چگونه سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنیم؟
ما به طور مداوم در معرض میکروب‌هایی هستیم که درون پوست یا غشاهای مخاطی ما ساکن می‌شوند و یا استنشاق و بلعیده می‌شوند. این که آیا این میکروارگانیسم‌ها منجر به بیماری می‌شوند یا نه، توسط تمامی مکانیسم‌های دفاعی بدن یا سیستم ایمنی بدن تصمیم گرفته می‌شود. وقتی سیستم ایمنی بدن به درستی کار می‌کند، ما حتی متوجه آن نمی‌شویم. اما وقتی سیستم ایمنی بسیار کم و یا بیش از حد فعال باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌ها و سایر عوامل تهدیدکننده سلامتی هستیم.
اگر می‌خواهید سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید، توصیه می‌شود که لزوماً در طول شب اتفاق نیفتد. این مسئله تقویت پاسخ ایمنی بدن شما با تغییر شیوه زندگی و استفاده از گیاهان و مواد غذایی ضد میکروبی و ضد ویروسی تقویت کننده سیستم ایمنی رخ می‌دهد.
سیستم ایمنی چیست؟
سیستم ایمنی بدن یک شبکه تعاملی از اندام‌ها، گلبول‌های سفید و پروتئین‌ها است که بدن را در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها یا هر ماده خارجی محافظت می‌کند. وظیفه سیستم ایمنی بدن، خنثی‌سازی و از بین بردن عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها یا قارچ‌هایی که وارد بدن می‌شوند، شناسایی و خنثی‌سازی مواد مضر که از محیط وارد شده‌اند و هم‌چنین مبارزه علیه سلول‌های بدن که به دلیل بیماری تغییر کرده‌اند، است.
سیستم ایمنی بدن ما هر روز برای محافظت از ما کار می‌کند، و ما حتی متوجه آن نمی‌شویم. اما وقتی عملکرد سیستم ایمنی بدن به خطر بیفتد، آن موقع با بیماری روبرو خواهیم شد. تحقیقات نشان می‌دهد که عدم فعالیت سیستم ایمنی بدن می‌تواند منجر به عفونت‌های شدید و تومورهای نقص ایمنی شود، در حالی که بیش فعال بودن منجر به بیماریهای آلرژیک و خود ایمنی می‌شود.
برای اینکه دفاع یکنواخت و طبیعی بدن انجام شود، سیستم ایمنی بدن باید قادر به تمایز بین سلول‌های "خودی" و "غیر خودی"، ارگانیسم‌ها و مواد باشد. در اینجا تفاوت‌هایی وجود دارد:
- به مواد غیر خودی "آنتی‌ژن" گفته می‌شود که شامل پروتئینهای موجود در سطوح باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها است. سلول‌های سیستم ایمنی بدن وجود آنتی ژن‌ها را تشخیص داده و برای دفاع از خود تلاش می‌کنند.
- مواد "خودی" پروتئین‌هایی هستند که بر روی سطح سلول‌های بدن ما هستند. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن در مراحل اولیه یاد گرفته است که پروتئینهای این سلول‌ها را "خودی" معرفی کند، اما وقتی سلول‌های خودی را به‌عنوان غیرخودی بشناسد به آن حمله می‌کند. به چنین واکنشی، واکنش خودایمنی گفته می‌شود.
نکته جالب در مورد سیستم ایمنی بدن این است که به طور مداوم در حال سازگاری و یادگیری است تا بدن بتواند با باکتری‌ها یا ویروس‌هایی که به مرور زمان تغییر می‌کنند مبارزه کند. سیستم ایمنی شامل دو بخش است:
- سیستم ایمنی ذاتی ما به عنوان یک دفاع عمومی در برابر عوامل بیماری‌زا عمل می‌کند.
- سیستم ایمنی تطبیقی ما، پاتوژن‌های (عوامل میکروب‌زا) بسیار خاصی را که بدن قبلاً با آن‌ها برخورد کرده، هدف قرار می‌دهد.
این دو بخش سیستم ایمنی مکمل یکدیگر در برابر هرگونه واکنش به عامل بیماری‌زا یا ماده مضر هستند.
