت تولید آن‌ها باشد، و یا مغز استخوان قادر نباشد به میزان کافی نوتروفیل تولید کند.
تورم کبد می‌تواند باعث کاهش تعداد نوتروفیل‌ها شود، زیرا کبد نوتروفیل‌ها و سایر اجزای خونی را به دام می‌اندازد و آن‌ها را نابود می‌کند. برخی شرایطی که باعث افزایش میزان استفاده بدن از نوتروفیل‌ها می‌شود عبارتند از:
- عفونت‌های شدید یا مزمن
- بیماری‌های آلرژیک
- مصرف برخی داروها
- بیماری‌های خود ایمنی
برخی بیماری‌هایی که در روند تولید نوتروفیل اختلال ایجاد می‌کنند، عبارتند از:
- سرطان
- عفونت‌های شایع، مانند آنفلوانزا
- عفونت‌های باکتریایی، مانند توبرکلوزیس
- میلوفیبروزیس، نوعی بیماری که باعث آسیب به مغز استخوان می‌شود
- کمبود ویتامین B12
- اشعه درمانی، که بر مغز استخوان اثر بگذارد
- داروهای فنیتوئین و سولفا
- داروهای شیمی درمانی
- سموم، همچون بنزن (Benzene) و حشره کش‌ها
- کم خونی آپلاستیک، که در آن مغز استخوان قادر نیست به میزان کافی گلبول قرمز بسازد.
- نوتروپنیا (کمبود نوتروفیل) شدید مادرزادی، که در آن نوتروفیل‌ها به مرحله بلوغ نمی‌رسند.
- نوتروپنیا سیکلیک که موجب می‌شود نوتروفیل‌ها به تناوب دچار افزایش و کاهش شوند.
- نروتروپنیا مزمن که در آن تعداد نوتروفیل‌ها بدون هیچ دلیلی کاهش می‌یابد.
نتایج آزمایش و بررسی نوتروفیل‌ها
ایجاد تغییر در سطح نوتروفیل‌ها اغلب نشانه‌ای از وجود تغییرات مهم‌تر در سطح گلبول‌های سفید خون است. تعداد گلبول‌های سفید خون در طول دوران زندگی به دلایل مختلف، همچون بالا رفتن سن و بارداری، تغییر می‌کند. درحالیکه تعداد نرمال گلبول‌های سفید خون در افراد سالم با یکدیگر متفاوت است، می‌توان گفت محدوده نرمال آن به شکل زیر است:
- نوزادان: 13000 تا 38000 در هر میلی‌متر مکعب (mm3)
- نوزاد دو هفته‌ای: 5000 تا 20000 mm3
- افراد بالغ: 4500 تا 11000 mm3
- زنان باردار (در سه ماهه سوم بارداری): 5800 تا 13000 mm3
زمانی که تعداد نوتروفیل‌های موجود در جریان خون بیش از 7000 mm3 باشد، گفته می‌شود شخص به لکوسیتوزیس نوتروفیلیک مبتلا است.
نوتروپنیا یا کمبود نوتروفیل در جریان خون زمانی ایجاد می‌شود که تعداد این سلول‌ها به کمتر از 1500 mm3 برسد. هرچه تعداد نوتروفیل‌ها در جریان خون کمتر باشد، نوتروپنیا شدیدتر است. سطوح نوتروپنیا عبارتند از:
- نوتروپنیا خفیف: 1000 تا 1500 mm3
- نوتروپنیا متوسط: 500 تا 999 mm3
- نوتروپنیا شدید: 200 تا 499 mm3
- نوتروپنیا بسیار شدید: زیر 200 mm3
تغییرات جزئی در تعداد نوتروفیل‌های خون نمی‌تواند موضوع نگران کننده‌ای باشد. به طور معمول بالا رفتن تعداد نوتروفیل‌های خون می‌تواند به این معنی باشد که بدن در حال مقابله با یک عفونت، آسیب بافتی یا هر شرایط دشوار فیزیکی یا روانی دیگر است. برخی افراد به طور مادرزادی سطح نوتروفیل پایین‌تری نسبت به سایر افراد دارند.
بالا یا پایین آوردن سطح نوتروفیل‌ها
یکی از علل پایین بودن سطح نوتروفیل‌ها در جریان خون، کمبود ویتامین B12 است. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین B12 می‌تواند این کمبود را جبران کند. این مواد غذایی عبارتند از:
- تخم مرغ
- شیر و سایر محصولات لبنی
- گوشت قرمز
- ماهی
- مرغ
- غلات غنی شده صبحانه
- محصولات تخمیری غنی شده
توصیه‌های مهم برای بهبود وضعیت نوتروفیل در بدن
به منظور جلوگیری از بالا یا پایین رفتن سطح نوتروفیل‌ها (کمک به ثبات آن‌ها) می‌توانید توصیه‌های زیر را به کار گیرید:
- بیش از اندازه ورزش نکنید و آستانه تحمل خود را بشناسید. ورزش را تا جایی ادامه دهید که احساس خوبی دارید.
- استرس خود را کنترل کنید و اگر در این زمینه به درمان نیاز دارید جهت انجام آن اقدام کنید.
- در صورت وجود علائم عفونت در بدن، همچون تب، ضعف، احساس خستگی و درد، جهت تشخیص و درمان این علائم، اقدام کنید.
- رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید.
- به میزان کافی پروتئین مصرف کنید.
- بیماری‌های التهابی خود را درمان کنید.
افرادی که دارای تغییرات خفیف در تعداد نوتروفیل‌های خود هستند اغلب نشانه‌ای ندارند و نیاز به انجام اقدامات درمانی نیز نخواهند داشت.
منابع:
مطالب مرتبط
سارا خانی
کارشناس میکروبیولوژی
Microbiology expert
