شقاق یا زخم مقعد؛ علت، علائم و روش‌های جلوگیری از آن
فیشر یا شقاق مقعد
شقاق مقعد معمولا مورد آنچنان جدی نیست. این عارضه ممکن است در سنین مختلف در افراد ایجاد شود. اما از آنجایی که کودکان و نوجوانان بیشتر دچار یبوست می‌شوند در این سنین ممکن است فیشر مقعدی بیشتر بروز کند. در بیشتر موارد، بریدگی ایجاد شده طی چهار تا شش هفته به طور خود به خود بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد این زخم ممکن است بیش از هشت هفته در بدن فرد باقی بماند که در این صورت مزمن خوانده می‌شود.
درمان‌های مشخصی وجود دارند که باعث می‌شوند روند التیام سرعت یابد، از جمله استفاده از ملین‌ها و مسکن‌های درد است. چنانچه شقاق مقعد با استفاده از این روش‌های درمانی بهبود نیافت ممکن است فرد نیاز به انجام عمل جراحی داشته باشد. هم‌چنین ممکن است بیماری‌های دیگری در بدن فرد وجود داشته باشد که موجب بروز این زخم شده است. پزشک با معاینه بدن می‌تواند به این عامل احتمالی پی ببرد.
علائم زخم یا شقاق مقعد چیست؟
زخم‌های مقعد می‌تواند یک یا چند مورد از علائم زیر را ایجاد نماید:
- بریدگی در بخش مقعد
- ایجاد توده کوچک در کنار بریدگی
- درد شدید در ناحیه مقعد در هنگام حرکات روده
- مشاهده خون در توالت یا دستمال کاغذی بعد از دفع
- احساس سوزش یا خارش در ناحیه مقعد
چه عواملی باعث ایجاد شقاق مقعد می‌شود؟
شقاق مقعد اغلب به دلیل عبور حجم زیاد یا سختی از مدفوع از ناحیه مقعد ایجاد می‌شود. یبوست مزمن یا اسهال مکرر نیز می‌توانند باعث ایجاد بریدگی در مقعد شوند. سایر علل ایجاد فیشر مقعدی عبارتند از:
- ایجاد فشار در حین زایمان یا حرکات شکمی
- بیماری‌هایی که باعث ایجاد التهاب در روده می‌شوند، مثل بیماری کرون
- کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال (مقعد)
- فشار ماهیچه‌ای
در برخی موارد نادر زخم مقعد می‌تواند در پی برخی بیماری ایجاد شود، بیماری‌هایی همچون:
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فیشر مقعد قرار دارند؟
ایجاد این بیماری در سنین کودکی رایج است. اما افراد در سنین بالاتر نیز در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. زیرا با افزایش سن جریان خون به سمت مقعد کاهش می‌یابد. طی زایمان یا پس از تولد نوزاد نیز زنان به دلیل فشارهای وارده بر مقعد در خطر ابتلا به فیشر مقعدی قرار دارند.
هم‌چنین افرادی که به بیماری‌های التهابی مقعد دچار هستند بیش از سایر افراد احتمال ابتلا به این عارضه را دارند. التهاب‌هایی که در ناحیه روده ایجاد می‌شوند بافت اطراف روده را زخمی می‌کنند. افرادی که به کرات دچار یبوست می‌شوند نیز ممکن است فیشر مقعدی را تجربه کنند. کشیده شدن دیواره مقعد در پی عبور مدفوع اصلی‌ترین علت ایجاد این مشکل است.
شقاق مقعد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک از طریق معاینه بافت اطراف مقعد به راحتی می‌تواند وجود این عارضه را بررسی کند. اما گاهی برای تایید این موضوع نیاز به بررسی‌ها و آزمایش‌های بیشتر است، به طور مثال آزمایش رکتال. طی این آزمایش پزشک یک آناسکوپ وارد مقعد فرد می‌کند تا از طریق آن زخم را بهتر بررسی کند. این ابزار پزشکی در واقع یک لوله باریک است که به پزشک اجازه بررسی بهتر نواحی درونی بدن را می‌دهد.
پزشک با استفاده از آناسکوپ ممکن است سایر عوامل ایجادکننده زخم مقعد را نیز شناسایی کند، به طور مثال هموروئید. در برخی موارد درد مقعد باعث می‌شود پزشک اقدام به اندوسکوپی کند تا بتواند علائم را بهتر بررسی کند.