بیماریهای سیستم ایمنی
قبل از یادگیری دقیق چگونگی تقویت سیستم ایمنی بدن، ابتدا بدانید که بیشتر اختلالات ایمنی ناشی از واکنش ایمنی بیش از حد یا حمله خودایمنی است. اختلالات سیستم ایمنی بدن شامل موارد زیر است:
1- آلرژی و آسم:
آلرژی یک واکنش التهابی به واسطه سیستم ایمنی به آلرژن است. آلرژن به مواد محیطی معمولا بی‌ضرر گفته می‌شود. بدن نسبت به آلرژن بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و باعث ایجاد واکنش ایمنی و علائم آلرژی می‌شود. این می‌تواند منجر به یک یا چند بیماری آلرژیک مانند آسم، رینیت آلرژیک، درماتیت آتوپیک و آلرژی غذایی شود.
2- بیماریهای کمبود ایمنی:
بیماری کمبود ایمنی در مواردی است که سیستم ایمنی بدن یک یا چند قسمت خود را از دست می‌دهد و خیلی آرام و کند به یک تهدید واکنش نشان می‌دهد. شرایط کمبود ایمنی، مانند HIV / AIDS و نقص ایمنی ناشی از دارو، ناشی از اختلال شدید سیستم ایمنی بدن است و این منجر به عفونت‌هایی می‌شود که گاهی اوقات تهدید کننده زندگی هستند.
3- بیماریهای خود ایمنی:
بیماریهای خود ایمنی باعث می‌شوند سیستم ایمنی بدن شما در پاسخ به حرکتی ناشناخته به سلول‌ها و بافت‌های بدن شما حمله کند. نمونه‌هایی از بیماریهای خود ایمنی شامل آرتریت روماتوئید، لوپوس، بیماری التهابی روده، مولتیپل اسکلروزیس و دیابت نوع 1 است.
کدام گیاهان باعث تقویت سیتستم ایمنی می‌شوند؟
هنگام جستجوی چگونگی تقویت سیستم ایمنی بدن، به این گیاهان، غذاها، مکمل‌ها، روغن‌های اساسی و فاکتورهای شیوه زندگی نگاه کنید.
1- اقطی:
توت‌ها و گل‌های گیاه الدربری هزاران سال است که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی بقراط، "پدر پزشکی"، فهمید که این گیاه برای تقویت سیستم ایمنی بدن مهم است. او از اقطی به دلیل داشتن فواید متنوعی برای سلامتی از جمله توانایی آن در مبارزه با سرماخوردگی، آنفلوانزا، آلرژی و التهاب استفاده کرد.
مطالعات متعددی حاکی از آن است که اقطی قدرت تقویت سیستم ایمنی بدن را دارد، خصوصاً به دلیل اینکه ثابت شده است که به درمان علائم سرماخوردگی و آنفلوانزا کمک می‌کند.
یک مطالعه منتشر شده در ژورنال تحقیقات پزشکی بین المللی نشان می‌دهد که هنگامی که از اقطی در 48 ساعت اول شروع علائم استفاده شد، مدت زمان آنفلوانزا را کاهش می‌داد، با این که علائم به طور متوسط چهار روز زودتر برطرف می‌شود. بعلاوه، استفاده از داروهای نجاتی در افرادی که عصاره اقطی را در مقایسه با دارونما دریافت کرده بودند، به میزان قابل توجهی کمتر بود.
2- جینسنگ:
گیاه جینسنگ، متعلق به جنس Panax، می‌تواند به شما در تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه با عفونت‌ها کمک کند. از ریشه، ساقه و برگ‌های جینسنگ برای حفظ هموستاز ایمنی و افزایش مقاومت در برابر بیماری یا عفونت استفاده شده است.
جینسنگ با تنظیم هر نوع سلول ایمنی از جمله ماکروفاژها، سلول‌های کشنده طبیعی، سلول‌های دندریتیک، سلول‌های T و سلول‌های B عملکرد سیستم ایمنی شما را بهبود می‌بخشد. هم‌چنین ثابت شده که دارای ترکیبات ضد میکروبی است که به عنوان یک مکانیسم دفاعی در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی عمل می‌کند.
یک مطالعه منتشر شده در ژورنال آمریکایی طب چینی نشان می‌دهد که عصاره جینسنگ با موفقیت پاسخ آنتی بادی را هنگام تجویز خوراکی القا می‌کند. آنتی بادی‌ها به آنتی ژن‌ها مانند سموم یا ویروس‌ها متصل می‌شوند و از تماس و آسیب رساندن به سلول‌های طبیعی بدن جلوگیری می‌کنند.
