پروبیوتیک چیست و چه فوایدی دارد؟

پروبیوتیک چیست

به زبان ساده، پروبیوتیک‌ها نوعی باکتری مفید برای بدن ما خصوصا برای دستگاه گوارش هستند. این باکتری‌ها به سلامت روده کمک بزرگی می‌کنند چرا که رشد باکتری‌های خطرناک را کنترل می‌کنند؛ باکتری‌های بدی که باعث عفونت‌ها و التهاب روده می‌شوند.

پروبیوتیک‌­ها، میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که با مصرف غذاهای تخمیری یا مکمل‌های حاوی آن‌­ها می‌توانید آن­‌ها را وارد بدن‌تان کنید.

بدن انسان شامل چیزی حدود یک کیلو و نیم (بیشتر از وزن مغز انسان!) باکتری پروبیوتیک است. ۲ راه برای حفظ و افزایش باکتری‌های مفید وجود دارد؛ استفاده از محصولات غذایی دارای پروبیوتیک و قرص.

چه غذاهایی پروبیوتیک دارند؟

1. ماست
2. برخی شیرها
3. برخی پنیرها
4. کفیر (نوعی لبنیات تخمیر شده است که ظاهری شبیه ماست دارد)
5. کلم ترش
6. شکلات تلخ
7. ترشی

پروبیوتیک به تعادل باکتری‌­های مفید در دستگاه گوارش کمک می‌کند

پروبیوتیک‌­ها باکتری‌های مفید محسوب می‌شوند. این باکتری­‌ها تعادل جمعیت میکروبی روده را برقرار می‌کنند. برهم خوردن تعادل به معنای وجود جمعیت زیاد باکتری‌­های مضر و جمعیت کم و ناکافی باکتری­‌های مفید است.

این عدم تعادل ناشی از بیماری، مصرف داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها، داشتن رژیم‌غذایی نامناسب و غیره است. پیامدهای برهم خوردن تعادل جمعیت میکروبی روده شامل مشکلات گوارشی، آلرژی، مشکلات ذهنی، چاقی و غیره است. پروبیوتیک‌­ها برای بیشتر مردم بی‌خطر هستند.

پروبیوتیک به پیشگیری و درمان اسهال کمک می‌کند

توانایی پروبیوتیک­‌ها در پیشگیری از اسهال یا کاهش شدت آن، معروف است. اسهال یکی از عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک‌ها است. آنتی بیوتیک‌­ها می‌توانند بر تعادل جمعیت میکرو ارگانیسم‌های مفید و مضر روده تاثیر منفی بگذارند.

مطالعات متعددی نشان می‌دهد که مصرف پروبیوتیک با کاهش خطر اسهال ناشی از آنتی بیوتیک در ارتباط است. پروبیوتیک‌­ها به درمان سایر انواع اسهال‌­هایی که ارتباطی با آنتی‌بیوتیک‌­ها ندارند نیز کمک می‌کند.

در مطالعه‌ای بر روی 35 نفر مشخص شد که سویه‌های خاصی از پروبیوتیک‌ها می‌توانند طول دوره اسهال عفونی را 25 ساعت کاهش دهند. سویه‌هایی مثل لاکتوباسیلوس رامنوسوس، لاکتوباسیلوس کازئی و مخمر ساکارومایسز بولاردی، بیشتر از سایر پروبیوتیک­‌ها خطر اسهال را کاهش می‌دهند.

مکمل‌­های پروبیوتیکی برخی از بیماری‌های ذهنی را بهبود می‌دهند

مطالعاتی که سلامت روده را به سلامت روح و روان ارتباط می‌دهند، رو به افزایش است. مطالعات حیوانی و انسانی نشان داده است که مکمل­‌های پروبیوتیکی می‌تواند برخی از اختلالات ذهنی را بهبود دهد.

در مطالعه‌ای مشخص شد که مصرف مکمل­‌های سویه‌های بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس به مدت 1 تا 2 ماه می‌تواند مشکلات اضطراب، افسردگی، اوتیسم، وسواس و حافظه را بهبود دهد. در مطالعه‌ای 6 هفته‌ای بر روی 70 کارگر که با موادشیمیایی سر و کار داشتند، کارگرانی که روزی 100 گرم ماست پروبیوتیک یا هر روز کپسول پروبیوتیک مصرف کردند، افسردگی، اضطراب و استرس و سلامت عمومیشان بهبود یافت.

مصرف مکمل­‌های پروبیوتیکی به مدت 8 هفته، میزان افسردگی و میزان پروتئین C-creative (از علائم التهاب) و هورمون‌هایی مثل انسولین در افرادی که پروبیوتیک مصرف کردند در مقایسه با افرادی که پروبیوتیک مصرف نکردند را کاهش داد.