زخم مقعد چگونه درمان می‌شود؟
در بیشتر موارد زخم‌های مقعدی نیاز به درمان‌های آنچنان جدی ندارند. بنابراین برخی درمان‌های خانگی می‌توانند به التیام یافتن زخم کمک کنند. شما می‌توانید شقاق مقعد خود را به روش‌های زیر درمان کنید:
- استفاده از داروهای ملین
- نوشیدن مایعات
- مصرف مکمل‌های حاوی فیبر و مصرف بیشتر غذاهای فیبردار مثل میوه و سبزیجات خام
- حمام سیتز Sitz Bath، نوعی روش حمام کردن است که طی آن عضلات مقعد آرام می‌شوند و جریان خون به سمت این قسمت افزایش می‌یابد.
- استفاده از پماد نیتروگلیسیرین به منظور افزایش جریان خون در ناحیه یا استفاده از کرم هیدروکورتیزون به منظور بهبود التهاب
- استفاده از مُسکن‌ها به منظور کاهش درد
چنانچه علائم شما پس از دو هفته انجام اقدامات درمانی بهبود نیافت به منظور بررسی‌های بیشتر با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا مشکل شما دقیقا شقاق مقعد است یا درد و زخم در آن ناحیه علت دیگری دارد، هم‌چنین پزشک می‌تواند روش‌های درمانی دیگری به شما ارائه دهد. پماد مسدود کننده کانال کلسیم می‌تواند موجب احساس بهتری در ناحیه مقعد در فرد شود و در نهایت سرعت التیام زخم بهبود یابد.
روش درمانی دیگر می‌تواند تزریق بوتاکس در بافت مقعد باشد. این کار با فلج‌سازی موقت بافت باعث جلوگیری از اسپاسم یا گرفتگی مقعد خواهد شد و در نتیجه روند التیام زخم سرعت خواهد یافت. چنانچه زخم مقعد به هرکدام از این درمان‌ها پاسخ نداد پزشک ممکن است عمل اسفینکتروتومی را پیشنهاد دهد. این عمل جراحی شامل ایجاد یک برش کوچک در بخش اسفینکتر مقعد است که باعث می‌شود این بخش از حالت گرفتگی خارج شود و زخم ایجاد شده راحت‌تر التیام یابد.
همه فیشرهای مقعدی نشان دهنده کمبود فیبر در رژیم غذایی افراد نیستند. زخم‌هایی که به سادگی التیام پیدا نمی‌کنند یا در نواحی عمیق‌تر مقعد ایجاد می‌شوند می‌توانند نشانه‌ای از وجود مشکلات دیگری در بدن باشند. چنانچه زخم مقعد با درمان‌های عادی بهبود پیدا نکرد باید با پزشک خود مشورت کنید.
چگونه از ایجاد شقاق یا زخم مقعد جلوگیری کنیم؟
این بیماری اغلب قابل پیشگیری نیست. اما عمل به توصیه‌های زیر می‌تواند باعث کاهش احتمال ایجاد آن شود.
- نواحی اطراف مقعد را خشک نگه دارید.
- نواحی اطراف مقعد را با آب گرم و صابون مایع یا شامپو ملایم به آرامی شستشو دهید.
- به میزان کافی مایعات بنوشید و از میوه‌های فیبردار استفاده کنید.
- به میزان کافی ورزش کنید.
- در صورت ابتلا به اسهال سریعا در جهت درمان آن اقدام کنید.
- پوشک نوزاد را در فواصل زمانی کوتاه تعویض کنید.
فیشر مقعدی باعث ایجاد درد شدید و مقداری خون به رنگ قرمز روشن در مقعد می‌شود. اگر این زخم به حالت مزمن در بی‌آید ممکن است در اطراف آن زخم‌های عفونی شکل بگیرد. شرایط وابسته به فیشر مقعدی می‌تواند شامل سابقه جراحی، التهاب روده، سرطان کولون و بیماری‌های انتقالی از طریق رابطه جنسی باشد. سایر عواملی که به طور مستقیم در ایجاد فیشر مقعدی می‌توانند نقش داشته باشند عبارتند از:
- زایمان طبیعی
- رابطه جنسی مقعدی
- یبوست.
منابع:
مطالب مرتبط
سارا خانی
کارشناس میکروبیولوژی
Microbiology expert