به این دلیل که جینسنگ توانایی دارد در تولید آنتی بادی (پادتن) نقش داشته باشد، به بدن کمک می‌کند تا با میکروارگانیسم‌های تهاجمی یا آنتی ژن‌های بیماری‌زا مبارزه کند.
غذاها و تقویت کننده‌های سیستم ایمنی
1- آب قلم:
آبگوشت استخوان با تقویت سلامتی روده شما و کاهش التهاب ناشی از سندرم روده نشت کننده، عملکرد سیستم ایمنی را پشتیبانی می‌کند. کلاژن و اسیدهای آمینه (پرولین، گلوتامین و آرژنین) موجود در مایع استخوانی به مهر و موم محل نشتی در روده کمک می‌کند و از یکپارچگی آن حمایت می‌کند.
ما می‌دانیم که سلامت روده نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی بدن دارد، بنابراین مصرف آبگوشت استخوانی به عنوان یک ماده غذایی عالی تقویت کننده سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند.
2- زنجبیل:
اعتقاد بر این است که زنجبیل به دلیل اثر گرم شدن آن، به تجزیه سموم در اندام‌های ما کمک می‌کند. هم‌چنین به عنوان ماده‌ای برای تمیز کردن سیستم لنفاوی، شبکه ما از بافت‌ها و اندام‌هایی که به خلاص شدن بدن از سموم، زباله‌ها و سایر مواد ناخواسته کمک می‌کند، شناخته شده است.
ریشه زنجبیل و اسانس زنجبیل می‌توانند طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را با استفاده از سیستم ایمنی و پاسخ‌های ضد التهابی درمان کنند. تحقیقات نشان می‌دهد زنجبیل پتانسیل ضد میکروبی دارد، که به درمان بیماریهای عفونی کمک می‌کند.
هم‌چنین به دلیل توانایی آن در درمان اختلالات التهابی ناشی از عوامل عفونی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها و هم‌چنین عوامل فیزیکی و شیمیایی مانند گرما، اسید و سیگار شناخته شده است.
3- چای سبز:
مطالعات ارزیابی اثر چای سبز نشان می‌دهد که حاوی خاصیت آنتی اکسیدانی و سیستم ایمنی بدن است. این ماده به عنوان یک ضد قارچ و آنتی ویروس عمل می‌کند و ممکن است برای بیماران که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مفید باشد.
سیستم ایمنی بدن خود را با نوشیدن یک چای سبز مرغوب روزانه تقویت کنید. آنتی اکسیدان‌ها و اسیدهای آمینه موجود در این چای به بدن شما برای مقابله با میکروب‌ها و بهبود وضعیت کمک می‌کنند.
4- مواد حاوی ویتامین C:
مواد حاوی ویتامین C، مانند مرکبات و فلفل قرمز، با ارائه خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، سلامت سیستم ایمنی بدن را بهبود می‌بخشند. مطالعات نشان می‌دهد که دریافت مقدار کافی ویتامین سی (همراه با روی) در رژیم غذایی شما ممکن است به کاهش علائم عفونت‌های تنفسی و کوتاه کردن مدت زمان بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و برونشیت کمک کند.
بهترین مواد حاوی ویتامین C برای افزودن قوای سیستم ایمنی عبارتند از:
5- مواد حاوی بتا کاروتن:
بتاکاروتن دارای فعالیت آنتی اکسیدانی قدرتمندی است و با آن می‌توان به کاهش التهاب و مقابله با استرس اکسیداتیو کمک کرد. محققان به جای مصرف مکمل‌های بتاکاروتن، پیشنهاد می‌کنند که برای افزایش سلامتی از مواد غذایی سرشاز از بتاکاروتن در رژیم غذایی استفاده کنید.
