راشیتیسم یا نرمی استخوان چیست؟ به همراه علائم، عوامل تاثیرگذار، تشخیص و راه‌های درمانی

راشیتیسم یا نرمی استخوان چیست

ویتامین D به بدن در جذب کلسیم و فسفات از روده کمک می‌کند. بدن شما ویتامین D مورد نیاز خود را از مواد غذایی مختلفی، مثل شیر، تخم مرغ و ماهی دریافت می‌کند. هم‌چنین زمانی که در مقابل نور خورشید قرار می‌گیرید بدن شما خود به تولید ویتامین D می‌پردازد.

کمبود ویتامین D در بدن باعث می‌شود بدن نتواند کلسیم و فسفات مورد نیاز خود را در سطح استانداردی نگه دارد. در چنین شرایطی، بدن شروع به تولید هورمون‌هایی می‌کند که باعث آزاد شدن کلسیم و فسفات از استخوان‌ها می‌شوند. زمانی که استخوان‌ها با کمبود این مواد معدنی مواجه می‌شوند شروع به ضعیف و نرم شدن می‌کنند.

راشیتیسم بیشتر در کودکان 6 تا 36 ماه رایج است. کودکان به دلیل اینکه در سن رشد قرار دارند بیشتر از سایر گروه‌های سنی می‌توانند به این عارضه دچار شوند. کودکانی که در مناطقی با میزان کم نور خورشید زندگی می‌کنند، گیاه‌خوار هستند، یا از محصولات لبنی استفاده نمی‌کنند در معرض ابتلا به راشیتیسم قرار دارند. در برخی موارد وراثت نیز می‌تواند در بروز این مشکل تاثیرگذار باشد.

عارضه راشیتیسم در ایالات متحده آمریکا آن‌چنان شایع نیست. در گذشته این بیماری شیوع بیشتری در دنیا داشت، اما در دهه 1940 میلادی با رواج بیشتر مصرف مواد غذایی غنی شده، مثل غلات صبحانه غنی شده با ویتامین D، در کشورهای پیشرفته شیوع راشیتیسم کاهش یافت.

چه کسانی در معرض ابتلا به راشیتیسم قرار دارند؟

عواملی که باعث بالا رفتن خطر ابتلا به راشیتیسم می‌شوند عبارتند از:

1- سن

همانطور که گفته شد، کودکانی که بین 6 تا 36 ماهگی به سر می‌برند بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم قرار دارند. طی این زمان رشد کودکان بسیار سریع اتفاق می‌افتد و این دقیقا همان زمانی است که بدن کودک به بیشترین میزان کلسیم و فسفات احتیاج دارد تا باعث استحکام و رشد مطلوب استخوان‌ها شود.

2- رژیم غذایی

چنانچه رژیم غذایی شما یک رژیم گیاه‌خواری باشد و شما به مصرف کافی ماهی، تخم مرغ یا شیر بی‌توجه باشید بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم قرار دارید. هم‌چنین، اگر نسبت به شیر یا سایر محصولات لبنی آلرژی داشته باشید و یا معده شما قادر به هضم قند شیر (لاکتوز) نباشد نیز احتمال ایجاد راشیتیسم در شما افزایش می‌یابد. کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز ممکن است با کمبود ویتامین D مواجه شوند. شیر مادر دارای میزان کافی از ویتامین D جهت جلوگیری از بروز راشیتیسم نیست.

3- رنگ پوست

کودکان آفریقایی، کودکان ساکن جزایر اقیانوس آرام و کودکان دارای تباری از خاورمیانه بیشتر از کودکان در مناطق دیگر دنیا شانس ابتلا به راشیتیسم را دارند، زیرا این کودکان دارای رنگ پوستی تیره هستند. پوست تیره به اندازه پوست روشن نسبت به نور خورشید واکنش نشان نمی‌دهد، و همین موضوع موجب کاهش سطح ویتامین D در بدن افراد دارای پوست تیره می‌شود.

4- منطقه جغرافیایی

بدن ما زمانی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد ویتامین D بیشتری تولید می‌کند، بنابراین، اگر شما در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که نور خورشید به میزان کافی به آنجا نمی‌رسد بیشتر در خطر ابتلا به راشیتیسم قرار دارید. هم‌چنین اگر شغل یا شرایط زندگی شما به گونه‌ای است که بیشتر ساعات روشنایی روز را در مکانی بسته به سر می‌برید بیشتر در خطر ابتلا به این عارضه قرار دارید.

5- ژن‌ها

یکی از فرم‌های بیماری راشیتیسم می‌تواند از طریق وراثت ایجاد شود. این بدین معناست که این فرم از بیماری می‌تواند از طریق ژن‌های شما منتقل شود. به این عارضه راشیتیسم وراثتی می‌گویند که باعث می‌شود کلیه‌های شما قادر به جذب فسفات نباشد.