سویه‌های خاص پروبیوتیکی به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند

پروبیوتیک­‌ها با کاهش کلسترول مضر (LDL) و فشارخون به حفظ سلامت قلب کمک می‌کنند. باکتری‌های خاص تولیدکننده اسید لاکتیک با تجزیه صفرا در دستگاه گوارش، کلسترول را کاهش می‌دهند. صفرا مایعی است که عمدتا حاوی کلسترول بوده و به گوارش کمک می‌کند.

پروبیوتیک‌­ها با تجزیه صفرا مانع از بازجذب آن در دستگاه گوارش (و مانع از ورود کلسترول به خون) می‌شوند. مصرف پروبیوتیک‌­ها می‌تواند فشارخون را نیز کاهش دهد.

کاهش شدت اگزما و آلرژی­‌های خاص با مصرف پروبیوتیک

سویه‌های خاص پروبیوتیکی می‌تواند شدت اگزما در کودکان و نوزادان را کاهش دهد. در مطالعه‌­ای، نوزادانی که با شیر پروبیوتیک­ تغذیه شدند در مقایسه با نوزادانی که با شیر غیر پروبیوتیک تغذیه شدند، اگزمایشان بهبود پیدا کرد.

مطالعه دیگری بر روی کودکانی که مادرشان در طول بارداری پروبیوتیک مصرف می‌کردند، انجام شد. خطر ایجاد اگزما در دو سال اول زندگی این کودکان، 83درصد کاهش یافت. با این حال، ارتباط قوی بین پروبیوتیک‌ها و کاهش شدت اگزما وجود ندارد و برای اثبات این ارتباط، به تحقیقات بیشتری نیاز است.

برخی از پروبیوتیک‌­­ها پاسخ‌های التهابی را در افرادی که نسبت به شیر یا لبنیات حساسیت دارند نیز کاهش می‌دهد. با این وجود، شواهد ضعیف بوده و مطالعات بیشتری نیاز است.

کمک به کاهش علائم اختلالات گوارشی خاص

انواع خاصی از سویه های پروبیوتیکی بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس علائم افرادی که کولیت زخمی خفیف داشتند را بهبود داده است.

در مطالعه دیگری، تاثیر مکمل‌­های پروبیوتیکی coli nissle (اشریشیا کلای نیسل) به اندازه‌ی تاثیر داروهای بهبود افراد مبتلا به کولیت زخمی بود. با این حال، به نظر می‌رسد که پروبیوتیک‌­ها تاثیر کمی بر علائم بیماری کرون دارند.

پروبیوتیک‌­ها می‌توانند برای سایر اختلالات روده نیز مفید واقع شوند. تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌­ها می‌توانند علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را تسکین دهند. هم‌چنین ثابت شده است که پروبیوتیک‌ها می‌توانند خطر انتروکولیت نکروزان شدید را به میزان 50 درصد کاهش دهند. انتروکولیت نکروزان نوعی بیماری کشنده روده‌ای است که در نوزادان نارس ایجاد می‌شود.

کمک به کاهش وزن و چربی شکم

برخی از پروبیوتیک­‌ها مانع از جذب چربی غذا در روده می‌شوند. سپس چربی به جای اینکه جذب بدن شود، از طریق مدفوع دفع می‌شود. پروبیوتیک‌­ها می‌توانند به مدت طولانی حس سیری در فرد ایجاد کنند، به سوختن کالری بیشتر و کاهش ذخیره چربی کمک کنند.

این تاثیر تا حدودی ناشی از افزایش هورمون‌های خاصی مثل GLP-1 است. پروبیوتیک‌­ها می‌توانند وزن را به طور مستقیم نیز کاهش دهند. در مطالعه‌ای، زنانی که به مدت 3 ماه پروبیوتیک لاکتوباسیلوس رامنوسوس مصرف کردند، کاهش وزنشان 50 درصد بیشتر از زنانی بود که این پروبیوتیک را مصرف نکردند.

عوارض مصرف پروبیوتیک

به طور کلی مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک برای بیشتر افراد جامعه بی‌خطر است، ولی افراد دارای مشکلات ایمنی یا بیماری‌های حاد یا خاص، نیاز به مشورت و بررسی دقیق‌تری دارند.

از عوارض عمومی پروبیوتیک‌ها می‌توان به احساس ناراحتی در معده، اسهال و نفخ روده در روزهای نخست شروع مصرف اشاره نمود. افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (Warfarin) مصرف می‌کنند، باید با پزشک خود در مورد مصرف پروبیوتیک مشورت نمایند.

منابع:

1. https://www.healthline.com/nutrition/8-health-benefits-of-probiotics#section8