غنی‌ترین منابع بتاکاروتن میوه‌های زرد، نارنجی و قرمز و سبزیجات دارای برگ است. اضافه کردن غذاهای زیر به رژیم غذایی شما می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی قوی کمک کند:
- آب هویج
- کدو تنبل
- سیب زمینی شیرین
- فلفل قرمز زنگ
- زردآلو
- کلم برگ
- اسفناج
- سبزی‌های قلاده
مصرف مکمل‌هایی که می‌تواند منجر به تقویت سیستم ایمنی شود
1- پروبیوتیک:
از آنجا که روده نشتی علت اصلی حساسیت غذایی، بیماری خود ایمنی و عدم تعادل سیستم ایمنی بدن یا سیستم ضعیف سیستم ایمنی بدن است، مصرف غذاهای پروبیوتیکی و مکمل‌ها بسیار مهم است. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های خوبی هستند که به شما در هضم مواد مغذی که سم زدایی روده بزرگ شما را تقویت کرده و در حمایت سیستم ایمنی بدن شما، کمک می‌کند.
تحقیقات منتشر شده در بررسی‌های انتقادی مواد غذایی و علوم غذایی نشان می‌دهد که ارگانیسم‌های پروبیوتیک ممکن است پاسخ‌های مختلف سیتوکین را القا کنند. مکمل پروبیوتیک‌ها در دوران نوزادی می‌تواند با بهبود سیستم ایمنی مخاطی روده و افزایش تعداد سلول‌های ایمنیوگلوبولین و سلول‌های تولید کننده سایتوکاین در روده از بروز بیماریهای ناشی از ایمنی در دوران کودکی جلوگیری کند.
2- ویتامین D:
ویتامین D می‌تواند پاسخ‌های ایمنی ذاتی و سازگار را تنظیم کند و کمبود ویتامین D با افزایش خود ایمنی و هم‌چنین افزایش حساسیت به عفونت همراه است. تحقیقات ثابت می‌کنند که ویتامین D برای حفظ تحمل و تقویت ایمنی محافظتی لازم است. چندین مطالعه مقطعی انجام شده است که سطح پایین ویتامین D را با افزایش عفونت مرتبط می‌کند.
یک مطالعه انجام شده در بیمارستان عمومی ماساچوست شامل 19000 شرکت کننده بود و نشان داد که افراد با ویتامین D پایین‌تر احتمال بیشتر ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی را نسبت به افراد با میزان کافی ویتامین گزارش می‌کنند، حتی پس از تنظیم متغیرهایی مانند فصل، سن، جنس، توده بدن و نژاد. بعضی اوقات پرداختن و یافتن کمبودهای تغذیه‌ای راهی برای تقویت سیستم ایمنی بدن است.
3- روی (زینک):
مکمل‌های روی اغلب به عنوان داروی بدون نسخه برای مبارزه با سرماخوردگی و بیماریهای دیگر استفاده می‌شوند. ممکن است به کاهش علائم مربوط به سرماخوردگی و کوتاه شدن مدت زمان سرماخوردگی کمک کند. تحقیقات ارزیابی اثر بخشی روی نشان می‌دهد که می‌تواند در فرایند مولکولی که باعث ایجاد باکتری‌ها در مجاری بینی می‌شود دخالت کند.
روغن‌های ضروری برای تقویت سیسم ایمنی بدن
1- مر (نوعی صمغ):
مر یک رزین یا ماده‌ای شبیه شیره است که یکی از پرمصرف‌ترین روغن‌های ضروری جهان است. از نظر تاریخی، از مر برای درمان تب یونجه، تمیز کردن و التیام زخم‌ها و متوقف کردن خون‌ریزی استفاده شده است. نتیجه برخی مطالعات این ست که مر سیستم ایمنی بدن را با خاصیت ضدعفونی کننده، ضدباکتریایی و ضد قارچ تقویت می‌کند.
2- پونه کوهی:
روغن پونه کوهی به دلیل خاصیت درمانی و تقویت کننده سیستم ایمنی بدن شناخته شده است. به دلیل ترکیبات ضد قارچ، آنتی باکتریال، ضدویروسی و ضد انگل به طور طبیعی با عفونت‌ها مبارزه می‌کند.
یک مطالعه در سال 2016 منتشر شده در بررسی‌های انتقادی در علوم تغذیه و غذایی نشان داد که ترکیبات اصلی موجود در پونه کوهی که وظیفه فعالیت ضد میکروبی آن را بر عهده دارند شامل کارواکرول و تیمول هستند.