علائم راشیتیسم چیست؟

علائم راشیتیسم عبارتند از:

درد یا حساسیت در استخوان‌های دست، پا، لگن یا ستون فقرات
توقف یا عقب افتادگی رشد
شکستگی استخوان
گرفتگی عضلانی
تغییر شکل دندان‌ها
تاخیر در شکل‌گیری دندان‌ها
ایجاد حفره در دندان
آبسه دندان
ایجاد نقص در ساختار دندان
افزایش خرابی در دندان‌ها
تغییر شکل در استخوان‌ها
شکل غیرطبیعی جمجمه
پاهای پرانتزی
برآمدگی قفسه سینه
انحراف غیرطبیعی در ستون فقرات
تغییر شکل استخوان لگن

در صورت مشاهده علائم بالا در کودک خود فوراٌ با پزشک خود مشورت کنید. چنانچه این عارضه در دوران رشد کودک درمان نشود کودک دچار عقب افتادگی در رشد جسمانی خواهد شد.

راشیتیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک با انجام معاینات جسمانی می‌تواند راشیتیسم را تشخیص دهد. او با وارد کردن فشاری اندک بر استخوان‌ها میزان حساسیت یا وجود درد را در آن‌ها تشخیص می‌دهد. هم‌چنین ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق‌تر از شما بخواهد برخی آزمایش‌ها را انجام دهید، مثل:

آزمایش خون، به منظور بررسی سطح کلسیم و فسفات در بدن شما
عکس برداری با اشعه X از استخوان‌های شما به منظور بررسی شکل آن‌ها

در برخی موارد نادر نمونه‌برداری از استخوان نیز می‌تواند انجام شود. در انجام این آزمایش، بخش کوچکی از استخوان شما برداشته می‌شود و جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.

راشیتیسم چگونه درمان می‌شود؟

درمان راشیتیسم بیشتر بر درمان کمبود ویتامین و مواد معدنی در بدن شما تمرکز دارد. این درمان خود به تنهایی می‌تواند باعث از بین رفتن بسیاری از علائم راشیتیسم شود. اگر کودک شما دچار کمبود ویتامین D است، به احتمال زیاد پزشک از شما می خواهد او را بیشتر در معرض نور خورشید قرار دهید. هم‌چنین ممکن است پزشک از شما بخواهد در رژیم غذایی کودک خود از منابع بیشتری از ویتامین D، همچون ماهی، جگر، شیر و تخم مرغ استفاده کنید.

مکمل‌های حاوی ویتامین D و کلسیم نیز می‌توانند در جهت بهبود راشیتیسم تجویز شوند. از پزشک خود در مورد میزان طبیعی یا دُز مطمئن از این مکمل‌ها سوال کنید. زیرا دز مکمل‌ها برای کودکان در سنین مختلف متفاوت است. مصرف بیش از اندازه ویتامین D و کلسیم می‌تواند خطرناک باشد.

چنانچه در استخوان‌ها تغییر شکل ایجاد شود، کودک شما به استفاده از برخی تجهیزات پزشکی در جهت قرارگیری و رشد صحیح استخوان‌هایش نیاز خواهد داشت. در موارد شدیدتر، کودک شما ممکن است به جراحی‌های اصلاحی نیاز داشته باشد. در ارتباط با راشیتیسم وراثتی، ترکیبی از مکمل‌های فسفات و مکمل‌های دارای دز بالایی از ویتامین D برای درمان این عارضه نیاز هستند.

پس از درمان راشیتیسم چه اتفاقی می‌افتد؟

افزایش میزان ویتامین D، کلسیم و فسفات به از بین رفتن این عارضه کمک می‌کند. بیشتر کودکان مبتلا به راشیتیسم در طول یک هفته به بهبودی می‌رسند. تغییر شکل استخوان، چنانچه در سنین پایین اتفاق افتاده باشد، در صورت اقدام درمانی می‌تواند در طول زمان بهبود پیدا کند. اما اگر تغییر شکل استخوان در سنین رشد رخ بدهد و اقدام درمانی صورت نگیرد می‌تواند به صورت دائمی باقی بماند.

چطور می‌توان از ایجاد راشیتیسم جلوگیری کرد؟

بهترین روش به منظور جلوگیری از ایجاد راشیتیسم مصرف مواد غذایی است که دارای میزان کافی کلسیم، فسفر و ویتامین D هستند. افرادی که دارای مشکل کلیوی هستند باید به منظور بررسی سطح کلسیم و فسفات بدن‌شان به صورت مرتب تحت معاینات پزشکی باشند.

هم‌چنین، با قرارگیری در معرض نور خورشید به میزان کافی می‌توانید مانع از ایجاد این عارضه شوید. بر اساس یافته‌های سرویس سلامت کشور انگلستان (NHS)، به منظور جلوگیری از ایجاد راشیتیسم تنها کافی است طی فصل‌های بهار و تابستان چندین مرتبه در هفته دست‌ها و صورت خود را در معرض نور خورشید قرار دهید.

البته قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور خورشید می‌تواند موجب بروز آسیب در پوست شما شود. بنابراین نیاز است در هنگام قرارگیری در معرض تابش آفتاب از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنید. اما گاهی استفاده از کرم‌های ضد آفتاب مانع از ایجاد ویتامین D در بدن شما می‌شوند. از این رو، مصرف مکمل‌ها و مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D می‌تواند روش مناسبی جهت تامین این مواد معدنی مورد نیاز بدن باشد.