چندین مطالعه علمی نشان می‌دهد که روغن پونه کوهی فعالیت ضد باکتریایی را در برابر تعدادی از جدایه‌ها و گونه‌های باکتریایی از جمله B. laterosporus و S. saprofyticus به نمایش گذاشته است.
تقویت سیستم ایمنی با تغییر سبک زندگی
1- ورزش:
ترکیب فعالیت بدنی با رژیم روزانه و هفتگی شما برای تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار مهم است. یک مطالعه انسانی در سال 2018 منتشر شده در "سلول پیری" نشان داد که میزان بالای فعالیت بدنی و ورزش باعث بهبود ایمنی بدن ( کندتر شدن روند زوال سیستم ایمنی بدن) در افراد مسن در سن 55 تا 79 سالگی می‌شود، در مقایسه با گروه‌های سنی مشابه که از نظر جسمی غیرفعال بودند.
این مطالعه هم‌چنین تأکید می‌کند که فعالیت بدنی از همهی زوالی که رخ می‌دهد محافظت نمی‌کند. با این وجود، کاهش عملکرد و فعالیت سیستم ایمنی فرد می‌تواند علاوه بر سن، از کاهش فعالیت بدنی نیز تأثیربگیرد.
2- کاهش استرس:
مطالعات ثابت می‌كنند كه استرس مزمن می‌تواند پاسخ‌های ایمنی محافظت كننده را مهار كرده و پاسخ‌های ایمنی آسیب شناختی را تشدید كند.
به منظور ارتقاء سلامت و بهبود، باید سطح استرس خود را به حداقل برسانید. این ممکن است امروز دشوار باشد، به خصوص هنگامی که مردم نگران بیماری کرونا هستند، اما مهم است.
3- بهبود کیفیت خواب:
وقتی خواب کافی ندارید، سیستم ایمنی بدن شما قادر به عملکرد صحیح نخواهد بود. در حقیقت، تحقیقات تجزیه و تحلیل آسیب پذیری بزرگسالان محروم از خواب نشان داد که افرادی که کمتر از شش ساعت در شب می‌خوابند، بیش از چهار برابر افراد بالغی که بیش از هفت ساعت می‌خوابند، دچار سرماخوردگی می‌شوند.
برای کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوانزا، حتماً هر شب حداقل هفت ساعت بخوابید.
4- محدودیت مصرف الکل:
مصرف زیاد الکل قطعاً می‌تواند بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر بگذارد، به همین دلیل برای مقابله با عفونت‌ها و ارتقاء سلامت سیستم ایمنی بدن باید مصرف الکل را کاهش دهید.
الکل بر سلامت روده تأثیر منفی می‌گذارد، عملکرد سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و شما را در معرض عوامل بیماری‌زای مضر قرار می‌دهد. برای تقویت سیستم ایمنی بدن یک یا دو نوشیدنی الکلی در هفته یا کمتر کافی‌ست.
5- انجام اقدامات حفاظتی:
هنگامی که میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا در اطراف شما وجود دارد، محافظت از خود و اطرافیان مهم است. این یعنی:
- شستشوی مکرر دست، حداقل برای 20 ثانیه
- لمس صورت خود را به حداقل برسانید
- ماندن در خانه هنگام بیماری
- در زاویه آرنج خود سرفه یا عطسه کنید.
- در صورت نیاز به مراقبت پزشکی به درمانگاه مراجعه کنید
ریسک‌ها و عوارض جانبی
در تلاش برای تقویت سیستم ایمنی بدن، با احتیاط عمل کنید. اگر از این گیاهان دارویی، مکمل‌ها و روغن‌های اساسی تقویت کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنید، به یاد داشته باشید که این محصولات بسیار قدرتمند هستند و نباید بیش از دو هفته به طور همزمان مصرف شود. ایجاد فاصله بین دوزهای طولانی به خودتان حائز اهمیت است.
هم‌چنین اگر باردار هستید، هنگام استفاده از موارد تقویت کننده بسیار احتیاط کنید و قبل از انجام این کار حتما به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
هر زمان که از داروهای طبیعی مانند مکمل‌های گیاهی استفاده می‌کنید، خوب است که آن را تحت مراقبت پزشک یا متخصص تغذیه خود انجام دهید.
منابع:
مطالب مرتبط
رعنا فرحی
دانش آموخته رشته تکنولوژی جراحی (اتاق عمل)
